Της Δήμητρας Τσονοπούλου,
Ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin ώθησε «άθελά» του στην επιτάχυνση της «πράσινης» μετάβασης της Ε.Ε. λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, με τα 27 έθνη να μειώνουν την εξάρτησή τους από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και να αυξάνουν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σύμφωνα με στοιχεία, η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ε.Ε. μειώθηκε κατά 19,3% την περίοδο Αυγούστου 2022-Ιανουαρίου 2023, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση φυσικού αερίου για τους ίδιους μήνες μεταξύ 2017 και 2022. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βοηθά τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις που υποστηρίζουν την «πράσινη» μετάβαση και συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Βοηθά, επίσης, στον σχεδιασμό των απαραίτητων διαδικασιών στις κεντρικές και τοπικές διοικήσεις και στη δημιουργία των δομών συντονισμού που απαιτούνται για την εφαρμογή «πράσινων» πολιτικών.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στοχεύει να καταστήσει την Ευρώπη ουδέτερη για το κλίμα έως το 2050, να τονώσει την οικονομία μέσω της «πράσινης» τεχνολογίας, να δημιουργήσει βιώσιμη βιομηχανία και μεταφορές και να μειώσει τη ρύπανση. Η μετατροπή των κλιματικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων σε ευκαιρίες θα καταστήσει τη μετάβαση δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς για όλους. Έτσι, η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα έφερε για την Ε.Ε. ξανά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τις συζητήσεις για την ενεργειακή της μετάβαση. Τα επόμενα χρόνια, η στροφή από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, σε συνδυασμό με την ασφάλεια του εφοδιασμού, θα είναι οι κύριες κινητήριες δυνάμεις πίσω από τις αλλαγές στον ενεργειακό τομέα της Ε.Ε. Ήδη έχει ξεκινήσει σημαντική δράση για να επιτευχθεί η ενεργειακή ανεξαρτησία, ιδίως μέσω του σχεδίου REPowerEU. Βασικός στόχος είναι η ταχεία μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και η ταχεία προώθηση της «πράσινης» μετάβασης. Τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση είναι ορατά.
Τι άλλαξε με την έναρξη του πολέμου ως προς τη χρήση και την αντίληψη για τους ενεργειακούς πόρους; Στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, το 40% του εισαγόμενου φυσικού αερίου στην Ε.Ε. ήταν ρωσικό. Το φθινόπωρο του 2022 το ποσοστό αυτό μειώθηκε σε μόλις 9%. Σύμφωνα με τον Frans Timmermans, του αρμόδιου επίτροπου της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, μιλώντας ενόψει της επετείου ενός έτους από τη ρωσική εισβολή, ανακοίνωσε ότι: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταλαβαίνει τώρα ότι αν θέλουμε να αυξήσουμε την ενεργειακή κυριαρχία, αυτό μπορεί να γίνει δυνατό μόνο μέσω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επειδή έχουμε πολύ λίγο φυσικό αέριο, δεν έχουμε σχεδόν καθόλου άνθρακα και δεν έχουμε πετρέλαιο». Δήλωσε, επίσης, ότι ο Putin υποτίμησε πλήρως την ανθεκτικότητα της Ε.Ε., όταν η Μόσχα διέκοψε τις περισσότερες ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, μια στρατηγική που οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν χαρακτηρίσει ως ενεργειακό εκβιασμό. Ως απάντηση στις μειωμένες προμήθειες ρωσικής ενέργειας, η Ε.Ε. εισήγαγε πέρυσι αντίμετρα που περιελάμβαναν την έναρξη ενός προγράμματος σχεδόν € 300 δις, καθώς, επίσης, και το εμπάργκο στον ρωσικό άνθρακα και το πετρέλαιο. Ο πόλεμος άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή η ενέργεια και έτσι βοηθά να γίνει κατανοητό ότι πρέπει η Ε.Ε. να κινηθεί πιο γρήγορα όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Γίνεται αντιληπτό ότι ο ευρωπαϊκός ενεργειακός τομέας της Ε.Ε. βρίσκεται επί του παρόντος σε ένα σταυροδρόμι. Για την επίτευξη του στόχου της Ε.Ε. να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει έναν στόχο 45% ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030, καθώς οι χώρες προσβλέπουν στην αιολική και ηλιακή ενέργεια για να ενισχύσουν την ενεργειακή τους ασφάλεια. Η απάντηση της Ε.Ε. στην κρίση ενισχύει τους στόχους, ωστόσο ορισμένοι υποστηρίζουν ότι απαιτείται βαθύτερη αναθεώρηση του σχεδίου ενεργειακής μετάβασης της Ευρώπης, λαμβάνοντας υπόψη το σημείο εκκίνησης κάθε κράτους-μέλους. Μια «δίκαιη μετάβαση» είναι το κλειδί για την εφαρμογή αυτών των φιλόδοξων πολιτικών για το κλίμα. Καθώς η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκαλεί στα ύψη τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου στην Ε.Ε., η κοινωνική αποδοχή για τη μετάβαση είναι πιο κρίσιμη από ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU climate czar: Putin’s war accelerated green transition, Associated Press, διαθέσιμο εδώ
- Green Transition, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Energy transition paths – What has the war in Ukraine changed?, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
