Της Κωνσταντίνας Λάμπου,
Η πιο βασική αρχή, με την οποία τοποθετούνται οι άνθρωποι σε κοινωνικές ομάδες, είναι η συγγένεια. Είναι ο δεσμός μεταξύ φυσικών προσώπων που έχει ως βάση την κοινή καταγωγή τους ή, από την άλλη, μπορεί να ιδρύεται με την τεκνοθεσία. Στην ουσία, αυτή καθορίζει πώς είμαστε συγγενείς με την οικογένειά μας. Η συγγένεια είναι ένα σύνθετο σύστημα από κοινωνικές ομάδες και διακρίνεται σε πολλές κατηγορίες.
Αρχικά, να πούμε πως, αν η συγγένεια βασίζεται στην κοινή καταγωγή προσώπων, πρόκειται για τη συγγένεια εξ αίματος ή, αλλιώς, βιολογική, διαφορετικά, αν η ίδρυσή της βασίζεται στην τεκνοθεσία (υιοθεσία), ονομάζεται τεχνητή συγγένεια, αλλά έχει τα ίδια αποτελέσματα με τη βιολογική. Εκτός, όμως, από αυτά τα είδη, όταν τροποποιήθηκε ο αστικός κώδικας, με τον ν.3089/2002, που αναφέρεται στην τεχνητή γονιμοποίηση, δημιουργήθηκε ένα νέο είδος συγγένειας, που ονομάζεται κοινωνικοσυναισθηματική. Αυτό το είδος, απαντάται στην ετερόλογη γονιμοποίηση, όπου υπάρχει νομική σύνδεση του παιδιού με αυτούς που υπήρχε επιθυμία και επιδίωξη να το αποκτήσουν με τεχνητή γονιμοποίηση, δηλαδή πρόκειται για «κοινωνικούς» και όχι «γενετικούς» γονείς (δότες του υλικού). Πρόκειται –και εδώ– για τεχνητή συγγένεια.
Μεταξύ δύο συζύγων ή συντρόφων από σύμφωνο συμβίωσης, ο δεσμός που δημιουργείται ανάμεσα στους συγγενείς των δύο προσώπων εξ αίματος, εξ υιοθεσίας, ή εκ τεχνητής γονιμοποίησης ονομάζεται αγχιστεία. Μάλιστα, σε περίπτωση λύσης ή ακύρωσης του γάμου ή του συμφώνου συμβίωσης με το οποίο σχηματίστηκε, υφίσταται ακόμη η ύπαρξή της, σύμφωνα με το άρθρο 1462 ΑΚ.
Προχωρώντας στην ανάλυση των ειδών συγγένειας, η νομική συγγένεια είναι η τεκνοθεσία, η αγχιστεία, η εξ αίματος (βιολογική) συγγένεια και η συγγένεια εκ νόμιμης τεχνητής γονιμοποίησης. Στην άλλη άκρη από αυτή τη συγγένεια, είναι η φυσική. Αυτή προέρχεται, είτε από σχέση εκτός γάμου είτε από παροδική ή με πιο σταθερό χαρακτήρα σχέση σε πεδίο «ελεύθερης ένωσης», δηλαδή χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Βέβαια, σαν φυσική –ατυχώς μάλλον– χαρακτηρίζεται και το αντίθετο από την τεχνητή συγγένεια, όπως και η αναδοχή ανηλίκου. Επίσης, ο νομοθέτης δεν εννοεί φυσικό γονέα, κατά την πρώτη περίπτωση, αλλά τον νομικό γονέα, που δύναται να είναι είτε θετός είτε φυσικός, κατά τη δεύτερη έννοια.
Στο παλαιό δίκαιο, δινόταν σημασία στο δεσμό που είχαν οι συγγενείς των δύο συζύγων μεταξύ τους, καθώς αυτό χαρακτηριζόταν ως καταχρηστική ή οιονεί αγχιστεία. Όταν καταργήθηκε η παλιά διάταξη ΑΚ 1358, το σημερινό δίκαιο πια δεν το αφορά η καταχρηστική αγχιστεία, όπως και οι κοινωνικοί δεσμοί που σχηματίζονται από την ύπαρξη δύο γάμων, όπως, για παράδειγμα, η σχέση που έχει η γυναίκα και η σύζυγος του αδερφού του άντρα της. Το ελληνικό δίκαιο, δεν αναφέρεται πλέον στη λεγόμενη πνευματική συγγένεια, δηλαδή τη σχέση που έχει ο ανάδοχος και αναδεκτός με το βάπτισμα. Αυτό πια είναι μια κοινωνική σχέση, όταν καταργήθηκε το ΑΚ 1361.
Θα ήταν αδύνατον να μην αναφερθεί πώς ορίζει το δίκαιό μας την ευθύγραμμη συγγένεια. Στην πραγματικότητα, η συγγένεια αυτή είναι μια διαδικασία, κατά την οποία ένα πρόσωπο κατάγεται από το άλλο, οπότε και ονομάζεται ευθύγραμμη συγγένεια εξ αίματος, ενώ, αν δύο πρόσωπα κατάγονται από τον ίδιο πρόγονο, λέγονται συγγενείς εξ αίματος σε πλάγια γραμμή ή, αλλιώς, εκ πλαγίου.
Σε αυτά, μπορούμε να προσθέσουμε τι ορίζεται για τους ανιόντες και τους κατιόντες. Οι πρώτοι, είναι οι πρόγονοί του σε ευθεία γραμμή και οι δεύτεροι οι απόγονοί του, πάλι σε ευθεία γραμμή. Σχετικά με τους αδελφούς, όσοι έχουν κοινούς και τους δύο γονείς ονομάζονται αμφιθαλείς, ενώ με κοινό μόνο τον ένα γονέα είναι οι λεγόμενοι ετεροθαλείς. Όλοι, όμως, αυτοί οι βαθμοί συγγένειας καθορίζονται ανάλογα με τον αριθμό γεννήσεων, που υπάρχουν ανάμεσα σε δύο πρόσωπα. Και, φυσικά, στην προσμέτρηση δεν υπολογίζεται η γέννηση του προσώπου, για το οποίο αναζητείται ο βαθμός συγγένειας.
Όσον αφορά τις συζυγικές ή συντροφικές σχέσεις, η συγγένεια διαφοροποιείται. Υπό την έννοια αυτή, η σχέση που έχουν οι συγγενείς των δύο συζύγων ή συντρόφων από σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ τους είναι στον ίδιο βαθμό συγγενείς εξ αγχιστείας, εξ αίματος, εκ τεχνητής γονιμοποιήσεως, ή εκ τεκνοθεσίας ανηλίκου, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Εδώ, πρέπει να γίνει η διευκρίνηση πως οι σύζυγοι ή σύντροφοι δεν έχουν κανένα είδος ή βαθμό συγγένειας μεταξύ τους, αλλά συνδέονται με τη λεγόμενη συζυγική ή, αντίστοιχα, συντροφική σχέση.
Ως κατακλείδα της παραπάνω ανάλυσης, σε πληθώρα νομικών ζητημάτων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο η ύπαρξη συγγένειας και ο βαθμός της, αφού, με βάση τη συγγένεια, ο νόμος ορίζει κωλύματα και παραχωρεί δικαιώματα. Η στενότητα της συγγένειας ανάμεσα σε δύο πρόσωπα διατυπώνεται με ένα τακτικό αριθμητικό. Μάλιστα, γίνεται αντιληπτό πως όσο πιο μικρός είναι ο βαθμός συγγένειας τόσο πιο μεγάλη είναι η συγγένεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παναγόπουλος Δ. Κωνσταντίνος, Επιτομή Οικογενειακού Δικαίου, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2017
- Ποια είναι τα είδη και οι βαθμοί συγγένειας, διαθέσιμο εδώ
- Η συγγένεια (Έννοια, είδη, βαθμοί, κωλύματα γάμου), διαθέσιμο εδώ
