Του Στέλιου Δουλγέρη,
Σίγουρα όλοι μας, έχουμε υπόψη μας, ήδη από τα παιδικά μας χρόνια, τον μύθο του Ηρακλή και της Λερναίας Ύδρας: του τέρατος που όταν του έκοβες ένα κεφάλι, φύτρωναν δύο. Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε με τον αποσυμβολισμό του συγκεκριμένου άθλου, βλέποντας πρώτα τα όσα έλεγαν οι πρόγονοί μας γύρω απ’ αυτόν, κι έπειτα εξετάζοντας τα σύμβολά του μ’ ένα πιο ελεύθερο, σύγχρονο τρόπο.
Ο μύθος μας, λοιπόν, είναι ο εξής: για δεύτερο άθλο, ο βασιλιάς Ευρυσθέας, διέταξε τον Ηρακλή να σκοτώσει τη Λερναία Ύδρα, ένα γιγαντιαίο νερόφιδο με εννέα κεφάλια, οχτώ θνητά κι ένα αθάνατο. Το τέρας αυτό, όπως αναγράφεται στο έργο του Απολλοδώρου, «…ἐξέβαινεν εἰς τὸ πεδίον καὶ τά τε βοσκήματα καὶ τὴν χώραν διέφθειρεν» (Απολλόδωρου, Βιβλιοθήκη, ΙΙ 77), ενώ στο αίμα του έρρεε θανατηφόρο δηλητήριο. Όταν ο Ηρακλής έφτασε, μαζί με τον ανιψιό του Ιόλαο, στα έλη της λίμνης Λέρνας, όπου και σύχναζε η Ύδρα, διερωτήθηκε πώς θα την κάνει να βγει έξω. Έτσι, πύρωσε τα βέλη του, κι άρχισε να τα εκτοξεύει στη φωλιά της, ανάβοντας γύρω φωτιές.
Μόλις το τέρας εμφανίστηκε, το άρπαξε με δύναμη, ενώ εκείνο τύλιξε την φιδίσια ουρά του γύρω απ’ το ένα του πόδι. Αμέσως, ο Ηρακλής, άρχισε να χτυπά με το ρόπαλό του ένα-ένα τα κεφάλια της Ύδρας και τα απέκοπτε. Ωστόσο, απ’ τον κομμένο λαιμό, δύο νέα κεφάλια αναπηδούσαν. Ταυτοχρόνως, ένας μεγάλος κάβουρας, σταλμένος απ’ τη θεά Ήρα, βοηθούσε το τέρας, δαγκώνοντας με τις δαγκάνες του το άλλο πόδι του Ήρωα.
Ο Ηρακλής, αφότου το σκότωσε, θεώρησε πως πλέον μπορεί να επικαλεστεί κι αυτός βοήθεια, για να είναι δίκαιη η πάλη: έτσι, φώναξε τον Ιόλαο, ο οποίος έκαιγε με δαυλό τους λαιμούς αμέσως μόλις τους έκοβε ο ημίθεος, κι αυτό εμπόδιζε τα νέα κεφάλια να φυτρώσουν. Με αυτό τον τρόπο εξολόθρευσε την Ύδρα, ενώ το μεσαίο, αθάνατο κεφάλι της, αφού το έκοψε, το έθαψε στη γη, και τοποθέτησε πάνω του ένα βράχο. Τέλος, εμβάπτισε τα βέλη του στη χολή της Ύδρας, στο καλύτερο δηλαδή, δηλητήριο που μπορούσε να βρει, αποκτώντας ένα νέο ισχυρό όπλο στα χέρια του.
Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, η οποία συνοψίζεται στα σχόλια του Σερβίου Ονοράτου (4ος αιώνας μ.Χ.) στην Αἰνειάδα του Βιργιλίου, (VI, 287) η Λερναία Ύδρα, αποτελεί σύμβολο της πηγής υπόγειων ποταμιών, που κατά καιρούς πλημμύριζε την περιοχή. Κάθε φορά που οι κάτοικοι της περιοχής προσπαθούσαν να φράξουν κάποιον από τους αμέτρητους αγωγούς της, το νερό ξεπηδούσε από αλλού, διαιωνίζοντας το πρόβλημα των υπερχειλίσεων (αυτά είναι τα διαρκώς ανανεούμενα κεφάλια του τέρατος). Έτσι, προκειμένου να λυθεί το συγκεκριμένο ζήτημα, δόθηκε η εξής λύση από κάποιον «Ηρακλή»: το έλος αποξηράθηκε με φωτιά, και κατόπιν σφραγίστηκαν όλοι οι αγωγοί των υποκινούμενων υδάτων. Ήταν συχνό φαινόμενο κατά την αρχαιότητα, τέτοια περιστατικά να συμβολοποιούνται και να μετατρέπονται σε γοητευτικούς μύθους.
Ωστόσο, εμείς σήμερα, μπορούμε να αναγνώσουμε τον άθλο με διαφορετικό τρόπο: η Λερναία Ύδρα μπορεί να νοηθεί ως ένα μεγάλο πρόβλημα που συναντάμε στην πορεία της ζωής μας. Εμείς, ως άλλοι Ηρακλήδες, καλούμαστε να το αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά. Ωστόσο, όσο προσπαθούμε να το εγκαταλείψουμε αυτό διπλασιάζεται, σαν τα κεφάλια της Ύδρας. Τότε κι εμείς πρέπει να φερθούμε σαν τον μεγάλο ημίθεο: να αλλάζουμε, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο το αντιμετωπίζουμε. Ο Ηρακλής δεν έπαψε να προσπαθεί, ούτε έχασε χρόνο παλεύοντας άσκοπα. Αντιθέτως, εντόπισε απλώς τον βέλτιστο τρόπο αντιμετώπισης της δύσκολης κατάστασης, με θάρρος, ψυχραιμία και ευστροφία.
Φυσικά, στην προσπάθειά μας θα δεχόμαστε πάντα ενίσχυση από κάποιον έμπιστο «Ιόλαο», ο οποίος θα είναι εκεί για μας. Κανείς δεν μπορεί να καταφέρει τα πάντα ολομόναχος. Αυτό είναι πλάνη που βασίζεται στην έπαρση και τον εγωισμό. Όταν η μάχη τελειώσει, αντλούμε νέα δύναμη και αυτοπεποίθηση από τη νίκη μας, κι οπλίζουμε τη φαρέτρα μας με νέα όπλα. Πλέον είμαστε εμπειρότεροι και ισχυρότεροι από πριν. Αυτό είναι κάτι που επιπλέον κερδίζουμε από την αντιμετώπιση «άλυτων» προβλημάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Απολλόδωρος, Απολλοδώρου Βιβλιοθήκη, Αθήνα: Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος.
- Αισχύλος, Αντίγονος, Αντίμαχος, κ.α., (1986), Ελληνική Μυθολογία: Ηρακλής, Πανελλήνιες Εκστρατείες, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
- Σκανδαλίδης, Μιχάλης, (2012), Λεξικό των ονομάτων της Ελληνικής Μυθολογίας, Ρόδος: Βερέττα Ηρακλής.
