Της Μαρίας Κουλούρη,
Η Αττική δεν είναι μόνο το κέντρο της Αθήνας, τα προάστια, οι πολυκατοικίες και ο σύγχρονος τρόπος ζωής. «Ξεχειλίζει», επίσης, από αρχαιολογικούς χώρους και φυσικά τοπία. Από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής είναι ο αρχαιολογικός χώρος του Σουνίου, ο οποίος περιλαμβάνει τον Ναό του Ποσειδώνα, στην άκρη ενός φυσικού ακρωτηρίου, με θέα το Αιγαίο Πέλαγος, το νοτιότερο σημείο της Αττικής.
Ο Ναός του Ποσειδώνα, πέρα από τα πολλά χρόνια πορεία στον χρόνο, είχε και πολλά χρόνια κατασκευής. Πρότινος, περίπου στην αρχαϊκή εποχή, υπήρχε ένας απλός βωμός με μικρό περίβολο και μπροστά αναθήματα αφιερωμένα στον θεό. Στη συνέχεια, περίπου στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., άρχισε να κατασκευάζεται ένας ναός με ορθογώνιους αναλημματικούς τοίχους και ένα πρόπυλο σε μορφή μικρού ναού «εν παραστάσι». Το υλικό του ναού εκείνη την εποχή ήταν ο πωρόλιθος, από τον οποίο ήταν φτιαγμένος και ο στυλοβάτης (η βάση) του μετέπειτα μαρμάρινου ναού. Η κάτοψη αυτού του ναού είναι σχεδόν απαράλλαχτη με εκείνη του ναού των κλασικών χρόνων. Πρόκειται για έναν δωρικό περίπτερο ναό (οι κίονες, δηλαδή, στοιχίζονται περιμετρικά του πυρήνα του ναού), ο οποίος έχει αναλογία κιόνων 6×13, δηλαδή οι κίονες στο μήκος του ναού είναι 13 και στο πλάτος του είναι 6. Η ίδια αναλογία εμφανίζεται και στον Παρθενώνα. Αυτός ο αρχαϊκός ναός καταστράφηκε από την επίθεση των Περσών 480 π.Χ.
Ο νέος μαρμάρινος ναός της κλασικής εποχής άρχισε να κατασκευάζεται περίπου το 449 π.Χ., όταν ο Περικλής, όντας αρχηγός της Αθήνας, ανακατασκεύασε τον παλαιό κατεστραμμένο ναό. Ο νέος μαρμάρινος ναός δημιουργήθηκε επάνω στον προηγούμενο αρχαϊκό, όμως με μια μικρή επέκταση του στυλοβάτη. Η αλλαγή του υλικού κατασκευής οδήγησε σε κάτι αξιοθαύμαστο: οι κίονες του ναού δέχθηκαν μεγάλη εκλέπτυνση, ενώ ταυτόχρονα το ύψος τους έφτανε τα 6,02 μ. Επομένως, οι κίονες έγιναν «ψιλόλιγνοι» και είχαν ως αποτέλεσμα να δίνεται η εντύπωση πως πρόκειται για ένα κτίριο ιωνικού ρυθμού. Η κατασκευή αυτή θυμίζει σε αρκετά σημεία τους ναούς της Ιωνίας και τους ναούς των Δελφών, της Τεγέας και της Νεμέας του 4ου αι. π.Χ. Επίσης, το νέο κτίριο παρουσίαζε στον τοίχο του σηκού του ψευδοϊσόδομο σύστημα, δηλαδή οι ορθογώνιες παραλληλόγραμμες πέτρες τοποθετούνταν με διαφορετικό ύψος σε κάθε στρώση, ενώ οι αρμοί ήταν κατακόρυφοι ή οριζόντιοι. Η επιρροή της Ιωνίας, βέβαια, δεν σταματά μόνο στον τρόπο κατασκευής του ναού, αλλά εμφανίζεται και στα διακοσμητικά γλυπτά του. Τα ακρωτήρια του ναού παρουσιάζονται ζωηρά και ανθεμωτά, παρόμοια με αυτά που υπήρχαν σε ναούς της Ιωνίας.
Τα παραπάνω στοιχεία, ωστόσο, δεν μαρτυρούν την ύπαρξη αρχιτέκτονα από την Ιωνία. Ο αρχιτέκτονας ήταν Αθηναίος, αφού τεχνοτροπικά στοιχεία του ναού θυμίζουν το Ηφαίστειο της Αθήνας. Εσωτερικά, ο ναός έχει σε όλες του τις πλευρές ιωνική ζωφόρο, στην οποία απεικονίζονται θεοί, Λάπιθες, γίγαντες, κένταυροι και οι άθλοι του Θησέα. Επίσης, βάσει της αρχιτεκτονικής, ο εσωτερικός χώρος πλέον διακρίνεται σαφώς από τον εξωτερικό. Μια άλλη επαναστατική αλλαγή είναι πως η γλυπτή διακόσμηση μέχρι αυτήν την εποχή εμφανιζόταν μόνο στο εξωτερικό του ναού, ενώ πλέον εμφανίζεται και στο εσωτερικό. Τέτοιες καινοτομίες αποδίδονται στον γλύπτη Ικτίνο, ενώ και ο αρχιτέκτονας του ναού του Ποσειδώνα φαίνεται να τις ακολουθεί. Τελευταίο και σημαντικότερο χαρακτηριστικό του ναού είναι πως το δυτικό του πτερό (η δυτική πλευρά) είναι βαθύτερο σε σχέση με το ανατολικό κατά το μισό της διαμέτρου ενός κίονα, κάτι που αποτελεί μοναδικό στοιχείο στην ελληνική ναοδομία. Σε αυτό, φυσικά, βοήθησε το γεγονός πως ο σηκός επεκτάθηκε, αφού οι εσωτερικοί κίονες παραλείφθηκαν εντελώς, ενώ οι εξωτερικοί κίονες αν και είναι αρκετά λεπτοί παρουσιάζουν πιο πλατιές ραβδώσεις.
Ο συνδυασμός του μοναδικού αυτού ναού και του υπέρμετρα όμορφου φυσικού τοπίου κάνουν το Σούνιο έναν από τους πιο δημοφιλείς αρχαιολογικούς προορισμούς σε όλη την Αττική. Το όλο σκηνικό κρίνεται άκρως «φωτογραφικό», αφού επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο πηγαίνουν εκεί για να θαυμάσουν –εκτός του εξαιρετικού αυτού κτίσματος– και το πανέμορφο ηλιοβασίλεμα της Αττικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σούνιο – Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, odysseus.culture.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, discovergreece.com, διαθέσιμο εδώ
- Gruben Gottfried – Ιερά και Ναοί των Αρχαίων Ελλήνων, politeianet.gr, διαθέσιμο εδώ
