Της Χιόνας Οικονομάκη,
«Ἑπτά, δέ οὖ δώσω εὐναιόμενα πτολίεθρα Καρδαμύλην, Ἐνύπην τε καί Ἰρήν πιήσεον, Φηράς τε λαθέας ἤδι Ἀνθειον βαθύλεμον καλήν τί Αἴππειαν καί Πήδασον Ἀμπελόεσσειν» διαβάζουμε στη ραψωδία Ι’ της Ιλιάδας του Ομήρου με τον Αγαμέμνονα να υπόσχεται στον Αχιλλέα πως θα του παραχωρήσει τις επτά αυτές πόλεις, ώστε αφενός να κατευνάσει τον θυμό του για την απόσπαση της Βρισηίδας και αφετέρου, να τον πείσει να γυρίσει στο πεδίο της μάχης. Πιο συγκεκριμένα, όπως γνωρίζουμε από το κορυφαίο έπος, ο Αγαμέμνονας προκάλεσε την οργή των θεών, όταν αρνήθηκε στον ικέτη Χρύση την επιστροφή της κόρης του, Χρυσηίδας. Οι Αχαιοί τότε, αντιλαμβανόμενοι πως η επιστροφή της Χρυσηίδας στον πατέρα της ήταν αναγκαία, προκειμένου να γλυτώσουν από τον λοιμό που τους μάστιζε και τις συνεχείς πολεμικές ήττες που αντιμετώπιζαν, προσπαθούν με κάθε τρόπο να πείσουν τον Αγαμέμνονα να πράξει τα δέοντα.
Ο Αγαμέμνονας θα δεχτεί να αποχωριστεί τη Χρυσηίδα με την προϋπόθεση να πάρει κοντά του την αγαπημένη του Αχιλλέα, Βρισηίδα. Η εν λόγω πράξη θα προκαλέσει την οργή του σπουδαίου ήρωα και ακολούθως την αποχώρησή του από το πεδίο της μάχης. Οι συνεχείς ήττες των Αχαιών θα αναγκάσουν τον Αγαμέμνονα να ζητήσει τη συγχώρεση του Αχιλλέα και την επιστροφή του στο πεδίο της μάχης, υποσχόμενος πως θα του δώσει επτά «ευνομούμενες και καλώς κατοικούμενες πόλεις». Όπως βλέπουμε, η πρώτη από αυτές είναι η μαγευτική Καρδαμύλη.
Η Καρδαμύλη είναι παραθαλάσσιο χωριό της Μεσσηνίας που απέχει μόλις 38 χιλιόμετρα από την πόλη της Καλαμάτας. Το Υπουργείο Πολιτισμού, μάλιστα, την έχει χαρακτηρίσει ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εξαιτίας της πυκνής και ποικιλόμορφης βλάστησής της μα και της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής της. Επίσης, συνιστά ιστορικό χώρο αφού επρόκειτο για μία περιοχή που κατοικείται, εξακολουθητικά, από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας και είναι πλούσια σε ιστορικά μνημεία πολλών περιόδων. Η ονομασία «Καρδαμύλη» θεωρείται πως οφείλεται στην ύπαρξη πολλών κάρδαμων στη χλωρίδα της περιοχής ενώ, μάλιστα, αποτελεί μία από τις ελάχιστες πόλεις του Μυκηναϊκού Βασιλείου του Νέστωρος που έχουν κρατήσει το ίδιο όνομα μέσα στις χιλιετίες.
Η Καρδαμύλη, αρχικά, δεν υπαγόταν στην ομοσπονδιακή συμπολιτεία που ονομαζόταν «Κοινό των Ελευθερολακώνων». Μετά τη μάχη των Λεύκτρων το 371 π.Χ., σύμφωνα με τις αποφάσεις του Θηβαίου Επαμεινώνδα, η περιοχή δεν ελέγχεται από τους Σπαρτιάτες, αλλά από τους Μεσσήνιους, με την Καρδαμύλη να προσχωρεί στο Κοινό το 146 π.Χ. Αρκετά χρόνια αργότερα, θα παραχωρηθεί ξανά στη Σπάρτη, η οποία, στο μεταξύ, δεν είχε πια την κυριότητα του Γυθείου, κάτι που εξώθησε τους Σπαρτιάτες στο να χρησιμοποιήσουν την Καρδαμύλη ως επίνειο. Οι δύο πόλεις συνδέονταν μεταξύ τους μέσω της «Βασιλικής Οδού», τμήματα της οποίας σώζονται ως σήμερα.
Στην Παλιά Καρδαμύλη, κοντά στην περιοχή της Αγίας Σοφίας, βρίσκεται ένα μνημείο εξαιρετικού ενδιαφέροντος. Επρόκειτο για δύο ορθογώνια ανοίγματα που έχουν λαξευτεί πάνω σε έναν βράχο, το ένα δίπλα στο άλλο. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον τοπικό μύθο επρόκειτο για τους τάφους του Κάστορα και του Πολυδεύκη, των δίδυμων αδερφών της Ωραίας Ελένης, γιων της μυθικής βασίλισσας της Σπάρτης, Λήδας, και του θεού Δία. Κατά μία άλλη παράδοση, λέγεται επίσης πως ο τάφος ανήκει στον Γόργασο και τον Νικόμαχο, γιους του μυθικού ιατρού Μαχάονος που συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο.
Με το πέρασμα των χρόνων η Καρδαμύλη έφτασε να αποτελεί χωριό της Έξω Μάνης, στη λεγόμενη «Προσηλιακή» πλευρά της. Μετά την αποσύνθεση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και την επίδοση πολλών περιοχών της Ελλάδος στην Τουρκοκρατία, η Καρδαμύλη όπως και η Μάνη ολιστικά παρέμειναν απόρθητες. Η πειρατική δραστηριότητα αυξήθηκε σημαντικά με τους κατοίκους της Καρδαμύλης να σημειώνουν σπουδαία επιτεύγματα, ενώ η οικογενειοκρατία ενισχύθηκε περισσότερο από ποτέ, με τα δίκτυα πατρωνίας να είναι πια αναγκαιότητα. Η ισχυρότερη οικογένεια της Καρδαμύλης ήταν οι Τρουπάκης-Μούρτζινος, καθώς δέσποζαν στην περιοχή για περισσότερο από δύο αιώνες, ενώ, παράλληλα, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στα δρώμενα της Ελληνικής Επανάστασης που οδήγησε στην απελευθέρωση.
Οι εμβληματικοί πύργοι των κυρίαρχων αυτών οικογενειών αποτελούν σπουδαία δείγματα της μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Συγκεκριμένα, το συγκρότημα των πύργων τους βρίσκεται στη σημερινή Παλιά Καρδαμύλη με την ανέγερση των πρώτων οικοδομημάτων να τοποθετείται στα τέλη του 17ου αιώνα. Ακόμα, το συγκρότημα περιλαμβάνει και τον περικαλλή ιερό ναό του Αγίου Σπυρίδωνος, που συνιστά οικογενειακή εκκλησία του γένους των Μούρτζινων, γενάρχης των οποίων είναι ο Μιχαήλ Παλαιολόγος. Η οικογένεια των Τρουπιάνων ασχολήθηκε ενεργά με την πειρατεία στην περιοχή της Καρδαμύλης, ενώ στον πύργο του Παναγιώτη Τρουπάκη φαίνεται να φιλοξενήθηκε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στις 6 Ιανουαρίου του 1821, με σκοπό την οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Η Καρδαμύλη, λοιπόν, είναι ένα όμορφο και ταυτόχρονα ιστορικό μέρος. Συνδυάζοντας την αυστηρή μανιάτικη αρχιτεκτονική με μία πυκνή βλάστηση που δεν θυμίζει σε τίποτα την «Αποσκιερή» Μάνη, η Καρδαμύλη έρχεται να μας καθηλώσει με τη μοναδικότητα του τοπίου της και την μακρά της ιστορία! «Διόλου παράξενο που οι Νηρηίδες τη διάλεξαν για κατοικία τους» θα σημειώσει ο σπουδαίος ιστορικός Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο οποίος ακολουθώντας το παράδειγμα των νυμφών έφτιαξε το δικό του «καταφύγιο» στην Καρδαμύλη, ένα ησυχαστήριο που τακτικά επισκεπτόταν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο πύργος της Καρδαμύλης όπου οργανώθηκε η επανάσταση του ’21. Πως ο Κολοκοτρώνης και οι Μανιάτες ξεκίνησαν τον Αγώνα, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ιστορία της Καρδαμύλης, kardamili.webnode.gr, διαθέσιμο εδώ
