Παύλος Αθανασόπουλος: «Με την κατάληψη της Νομικής για πρώτη φορά ακούστηκε από τους φοιτητές η αντίθεση στη Δικτατορία»

Συνέντευξη στη Γεωργία Σκαμπελτζή,

Με αφορμή την 50^ή επέτειο από την κατάληψη του κτιρίου της Νομικής Σχολής Αθηνών από το φοιτητικό κίνημα ως αντίδραση στη Στρατιωτική Δικτατορία, που πραγματοποιήθηκε το διήμερο 21-22 Φεβρουαρίου 1973, το OffLine Post φιλοξενεί συνέντευξη του Παύλου Αθανασόπουλου, ο οποίος ανέπτυξε αντιδικτατορική δράση και υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της κίνησης αυτής.

Ο Παύλος Αθανασόπουλος, προς μεγάλη μας τιμή, αποδέχθηκε την πρόσκλησή μας και στη συνέντευξη που ακολουθεί αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στα γεγονότα που προηγήθηκαν της κατάληψης της Νομικής, στις δύο ημέρες της κατάληψης όπου οι φοιτητές διατράνωσαν τα αιτήματά τους, καθώς και στη σημασία της ενέργειας του φοιτητικού κινήματος για τη συνέχεια του αντιδικτατορικού αγώνα.

• Σήμερα, Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνονται 50 χρόνια από την κατάληψη του κτιρίου της Νομικής Αθηνών. Υπήρξε, πράγματι, η πρώτη μεγάλη αντιδικτατορική ενέργεια του φοιτητικού κινήματος;

Ναι, με την έννοια ότι για πρώτη φορά ακούστηκε στους δρόμους των Αθηνών από τους φοιτητές η αντίθεση στη Δικτατορία και το αίτημα για Ελευθερία. Δηλαδή το πιο σημαντικό ήταν ότι ανεβήκαμε στην ταράτσα της Νομικής και από εκεί πλέον μας έβλεπε όλη η Αθήνα, η οποία συγκεντρώθηκε εκεί γύρω στις στάσεις της Ακαδημίας και πλέον πήρε μια μορφή μαζικής, λαϊκής εκδήλωσης.

• Η Επταετία 1967-1974 αναμφίβολα αποτελεί μία από τις πιο μελανές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Θα μπορούσατε να αναφέρετε ενδεικτικά κάποια γεγονότα που προηγήθηκαν και οδήγησαν στην κατάληψη της Νομικής;

Βέβαια, όλα αυτά είχαν προετοιμαστεί από καιρό. Δηλαδή ξεκίνησε με το αίτημα που υπέβαλαν στα Πρωτοδικεία οι φοιτητές για ελεύθερες εκλογές στους Φοιτητικούς Συλλόγους. Συνεχίστηκε με την προκήρυξη εκλογών από τη Χούντα στους Φοιτητικούς Συλλόγους, αλλά με διορισμένες εφορευτικές επιτροπές που θα νόθευαν το αποτέλεσμα και με την αποχή των φοιτητών από τις εκλογές αυτές. Ακολούθησε με τη δημιουργία της Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων (Ε.ΚΙ.Ν.), μιας εξωφοιτητικής οργάνωσης που είχε και φοιτητές και άλλους νέους και έκανε δραστηριότητες κατά της Δικτατορίας· με τις συνελεύσεις των φοιτητών μέσα στα Πανεπιστήμια, όπου εξέλεξαν συντονιστικές επιτροπές –σε αντίθεση με τα διορισμένα Διοικητικά Συμβούλια– και κατηύθυναν το φοιτητικό κίνημα. Τέλος, με τους τοπικούς φοιτητικούς συλλόγους που συσπείρωναν τους φοιτητές κατά την επαρχία προέλευσής τους. Όλα αυτά μαζί κορυφώθηκαν με την κατάληψη της Νομικής.

Είχε προηγηθεί το Νομοθετικό Διάταγμα που στράτευε τους φοιτητές που είχαν αντιδικτατορική δράση και σαν αντίδραση ήρθε η Νομική. Η Νομική είχε προετοιμαστεί, βέβαια, από τις αντιδικτατορικές φοιτητικές οργανώσεις, όπως τον Ρήγα Φεραίου (του Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού), την Κ.Ν.Ε. και το Π.Α.Κ. (του μετέπειτα ΠΑ.ΣΟ.Κ.). Αλλά ξεκίνησε πώς; Ήταν, καταρχάς, μία συνέλευση στα σκαλιά της Νομικής από αυτές που γινόντουσαν κάθε μέρα και εκεί πάρθηκε η απόφαση να καταληφθεί το κτίριο και να γίνει όλο αυτό το μεγάλο αντιδικτατορικό γεγονός.

• Θυμάστε πώς ενήργησαν οι φοιτητές μόλις καταλήφθηκε το κτίριο; Ποια συναισθήματα κυριαρχούσαν και πώς κρίνετε τον ρόλο των οργανώσεων για την κατάληψη;

Επικρατούσαν αισθήματα ενθουσιασμού. Δηλαδή, για πρώτη φορά, μπορέσαμε και βγήκαμε στην ταράτσα της Νομικής, η οποία είναι πολύ μεγάλη, χιλιάδες φοιτητές και κραυγάσαμε για Ελευθερία, για Δημοκρατία, για την αναμόρφωση της Παιδείας και την άρση του νομοθετικού διατάγματος. Δημιουργήθηκε μια εξεγερσιακή κατάσταση για πρώτη φορά στο κέντρο της Αθήνας που διήρκησε δύο ολόκληρες μέρες, δηλαδή την 21^η και την 22^α Φεβρουαρίου μέχρι το απόγευμα.

Παράλληλα, η Συντονιστική Επιτροπή βρισκόταν σε επαφή με τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου, για να δοθεί και μία διέξοδος. Ήταν Πρύτανης τότε ο Τούντας. Επετεύχθη μία συμφωνία αποχώρησης χωρίς επέμβαση των αστυνομικών δυνάμεων, έγινε αυτή, αλλά η Αστυνομία την παραβίασε και επετέθη στους φοιτητές. Έγιναν αγριότητες, βαρβαρότητες και έπεσε ξύλο. Μάλιστα, είχε τραυματιστεί ένας ηλικιωμένος σχετικά, δεν θυμάμαι την ηλικία του τότε, πρώην Βουλευτής της Ενώσεως Κέντρου και ποιητής, ο Ιωάννης Κουτσοχέρας. Του είχαν επιτεθεί και τον είχαν χτυπήσει άσχημα.

Όσον αφορά τις οργανώσεις, σαφώς βοήθησαν για να γίνει μια συντονισμένη κατάσταση, αλλά και στο να υπάρξει μία σχετικά ομαλή διέξοδος, γιατί θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία συντριβή του φοιτητικού κινήματος, εάν δεν κατευθυνόταν κάπως και επικρατούσε μόνο το αυθόρμητο.

• Ποια θεωρείτε ότι είναι τα στοιχεία εκείνα που κατάφεραν να συσπειρώσουν τους φοιτητές, ακόμη κι αν είχαν διαφορετικές καταβολές ή ιδεολογικές αντιθέσεις, ώστε να προτάξουν το ανάστημά τους απέναντι στο καθεστώς της 21ης Απριλίου;

Καταρχάς, ήταν η θέληση για Ελευθερία. Ο νέος άνθρωπος θέλει να νιώθει ελεύθερος. Δεν μπορεί να είναι μέσα στον κορσέ που του βάζει το δικτατορικό καθεστώς. Σε όλους τους τομείς: στον πολιτικό, τον πολιτιστικό, τον μορφωτικό και τον κοινωνικό. Υπήρχε, δηλαδή, ένα κλίμα ασφυξίας κάτω από την καταπίεση του δικτατορικού καθεστώτος που οδηγούσε σε αυτήν την κατεύθυνση, δηλαδή στον δρόμο της εξέγερσης.

Βέβαια, πριν από το φοιτητικό κίνημα είχαν υπάρξει αντιδράσεις του λαού. Είχε υπάρξει η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου και υπήρχαν οι αντιστασιακές οργανώσεις που έκαναν κυρίως δυναμιτιστικές, βομβιστικές ενέργειες. Αλλά η μαζικοποίηση ήρθε με το φοιτητικό κίνημα που άρχισε το 1971-1972.

• Υπήρξαν αντιδράσεις από τις πανεπιστημιακές αρχές ή και βοήθειά τους προς τις μονάδες καταστολής; Από την άλλη, ο απλός κόσμος συμπαραστάθηκε στον αγώνα των φοιτητών;

Υπήρξαν πανεπιστημιακοί καθηγητές που συμπαραστάθηκαν. Μάλιστα, από τους καθηγητές της Νομικής σοβαροί άνθρωποι, όπως ο Παναγιώτης Ι. Ζέπος, που έγινε αργότερα Υπουργός Παιδείας, ο Νικόλαος Γαζής, που εξελέγη Ευρωβουλευτής με το ΠΑ.ΣΟ.Κ., είχαν υπογράψει ένα κείμενο συμπαράστασης στους φοιτητές και ζητούσαν την άρση του νόμου περί επιστράτευσης. Άλλοι το έπαιξαν πιο οπορτουνιστικά, όπως ο Πρύτανης, και κοίταγαν να βρουν μια μεσοβέζικη λύση.

Αλλά και από ευρύτερο κόσμο υπήρξε. Υπήρξε ένα κείμενο που συγκέντρωσε πάνω από 1.000 υπογραφές. Υπέγραφαν από τον πρώην Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιάκωβο και τον Μητροπολίτη Κορινθίας, μέχρι όλους τους διανοούμενους και τους απότακτους αξιωματικούς που εξέφραζαν τη συμπαράστασή τους στον αγώνα των φοιτητών.

Ο απλός κόσμος συμπαραστάθηκε, δηλαδή αν βλέπατε εκείνες τις μέρες την κίνηση που υπήρχε γύρω από τη Νομική στην Ακαδημίας, είχε συγκεντρωθεί πάρα πολύς κόσμος, ο οποίος εξέφραζε με κάθε τρόπο τη συμπαράστασή του.

• Ενώ η μαζική κινητοποίηση των φοιτητών βρισκόταν σε εξέλιξη, είχατε κάποιου είδους πληροφόρηση για τις κινήσεις της Χούντας;

Η Επιτροπή είχε επαφές με τη Σύγκλητο και από εκεί μαθαίναμε κάποια πράγματα. Δηλαδή η Επιτροπή ενημέρωνε κι εμάς. Αυτή ήταν η πληροφόρησή μας.

• Το απόγευμα της 22ας Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε η αποχώρηση των φοιτητών από τη Νομική. Μεσολάβησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ των φοιτητών και των αρχών; Και όταν ξεκινήσατε να αποχωρείτε, υπήρξαν συγκρούσεις και συλλήψεις;

Οι φοιτητές αποχώρησαν όλοι μαζί. Φαινόταν ότι πήγαινε ομαλά, αλλά στη Σόλωνος έγινε επίθεση από τις αστυνομικές δυνάμεις. Υπήρξαν διαπραγματεύσεις μεταξύ της Συντονιστικής Επιτροπής και της Πρυτανείας και της Πρυτανείας με την Ασφάλεια. Πραγματοποιήθηκαν και κάποιες συλλήψεις. Το φοιτητικό κίνημα κατάφερε πλέον να κάνει αισθητή την παρουσία του και έξω από τα Πανεπιστήμια, στον κόσμο. Πλέον έγινε γεγονός. Μετά, επειδή υπήρχε μια μικρή άρση της λογοκρισίας, έγινε πρώτο θέμα σε όλες τις εφημερίδες.

• Θεωρείτε ότι η κατάληψη της Νομικής άνοιξε τον δρόμο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου (14-17 Νοεμβρίου 1973) και τη διεκδίκηση των ιδανικών της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας;

Φυσικά. Από εκεί και πέρα, άρχισε μια σειρά από γεγονότα, το αποκορύφωμα των οποίων ήταν το Πολυτεχνείο. Έγιναν πολλά, βέβαια, μέχρι τότε: συλλήψεις φοιτητών και βασανιστήρια στην Ε.Σ.Α., συνεχείς αντιδικτατορικές εκδηλώσεις, έγινε το Κίνημα του Ναυτικού, το οποίο σε έναν βαθμό, παρότι προετοιμαζόταν από παλαιότερα, επισπεύθηκε η έκρηξή του από τις εξελίξεις του φοιτητικού κινήματος και όλα αυτά, τελικά, οδήγησαν στο Πολυτεχνείο και στην κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα.

• Η συμμετοχή σας στην κατάληψη της Νομικής και στον αντιδικτατορικό αγώνα εν γένει αποτελεί σημαντική στιγμή στη ζωή σας;

Φυσικά. Είναι από τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής μου. Είναι από τα γεγονότα που σε σφραγίζουν τελικά, επειδή γίνονται σε μικρή ηλικία και έχουν όλη αυτήν την ένταση και τη φόρτιση, σε χαράζουν. Χαράζουν όλη τη ζωή σου, την πορεία σου, τον χαρακτήρα σου.

Ευχαριστούμε θερμά τον Παύλο Αθανασόπουλο για την ευγενική παραχώρηση της συνέντευξης!