Tου Κωνσταντίνου Μεταξά,
Η έννοια του συγγραφέα συνδυάζει το πλεονέκτημα της ουδετερότητας με το μειονέκτημα του δυσδιάκριτου. Ούτε το παθητικό υψηλό της μεγαλοφυΐας ούτε το πολεμικό χαμηλό του επιγόνου υπονοείται από την αρχή. Το μόνο που λέγεται είναι ότι ο συγγραφέας είναι συγγραφέας γραπτών για τη μορφή και το περιεχόμενο των οποίων είναι (ως ένα βαθμό) υπεύθυνος. Αυτό που μένει ανείπωτο, από την άλλη πλευρά, είναι τι είδους γραπτά είναι, αφού ένας συγγραφέας μπορεί προφανώς να είναι εξίσου συγγραφέας ενός μυθιστορήματος, όσο και μιας θεωρίας μυθιστορήματος ή άλλως μιας θεωρητικής πραγματείας (π.χ. για τον συγγραφέα).
Η έννοια του συγγραφέα μοιράζεται αυτή την ειδική -για το είδος- ασάφεια, με την έννοια του λόγου, δεδομένου ότι ποιητικά ή/και θεωρητικά ταλέντα μπορούν επίσης να εμφανιστούν εδώ. Ωστόσο, η έννοια του λόγου είναι ευρύτερη από εκείνη του συγγραφέα, καθώς λόγοι μπορούν επίσης να παραχθούν από ομιλητές που δεν έχουν το ταλέντο ή την επιθυμία να συνθέσουν γραπτά έργα. Αν εξετάσει κανείς την τάξη του λόγου με αυτή την ευρεία έννοια, είναι προφανές ότι δεν μπορούν να αναχθούν όλοι οι λόγοι σε έναν γνωστό ή ονομαστικό συγγραφέα.
Αντίθετα, ο συγγραφέας περισσότερο ή λιγότερο γνωστών έργων εμπλέκεται επίσης σε λόγους που δεν είναι δική του ευθύνη, και των οποίων τη δομική λειτουργία δεν γνωρίζει καν από περίπτωση σε περίπτωση. Η ανάλυση λόγου απορρέει από αυτό το γεγονός με την περαιτέρω συνέπεια ότι όπως αποδίδει στον λόγο του, δεν είναι πραγματικά κύριος στο ίδιο του το σπίτι. Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας στερείται εξουσίας. Αυτή η επιχειρηματολογική τάση φτάνει στο μεταφορικό της αποκορύφωμα με τον συλλογικό λόγο του θανάτου του συγγραφέα, του οποίου η αυθεντία, ωστόσο, πρέπει με τη σειρά της να γίνει αντικείμενο αμφισβήτησης.
Η ιστορία του συγγραφέα είναι, κατά μία έννοια, η ιστορία της διακύμανσης της αυθεντικοποιημένης ή αμφισβητούμενης αυτο-υπευθυνότητάς του. Έτσι, η αυτοευθύνη του συγγραφέα περιορίζεται ή έχει περιοριστεί από τη φωνή του ενθουσιασμού, την επιρροή του χρήματος, τον ερεθισμό της τύχης ή την αντίσταση του ασυνείδητου. Η συμπληρωματική ιστορία των επιτυχιών του, από την άλλη πλευρά, συνοδεύεται ή συνοδεύτηκε από τη δύναμη του δημιουργικού, την αυτονομία του ατόμου, την αναγκαιότητα του έργου ή τη συνείδηση του εφικτού (ακριβέστερα, μια φιλοσοφία της σύνθεσης). Βασικά, πρόκειται για δύο αντίπαλες ποιητικές ή θεωρίες της γραφής που παρουσιάζουν τον συγγραφέα στη σκιά της θεσμικής του αιρεσιμότητας από τη μία πλευρά και υπό το φως της ατομικής του ανεπιφύλακτης αιρεσιμότητας από την άλλη.
Ωστόσο, η υπό όρους/ανευ όρων κατάσταση του συγγραφέα δεν υποδηλώνει μια απόλυτη εναλλακτική λύση, όπως καθιστά ήδη σαφές η προσοχή σε εκείνο το ιστορικό commercium, με το οποίο ο συγγραφέας συνδέεται με το έργο και τον αναγνώστη.
Στο πλαίσιο του έργου και του αναγνώστη, ο συγγραφέας φαίνεται να έχει τον ρόλο του πρώτου μεταξύ ίσων, αφού το έργο προϋποθέτει τον συγγραφέα ως λόγο δημιουργίας του και ο αναγνώστης προϋποθέτει το έργο ως αντικείμενο της δραστηριότητάς του. Με άλλα λόγια: χωρίς συγγραφέα, δεν υπάρχει αναγνώστης. Ομοίως, ένας συγγραφέας χωρίς έργο φαίνεται να είναι μια παραπλανητική ιδέα. Από την άλλη πλευρά, είναι πολύ πιθανό ένας συγγραφέας και το έργο του να πρέπει να τα βγάλουν πέρα χωρίς αναγνώστη, είτε επειδή το έργο δεν βρήκε εκδότη, είτε επειδή ο συγγραφέας δεν αναζήτησε κοινό. Ωστόσο, δεν μπορεί να απορριφθεί το ερώτημα κατά πόσον ο συγγραφέας ενός έργου που τον έχει μόνο ως αναγνώστη μπορεί δικαιολογημένα να αποκαλείται συγγραφέας, δεδομένου ότι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συγγραφέα φαίνεται να είναι ακριβώς η δημοσιότητα του έργου του. Αναπόφευκτα, ωστόσο, στο ζήτημα του συγγραφέα υπεισέρχονται προβλήματα αποτίμησης (επίσης οικονομικής φύσης), τα οποία οδήγησαν τον Ernst Jünger να παρατηρήσει: «Ακόμη και ο συγγραφέας έχει χρηματιστηριακή τιμή και πρέπει να συμβιβαστεί με αυτήν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jünger E., Autor und Autorschaft, Stuttgart, 1984
- Fohrmann J. & Müller H., Diskurstheorien und Literaturwissenschaft: Materialien. Suhrkampf, 1987
