Του Χάρη Κουρή,
Η Αιθιοπία είναι μία χώρα που έχει εξετασθεί αρκετά από τον τομέα των διεθνών θεμάτων. Πολλά γεγονότα άξια ανάλυσης έχουν συμβεί σε αυτήν τη χώρα, όπως ο πόλεμος στην επαρχία Tigray και οι εντάσεις με την Αίγυπτο και το Σουδάν, λόγω της κατασκευής του υδροηλεκτρικού φράγματος. Φαίνεται ότι τώρα έχει εμφανισθεί άλλο ένα πρόβλημα, αυτό του εκκλησιαστικού σχίσματος, το οποίο σε μεγάλο βαθμό οφείλεται πάλι στις εντάσεις μεταξύ των διαφόρων εθνοτικών ομάδων.
Για όσους δεν ξέρουν, η Αιθιοπία αντιμετώπιζε μέχρι πρόσφατα μία σύγκρουση στο βόρειο τμήμα της, στην επαρχία Tigray. Αυτή η σύγκρουση άρχισε λόγω του γεγονότος ότι ο Πρόεδρος της χώρας, Abiy Ahmed, προσπάθησε να αποδυναμώσει το Λαϊκό Επαναστατικό Μέτωπο των Τιγραϊτών, ένα παραδοσιακά ισχυρό κόμμα που εδραιώθηκε στην επαρχία Tigray, μετά την επανάσταση που το 1991 καθαίρεσε την κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατικής Πολιτείας της Αιθιοπίας. Η Αιθιοπία αποτελείται από διάφορες εθνοτικές ομάδες με τα δικά τους πολιτικά κόμματα και τις δικές τους αυτόνομες επαρχίες, με αποτέλεσμα οι πολιτικές συγκρούσεις να αποκτούν και διακοινοτικό χαρακτήρα. Έτσι έγινε και με τον προαναφερθέντα πόλεμο, ο οποίος, μετά από πολλές προσπάθειες ειρήνευσης, τελείωσε επίσημα με Συνθήκη Ειρήνης στις 3 Νοεμβρίου του 2022.
Καθώς στην Αιθιοπία η εθνοτική σύσταση της χώρας επηρεάζει σημαντικά την πολιτική, ήταν αναμενόμενο ότι οι διακοινοτικές εντάσεις θα άγγιζαν και τα θρησκευτικά θέματα. Όσον αφορά την ενότητα μίας Εκκλησίας, ένα σχίσμα ποτέ δεν οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα για αυτήν. Ειδικά για την Αιθιοπική Εκκλησία, κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί, δεδομένης και της αρχαιότητάς της, ως μία από τις αρχαιότερες χριστιανικές Εκκλησίες. Ως γνωστόν, η Αιθιοπία ήταν από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησαν τον χριστιανισμό τον 4ο αιώνα μετά Χριστόν, με κέντρο το ισχυρό παραθαλάσσιο βασίλειο του Αξούμ (έμφαση στο «παραθαλάσσιο», καθώς η Αιθιοπία βρισκόταν σε μία σημαντική θέση στη θαλάσσια οδό μεταξύ Ρώμης και Ινδίας). Αξίζει, όμως, να επισημανθεί ότι, αν και αποκαλείται «ορθόδοξη», διαφέρει από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, λόγω του γεγονότος του ότι δεν συμμετείχε στη Σύνοδο της Χαλκηδόνας του 451 μ.Χ. και, συνεπώς, διαφωνεί στο θέμα της Φύσης του Υιού.
Καθώς αυτό το άρθρο δεν είναι θεολογικό, ας επιστρέψουμε στο πολιτικό κομμάτι. Για αιώνες, το κράτος και η Εκκλησία της Αιθιοπίας βρίσκονταν σε μία συμβιωτική σχέση, μέχρι που το 1974 ο Αυτοκράτορας Haile Selassie καθαιρέθηκε μετά από πραξικόπημα μίας φιλοκομμουνιστικής μερίδας του στρατού. Το 1976, ο Πατριάρχης Θεόδωρος συνελήφθη και τρία χρόνια μετά εκτελέστηκε. Από τότε, η Εκκλησία υπετάχθη στο κράτος, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται ως πολιτικό εργαλείο από την κυβέρνηση. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι τα πολιτικά προβλήματα γίνονται και θρησκευτικά, άρα μία διακοινοτική ταραχή μπορεί να οδηγήσει και σε εκκλησιαστικό σχίσμα.
Η αφορμή για ένα τέτοιο σχίσμα εμφανίσθηκε προς το τέλος του Ιανουαρίου του 2023, όταν τρεις Αρχιεπίσκοποι κατηγόρησαν την Αιθιοπική Εκκλησία ότι διακατέχεται από εθνοτικές προκαταλήψεις, καθώς η κοινή εκκλησιαστική γλώσσα είναι η αμχαρική, ενώ ο Πατριάρχης Ματθαίος είναι Τιγραΐτης (και, μάλιστα, δεν έχει τις καλύτερες σχέσεις με την κυβέρνηση, αφού έχει εκφραστεί αρνητικά όσον αφορά τον πόλεμο στην πατρίδα του, λέγοντας ακόμα και ότι εκεί διαπράττεται γενοκτονία σε βάρος του τοπικού πληθυσμού).
Ένα παράδειγμα αυτών των προκαταλήψεων είναι ότι, ενώ κάποιοι ανώτατοι Ιεράρχες ισχυρίζονται ότι η Θεία Λειτουργία ασκείται και στην ορομική γλώσσα, σύμφωνα με τους τρεις αρχιεπισκόπους αυτό δεν συμβαίνει όσο θα ήθελαν οι ίδιοι (μαζί και με κάποια άλλα προβλήματα που έχουν παρουσιάσει ως αιτίες δυσαρέσκειας). Οι τρεις αντιφρονούντες Αρχιεπίσκοποι συνεκάλεσαν μία δική τους Ιερά Σύνοδο, αλλά μία έκτακτη αντισύνοδος στις 26 Ιανουαρίου αποφάσισε τον αφορισμό των τριών αρχιεπισκόπων, καθώς και άλλων 25 επισκόπων, με τιμωρία την απαγόρευσή τους να εισέλθουν σε εκκλησιαστικά κτίρια που ανήκουν στην Αιθιοπική Εκκλησία. Με τη σειρά τους, οι αφορισθέντες συνεκάλεσαν πάλι Ιερά Σύνοδο και αφόρισαν τον Γενικό Διαχειριστή του Πατριαρχείου, πατέρα Αβραάμ και τον Γενικό Γραμματέα της Συνόδου, πατέρα Πέτρο.
Αυτή η εκκλησιαστική έριδα έχει και πολιτικές επιπτώσεις, καθώς έχουν συμβεί και συγκρούσεις μεταξύ των υποστηρικτών των δύο πλευρών, με οκτώ, σύμφωνα με κάποιες μετρήσεις, νεκρούς. Οι διακοινοτικές συγκρούσεις, με τη σειρά τους, έχουν οδηγήσει σε μερική απαγόρευση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε ολική. Μαζί με το έκτακτο κλείσιμο των σχολείων που συνέβη στις 11 Ιανουαρίου, αυτή η κατάσταση φαίνεται ότι θα χειροτερεύσει περισσότερο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ethiopia Orthodox Church split: Social media restricted, Lucy Fleming, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Ethiopia’s social media blocked amid church split tensions, Associated Press, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Ethiopia cuts off social media access as church split tensions escalate, Africa News, διαθέσιμο εδώ
- The Crisis Of Schism In The Ethiopian Orthodox Tewahedo Church, Desta Heliso, Religion Unplugged, διαθέσιμο εδώ
