Του Βασίλη Καρατσιώλη,
Κατά τα έτη 1663-64, οι κυριότερες στρατιωτικές ενέργειες εκτυλίχθηκαν στο νότιο θέατρο του πολέμου. Έχοντας συντρίψει τους Ρώσους στη Λιθουανία και τη Λευκορωσία, η Πολωνική Ανώτατη Διοίκηση αποφάσισε να επιτύχει ένα αποφασιστικό χτύπημα στην Ουκρανία. Το φθινόπωρο του 1663, στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας, έφτασε ο πολωνικός στρατός υπό τον βασιλιά Jan Casimir, που αριθμούσε λιγότερους από δέκα χιλιάδες άνδρες. Οι Πολωνοί, ενωμένοι με το απόσπασμα πέντε χιλιάδων Τατάρων και τον κοζάκικο στρατό του χετμάνου της Teterei (που αντικατέστησε τον Yuri Khmelnytsky), άρχισαν επίθεση στα ανατολικά της Ουκρανίας. Μην έχοντας αρκετές δυνάμεις για να διεξάγει μια τόσο μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση, ο βασιλιάς ήλπιζε να προσελκύσει τους κοζάκους των επαρχιών στο πλευρό του. Σε περίπτωση επιτυχίας οι Πολωνοί θα μπορούσαν να εισβάλουν στη Ρωσία, να βρεθούν πίσω από τα ρωσικά στρατεύματα στη Λευκορωσία, και να οργανώσουν εκστρατεία προς τη Μόσχα.
Αρχικά, η πορεία του πολωνικού στρατού ήταν νικηφόρα. Κατέλαβε δεκατρείς πόλεις, αλλά στη συνέχεια τα γεγονότα πήραν δυσμενή τροπή για τον βασιλιά. Καθώς ο στρατός του προχωρούσε, η αντίσταση που αντιμετώπιζε ήταν μεγαλύτερη. Το φρούριο Λοχβίτσα αμύνθηκε πεισματικά, και οι Πολωνοί το κατέλαβαν μόνο μετά από σφοδρή μάχη. Η πόλη Χάντιατς, που πολιορκούνταν από δυνάμεις του Teterei, αρνήθηκε πεισματικά να παραδοθεί. Ο ίδιος ο βασιλιάς πολιόρκησε ανεπιτυχώς το Χλουκίβ, και στη συνέχεια ηττήθηκε από τα ρωσικά στρατεύματα κοντά στο Νοβχορόντ-Σιβερσκίι, και αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Μόνο η αναποφασιστικότητα του βοεβόδα Jacob Cherkassky, έσωσε τον πολωνικό στρατό από την πλήρη συντριβή. Η βασιλική εκστρατεία στις ανατολικές επαρχίες είχε αποτύχει.
Τον χειμώνα και την άνοιξη του 1664, ο ρωσοουκρανικός στρατός ξεκίνησε αντεπίθεση και πραγματοποίησε αρκετές επιδρομές. Το καλοκαίρι του 1664, οι τοπικές μάχες διεξήχθησαν κοντά στο Κόρσουν και το Kanev, όπου έδρασε μόνο ένα ρωσικό απόσπασμα του βοεβόδα Grigory Kosokof (δυο χιλιάδες άνδρες). Η Μόσχα δεν μπορούσε πλέον, να διαθέσει περισσότερα στρατεύματα για την επίθεση.
Η εκστρατεία του Jan Casimir στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας, ήταν η τελευταία μεγάλη επιχείρηση του ρωσοπολωνικού πολέμου. Μετά από αυτήν, οι στρατιωτικές ενέργειες άρχισαν να εξασθενούν. Ούτε η Ρωσία, ούτε η Πολωνία είχαν τις απαραίτητες δυνάμεις για ένα αποφασιστικό χτύπημα. Το 1665, σημειώθηκαν τοπικές μάχες στα βόρεια και νότια θέατρα των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Στο νότο, οι ρωσοουκρανικές δυνάμεις συνέχισαν κατά το 1665, να κάνουν επιδρομές καταλαμβάνοντας το Κόρσουν και νικώντας τους Πολωνούς στο Bila Tserkva. Ούτε στη Λευκορωσία υπήρξαν μεγάλες μάχες, και η στρατιωτική δραστηριότητα αντικαταστάθηκε από τη διπλωματική. Το 1666, άρχισαν οι διαπραγματεύσεις, οι οποίες έληξαν τον Ιανουάριο του 1667 στο χωριό Andrusovo (κοντά στο Σμολένσκ), με την υπογραφή ανακωχής.
Στο πλαίσιο της ανακωχής του Andrusovo, η Ρωσία πήρε το Σμολένσκ και όλα τα εδάφη που είχε χάσει κατά την περίοδο των Ταραχών, καθώς και τις δυτικές επαρχίες της Ουκρανίας, μαζί με την προσωρινή κατοχή του Κιέβου (αργότερα έγινε μόνιμη). Παράλληλα, το Ζαποριζιακό Σιτς απέκτησε αυτονομία. Η Λευκορωσία και η ανατολική Ουκρανία αφέθηκαν στην Πολωνία. Για τη Ρωσία, ο πόλεμος αυτός ήταν ένας από τους μακροβιότερους, καθώς διήρκεσε με διακοπές δεκατρία χρόνια. Ως προστάτιδα της Ορθοδοξίας και των ετεροθαλών αδελφών της, η Μόσχα αγωνίστηκε όχι μόνο για να αλλάξει τα σύνορά της, αλλά και για να αποκαταστήσει τον ζωτικό χώρο του ανατολικοσλαβικού κόσμου. Μετά από αυτόν τον πόλεμο, η καθολική Ευρώπη, η οποία είχε εξαπλώσει την επιρροή της έως της όχθες του Δνείπερου, άρχισε να υποχωρεί.
Η Συνθήκη του Andrusovo, σήμαινε το οριστικό τέλος της ανατολικής πολιτικής της Βαρσοβίας, και ολοκλήρωσε την περίοδο της ένοπλης αντιπαλότητας μεταξύ Ρωσίας και Πολωνίας. Η Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία δεν ήταν πλέον σε θέση να ανακάμψει πλήρως, από τις απώλειές της. Έτσι, άρχισε να χάνει τον ρόλο της ως περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Ευρώπη, μη αποτελώντας πλέον σοβαρή απειλή για τη Μόσχα. Σύντομα οι δύο χώρες ταύτισαν την εξωτερική πολιτική τους, αρχικά με βάση την κοινή δράση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και στη συνέχεια κατά της Σουηδίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Frost, Robert (2000), The Northern Wars: War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721, Routledge.
- Gordon, Linda (1983), Cossack Rebellions. Social Turmoil in the Sixteenth Century Ukraine, Albany: State University of New York Press.
- O’Rourke, Shane (2007), The Cossacks, Manchester University Press.
- Stone, Daniel (2001), The Polish-Lithuanian State, 1386–1795, University of Washington Press.
