Της Ιωάννας Κουτσοτόλη,
Αναμφισβήτητα, οι μέρες που διανύουμε χαρακτηρίζονται από έξαρση της εποχικής γρίπης, ενώ, ταυτόχρονα, ο κορωνοϊός και οι μεταλλάξεις του παραμένουν στο προσκήνιο της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας. Ο οργανισμός μας μάχεται καθημερινά, για να καταπολεμήσει έναν μεγάλο αριθμό παθογόνων μικροοργανισμών, που επιχειρούν να βρουν ένα άνοιγμα στο τείχος προστασίας που δημιουργεί η άμυνά μας, δηλαδή το ανοσοποιητικό σύστημα. Ωστόσο, η φύση προσφέρει ένα δώρο στην προσπάθεια του οργανισμού να αντεπεξέλθει στην εισβολή των μικροβίων που καραδοκούν, το οποίο είναι η πρόπολη. Ποια είναι αυτή η ουσία, η οποία αποτελεί ασπίδα προστασίας για την ανθρώπινη υγεία και για την παραγωγή της οποίας οι μέλισσες χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη ενώσεις που προμηθεύονται από τα φυτά;
Καταρχάς, η πρόπολη είναι ένα κολλώδες, λιπόφιλο μείγμα, το οποίο περιέχει ρητίνη (50%), κερί (30%), αιθέρια έλαια (10%), γύρη (5%), και άλλες ουσίες (5%), όπως μέταλλα, βιταμίνες, ολιγοσακχαρίτες, φαινολικές ενώσεις και τερπενοειδή. Η πρόπολη χαρακτηρίζεται αλλιώς ως «η κόλλα των μελισσών» (bee-glue), χαρακτηρισμός που στηρίζεται στο ρόλο της ουσίας, σχετικά με την αποικία των συγκεκριμένων εντόμων. Οι μέλισσες χρησιμοποιούν την πρόπολη ως δομικό υλικό για την επένδυση της κυψέλης, τη σφράγιση των ρωγμών και την προστασία έναντι των παρασίτων. Χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια στην παραδοσιακή ιατρική ως βότανο με θεραπευτικές ιδιότητες, οι οποίες οφείλονται, κυρίως, στην αυξημένη περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή. Πριν εμβαθύνουμε σε αυτές τις ιδιότητες, είναι αναγκαίο να επισημανθούν τα βασικά γνωρίσματα της ανοσίας, που καθιστούν το ανοσοποιητικό ένα εξέχον σύστημα άμυνας και υπεράσπισης.
Η ανοσία (έμφυτη ή προσαρμοστική) προκύπτει από τη δράση πολυάριθμων κυττάρων, τα οποία κυκλοφορούν μέσω του αίματος και της λέμφου, δύο υγρών που αλληλεπιδρούν άμεσα ή έμμεσα με κάθε μείζον σύστημα οργάνων. Η έμφυτη ανοσία είναι η εγγενής λειτουργία ενός οργανισμού να αναγνωρίζει και να καταστρέφει παθογόνα και αποτελεί, κατά κύριο λόγο, λειτουργία των φαγοκυττάρων. Τα φαγοκύτταρα εγκολπώνουν, θανατώνουν και πέπτουν τα περισσότερα παθογόνα μικρόβια. Όταν, όμως, οι έμφυτοι μηχανισμοί δεν είναι αποτελεσματικοί, τα φαγοκύτταρα πυροδοτούν την προσαρμοστική ανοσία, η οποία κατευθύνεται έναντι των αντιγόνων (μόρια του παθογόνου μικροοργανισμού). Η έκθεση στα αντιγόνα έχει ως συνέπεια την παραγωγή αντισωμάτων, τα οποία είναι διαλυτές πρωτεΐνες, που περιορίζουν την εξάπλωση της μόλυνσης.
Στις αρχές τις δεκαετίας του 1990, καταγράφονται οι πρώτες ενδείξεις ανοσοτροποποιητικής δράσης της πρόπολης. Οι επιδράσεις της αποτελούν συμπληρωματική ή και εναλλακτική θεραπεία για διαταραχές του ανοσοποιητικού, οξείες και χρόνιες φλεγμονές, παθήσεις του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού, δερματικά έλκη και ιγμορίτιδα. In vitro μελέτη απέδειξε ανοσοτροποποιητικές επιδράσεις στα μακροφάγα και ενίσχυση της φαγοκυτταρικής τους δράσης. Συγκεκριμένα, η πρόπολη ενεργοποιεί τα μακροφάγα μέσω παραγωγής μονοξειδίου του άνθρακα, το οποίο αποτελεί σημαντικό μικροβιοκτόνο μηχανισμό, αφού αναστέλλει τη μιτοχονδριακή αναπνοή και σύνθεση του DNA σε βακτήρια και μύκητες. Αποδεικνύεται ότι η πρόπολη προάγει τον πολλαπλασιασμό των λεμφοκυττάρων και γενικότερα αυξάνει τη συγκέντρωση πολλών ειδών ανοσοκυττάρων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η πρόπολη αυξάνει τον προστατευτικό της δείκτη, όταν χρησιμοποιείται ως ανοσοενισχυτικό εμβόλιο, το οποίο προσφέρει υψηλότερη φαγοκυτταρική δράση, αυξάνοντας τα αντισώματα και ενισχύοντας, με αυτόν τον τρόπο, την κυτταρική απόκριση. Επιπρόσθετα, πειράματα σε ποντίκια απέδειξαν ότι, όσον αφορά τη χυμική ανοσολογική απόκριση, το αιθανολικό εκχύλισμα πρόπολης προκαλεί αύξηση παραγωγής αντισωμάτων. Ωστόσο, η επίδρασή της εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τον τρόπο χορήγησης, ενώ η ιδιότητές της σχετίζονται με το μέρος από το οποίο απομονώθηκε το δείγμα. Παρά την ομοιότητα στη σύνθεση της πρόπολης, το συνολικό αποτέλεσμα ενδέχεται να είναι αρκετά διαφορετικό και η διαφορά στη χημική σύσταση μπορεί να οφείλεται σε κλιματικούς παράγοντες, καθώς και στις περιβαλλοντικές συνθήκες της εκάστοτε περιοχής από την οποία απομονώθηκε.
Οι βιολογικές ιδιότητες της πρόπολης βρίσκουν, επίσης, εφαρμογή για την αντιμετώπιση αλλεργικών διαταραχών, ενώ έχει προταθεί η περαιτέρω έρευνα, σχετικά με τις επιδράσεις της σε διάφορες μορφές καρκίνου. Αν και οι μηχανισμοί δράσης της δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητοί, τα ευεργετικά της αποτελέσματα την τοποθετούν στην κορυφή του βάθρου των φυσικών προϊόντων, που επιφέρουν θετικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και, μάλιστα, σε έναν από τους σημαντικότερους τομείς του οργανισμού που σχετίζεται με την άμυνα και την προστασία. Ίσως, επίσης, η πρόπολη να αποτελεί το μυστικό κλειδί για την αντιμετώπιση ενός συχνού προβλήματος, το οποίο δεν είναι άλλο από αυτό της αλόγιστης κατάχρησης αντιβιοτικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Immune’s-boosting agent: Immunomodulation potentials of propolis, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- The antiviral and immunomodulatory activities of propolis: An update and future perspectives of respiratory diseases, onlinelibrary. Διαθέσιμο εδώ
