Της Χιόνας Οικονομάκη,
Η γαστρονομική ιστορία κάθε λαού, οι συνταγές και οι γευστικές επιλογές του αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού του και είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ιστορία του. Στο παρόν άρθρο, λοιπόν, θα μεταφερθούμε σε μία, αδιαμφισβήτητα, ιστορική περιοχή της χώρας μας, σε έναν τόπο που γέννησε παραδόσεις και διαμόρφωσε μία μοναδική ταυτότητα, προκειμένου να εξερευνήσουμε την κουζίνα του. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, τη γνωριμία μας με τη μανιάτικη κουζίνα!
Είναι γνωστό πως οι Μανιάτισσες απείχαν πολύ από το στερεότυπο που ήθελε την γυναίκα να παραμένει στο σπίτι ασχολούμενη, αποκλειστικά, με τα οικιακά και την ανατροφή των παιδιών. Οι γυναίκες της Μάνης εργάζονταν σκληρά και, ταυτόχρονα, αγαπούσαν πολύ τη γη τους: Αυτά είναι και τα χαρακτηριστικά που διαμόρφωσαν τη γαστρονομία της Μάνης, αφού επρόκειτο για μία κουζίνα που αποτελείται από προσεκτικά διαλεγμένα και ποιοτικά υλικά ενώ, παράλληλα, οι συνταγές είναι γρήγορες στην εκτέλεση και χορταστικές. Ελλείψει χρόνου, λόγω των αναρίθμητων υποχρεώσεών τους, οι Μανιάτισσες δημιούργησαν απλές και συνάμα γευστικές συνταγές που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και, σαφώς, επιβιώνουν μέχρι σήμερα.
1. Σύγκλινο
Πρόκειται, ενδεχομένως, για το δημοφιλέστερο μανιάτικο έδεσμα και η ιστορία του βρίσκεται πολλά χρόνια πριν. Παραδοσιακά, λοιπόν, κάθε σπίτι διέθετε τα δικά του χοιρινά, τα οποία και εξασφάλιζαν στην εκάστοτε οικογένεια το κρέας της χρονιάς. Οι Μανιάτες αξιοποιούσαν κάθε κομμάτι από το χοιρινό παίρνοντας, ακόμα, κρέας από το μπούτι και κάνοντάς το σύγκλινο. Αφαιρούσαν, δηλαδή, το κόκκαλο, έριχναν πάνω αλάτι παστώνοντάς το και ύστερα το κρεμούσαν για να στραγγίξει καπνίζοντάς το για ώρες πάνω από φασκόμηλο. Έπειτα, το κρέας κοβόταν σε κομμάτια και το λίπος τσιγαριζόταν ενώ, τέλος, αποθηκευόταν μαζί με το καπνιστό χοιρινό σε κάποιο δοχείο. Το κρέας καταναλώνεται ως συνοδευτικό στα λαδερά ή τον καγιανά, ενώ ο συνδυασμός του με το πορτοκάλι είναι αυτός που το απογειώνει.
2. Πασπαλάς
Για τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας ο πασπαλάς αποτελεί τρόπο διατήρησης του κρέατος στο λίπος. Στη Μάνη, όμως, ήταν το πιο αντιπροσωπευτικό φαγητό που όλοι λάτρευαν! Ειδικότερα, επρόκειτο για έναν χυλό από σταρένιο αλεύρι, λάδι και νερό που παρασκευαζόταν μέσα σε ένα μεγάλο και βαθύ τηγάνι. Το φαγητό, σαφώς, σερβιριζόταν ζεστό και οι Μανιάτες, συνήθως, το συνόδευαν με κρεμμύδι, κομμάτια χοιρινού ή κρέας ορτυκιού, το κυνήγι του οποίου στη Μάνη ήταν ανέκαθεν εξαιρετικά διαδεδομένο.
3. Τραβηχτές
Οι τραβηχτές πίτες είναι μία ακόμα αγαπημένη δημιουργία της μανιάτικης κουζίνας. Φτιαγμένες με δύο μόλις υλικά: Νερό και αλεύρι, τηγανισμένες στο μοναδικό και άφθονο μανιάτικο ελαιόλαδο, αποτελούν συχνή και αγαπημένη επιλογή για τις οικογενειακές βραδιές. Τρώγονται συνοδευμένες από κάποιο τυρί, με αλάτι και ρίγανη ή ακόμα και με μέλι. Η εικόνα της Μανιάτισσας, άλλωστε, να ζυμώνει με μεράκι τραβηχτές για όλη την οικογένεια, είναι κάτι που έχει μείνει χαραγμένο σε κάθε παιδί που ανατράφηκε σε μανιάτικη οικογένεια.
4. Μακαρονάδα τσουχτή
Λέγεται πως όταν τα υλικά –που είναι, φαινομενικά, αταίριαστα μεταξύ τους– συνδυαστούν, δημιουργούν ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Η μανιάτικη μακαρονάδα συνιστά ένα τυπικό παράδειγμα αυτού. Αποτελούμενη από χοντρό μακαρόνι που ανακατεύεται με έναν εξαιρετικά ενδιαφέρον συνδυασμό: ξηρή μυζήθρα και κανέλα, «καμένα» σε βούτυρο ή ελαιόλαδο συνοδεύουν τα μακαρόνια, ενώ πολλοί τοποθετούν στην κορυφή του πιάτου τους ένα τηγανητό αβγό.
5. Κρεμμυδοπίταρα
Οι κρεμμύδες είναι είδος χορταρικών που βρίσκονται σε αφθονία στην περιοχή της Μάνης. Οπτικά οι κρεμμύδες προσιδιάζουν σε φύλλο χλωρού σκόρδου, ενώ τόσο η γεύση όσο και η μυρωδιά τους μοιάζει με αυτή του κρεμμυδιού, εξ ου και η ονομασία. Οι Μανιάτισσες, λοιπόν, αφού μάζευαν, καθάριζαν και έπλεναν τις κρεμμύδες, έφτιαχναν μικρά «πιτάκια» στο κέντρο των οποίων τοποθετούσαν τα χόρτα.
6. Δίπλες
Επρόκειτο για ένα γλυκό που όλοι έχουμε δοκιμάσει, όμως λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν από πού προέρχεται. Οι δίπλες αποτελούν μανιάτικο έδεσμα που γνώρισε, στην πορεία του χρόνου, ευρεία εξάπλωση. Μάλιστα, η παρασκευή των διπλών στη Μάνη βρίσκεται τόσο πίσω στον χρόνο, που λέγεται πως όταν τα αβγά ήταν δυσεύρετα, οι Μανιάτισσες έφτιαχναν δίπλες με νερό και αλεύρι. Συγκεκριμένα, στη Μάνη είχε καθιερωθεί το έθιμο παρασκευής των διπλών στις χαρμόσυνες και γιορτινές περιστάσεις προκειμένου να «διπλώσει η χαρά». Έτσι, λοιπόν, γεγονότα όπως γεννήσεις, βαφτίσεις, αρραβώνες και κυρίως γάμοι, εδώ και πολλά χρόνια συνοδεύονται από μανιάτικες δίπλες.
Η μανιάτικη κουζίνα, λιτή και συνάμα απολαυστική, έχει τις ρίζες της πολύ πίσω στον χρόνο. Οι πάντα δυναμικές και ευρηματικές Μανιάτισσες δημιούργησαν συνταγές με ελάχιστα υλικά που να μπορούν να ικανοποιήσουν τις, συνήθως πολυμελείς οικογένειές τους. Το γεγονός ότι η παρασκευή των προαναφερθέντων εδεσμάτων είναι σύντομη, φυσικά δεν είναι τυχαίο. Οι γυναίκες της Μάνης αγαπούσαν τη γη τους και αφιέρωναν μεγάλο μέρος της ημέρας τους δουλεύοντας στις λατρεμένες τους ελιές, χωρίς ποτέ να παραμελήσουν τις οικογένειές τους. Αυτά, λοιπόν, ήταν μερικά από τα προσφιλέστερα μανιάτικα πιάτα, που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά και δεν λείπουν από κανένα μανιάτικο τραπέζι!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παραδοσιακή Κουζίνα Λακωνίας, greekgastronomyguide.gr, διαθέσιμο εδώ
- Φαγητά Μάνης, oimaniateseinaipantou.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
- Δίπλες και η ιστορία τους, argiro.gr, διαθέσιμο εδώ
