Του Οδυσσέα Παπαγιάννη,
Κατά τον 18ο αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου ήταν άγνωστο και ανεξερεύνητο από το ανθρώπινο είδος. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας της εποχής, την πρόοδο της ναυπηγικής και την ανακάλυψη νέων συστημάτων πλοήγησης, δημιουργήθηκαν νέοι χερσαίοι και θαλάσσιοι δρόμοι που ένωναν τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες με τον νέο κόσμο. Ο ανταγωνισμός των κραταιών χωρών για το ποια θα καταφέρει να ανακαλύψει και να προσαρτήσει νέες, πλούσιες γαίες ήταν πιο έντονος από ποτέ άλλοτε μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Για να γίνει, βέβαια, αυτός ο στόχος πραγματικότητα, απαιτούνταν αποστολές με γενναία πληρώματα και καπετάνιους. Κάπου εδώ μπαίνει στην ιστορία μας ο μεγάλος εξερευνητής και ναυτικός James Cook, του οποίου η ιστορία κινείται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας. Ο James Cook ήταν Βρετανός εξερευνητής και χαρτογράφος, του οποίου τα τρία ταξίδια στον Ειρηνικό υπήρξαν θεμέλια για την επιστήμη της χαρτογράφησης και το επακόλουθο άνοιγμα στο ευρωπαϊκό εμπόριο και τον αποικισμό. Γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου του 1728 στο Γιορκσάιρ, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως εργάτης σε φάρμα. Το 1746 μαθήτευσε στον John Walker, έναν εφοπλιστή στο κοντινό λιμάνι του Whitby. Ο Walker είχε έναν στόλο πλοίων που μετέφεραν άνθρακα από το Νιούκαστλ στο Λονδίνο και κατά τη διάρκεια των ετών που εργαζόταν για αυτόν, ο Cook έμαθε την τέχνη της ναυσιπλοΐας. Το 1755 υπέγραψε ως δόκιμος στο Βασιλικό Ναυτικό. Υπηρέτησε στον Επταετή Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου έμαθε πώς να ερευνά και να χαρτογραφεί ποτάμια και ακτές και έγινε γνώστης της αστρονομίας.
Το πρώτο ταξίδι του ήρωα έγινε το 1768, όταν επιλέχθηκε για να ηγηθεί μιας κοινής αποστολής του Admiralty-Royal Society στην Ταϊτή. Αυτό ήταν μέρος του σχεδίου της Βασιλικής Εταιρείας, να χρησιμοποιήσει, δηλαδή, τη διέλευση της Αφροδίτης (το πέρασμα της Αφροδίτης από την όψη του Ήλιου) για να προσπαθήσει να υπολογίσει την απόσταση από τη Γη στον Ήλιο. Το Ναυαρχείο το είδε, επίσης, ως μια ευκαιρία για αναζήτηση νέων εδαφών και εμπορικών ευκαιριών. Το πλοίο Endeavor απέπλευσε από τη Βρετανία τον Αύγουστο του 1768, μεταφέροντας 94 άνδρες, συμπεριλαμβανομένου ενός σχήματος καλλιτεχνών και επιστημόνων.
Στην Ταϊτή ο Cook παρατήρησε τη διέλευση της Αφροδίτης και, επίσης, χαρτογράφησε τις ακτές του νησιού. Αφού έφυγε από την Ταϊτή, ακολούθησε μια σειρά από μυστικές εντολές από το Ναυαρχείο για να ψάξει για γη στον Ειρηνικό. Χαρτογράφησε τις ακτές της Νέας Ζηλανδίας, μέρος της οποίας ήταν γνωστό στην Ευρώπη, και την ανατολική ακτή της Αυστραλίας (οι άλλες ακτές είχαν χαρτογραφηθεί σε μεγάλο βαθμό από Ολλανδούς θαλασσοπόρους). Ονόμασε την ανατολική ακτή Νέα Νότια Ουαλία, κάνοντας το πρώτο βήμα για τον βρετανικό αποικισμό της Αυστραλίας και άλλων περιοχών του Ειρηνικού.
Στο δεύτερο ταξίδι του έπλευσε με το ξακουστό πλοίο του ‘’Resolution’’ νοτιότερα από οποιονδήποτε άλλο Ευρωπαίο εξερευνητή την εποχή εκείνη. Το 1772, αφού παρέκαμψε το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, έκανε σχεδόν τον γύρο της Ανταρκτικής, όμως ο πάγος που περιβάλλει την ήπειρο τον εμπόδισε να δει την ξηρά και επιστρέφοντας ανέφερε ότι δεν υπήρχε καμία ήπειρος σε αυτό το γεωγραφικό σημείο. Έκτοτε η ύπαρξη της Ανταρκτικής έμεινε αναπόδεικτη έως το 1840. Επιστρέφοντας στην Αγγλία, το 1775, μετά από έναν δεύτερο γύρο της Γης, ο Κουκ προήχθη σε πλοίαρχο και εκλέχθηκε μέλος της Βασιλικής Εταιρείας.
Τα πλοία του Cook ήταν τα πρώτα που διέσχισαν τον Ανταρκτικό Κύκλο και σημείωσαν ρεκόρ για προσέγγιση στο νοτιότερο άκρο που θα διαρκούσε 49 χρόνια. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ο Cook χαρτογράφησε, επίσης, τη θέση πολλών νησιών και νησιωτικών ομάδων στον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό, που δεν είχαν προηγουμένως σχεδιαστεί με ακρίβεια στους ευρωπαϊκούς χάρτες (Σαμόα, Φίτζι, Βανουάτου, Νέα Καληδονία).
Το 1776 επέστρεψε στον Ειρηνικό για το τρίτο και τελευταίο του ταξίδι, αυτή τη φορά με εντολές του Ναυαρχείου να αναζητήσει ένα θαλάσσιο πέρασμα προς τον Βόρειο Ατλαντικό, το οποίο ήλπιζε ότι θα παρείχε μια νέα εμπορική οδό για τη Βρετανία. Τα πλοία του ήταν τα πρώτα από την Ευρώπη που ήταν γνωστό ότι έφτασαν στα νησιά της Χαβάης. Εξερεύνησαν τη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής χωρίς να βρουν δίοδο προς τα ανατολικά. Τον Αύγουστο του 1778 έπλευσαν βόρεια μέσω του Βερίγγειου Πορθμού, αλλά σύντομα σταμάτησαν εξαιτίας ενός στρώματος πάγου που εκτεινόταν από την Αλάσκα στην Ασία. Λόγω της συνθήκης αυτής, ο Κουκ αποφάσισε να πλεύσει νότια για να περάσει τον χειμώνα στη Χαβάη.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στη Χαβάη, κλάπηκε ένα από τα σκάφη του πλοίου. Ο Cook προσπάθησε να πάρει όμηρο τον αρχηγό της Χαβάης για να αναγκάσει την επιστροφή του, μια τακτική που είχε χρησιμοποιήσει σε άλλα μέρη στο παρελθόν. Οι ιθαγενείς τον εμπόδισαν και τον ανάγκασαν να υποχωρήσει ως την ακτή. Στρέφοντας την πλάτη του για να σπρώξει τις λέμβους στο νερό, χτυπήθηκε στο κεφάλι και κατόπιν μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου από κάποιον ιθαγενή. Έτσι, λοιπόν, ο Cook σκοτώθηκε σαν σήμερα, στις 14 Φεβρουαρίου του 1779. Αργότερα, οι ιθαγενείς και κατόπιν έκκλησης των συντρόφων του, παρέδωσαν το σώμα του κυβερνήτη για να ταφεί στη θάλασσα σύμφωνα με την επίσημη βρετανική ναυτική παράδοση.
Το ταξίδι του Cook του άφησε σχετικά λίγο χρόνο για οικογενειακή ζωή. αν και είχε παντρευτεί το 1762, σε ηλικία 34 ετών. Μπορεί να φαντάζει απίθανο, μα ήταν στη θάλασσα για περισσότερο από τοn μισό χρόνο της έγγαμης ζωής του. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός πως δύο από τους γιους του μπήκαν στο ναυτικό. Ο Cook είχε θέσει νέα πρότυπα στις ανακαλύψεις, στη ναυσιπλοΐα, τη χαρτογραφία και τη φροντίδα των ανθρώπων στη θάλασσα, στις σχέσεις με αυτόχθονες πληθυσμούς, τόσο φιλικούς όσο και εχθρικούς και στην εφαρμογή της επιστήμης στη θάλασσα. Το πιο σπουδαίο κατόρθωμά του, όμως, ήταν πως είχε διαμορφώσει και σχεδιάσει τον χάρτη του κόσμου περισσότερο από κάθε άλλο άτομο στην έως τότε ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- James Cook, British naval officer, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Captain Cook’s voyages of exploration, sl.nsw.gov.au, διαθέσιμο εδώ
- Captain James Cook, historic-uk.com, διαθέσιμο εδώ
- James Cook, bl.uk, διαθέσιμο εδώ
