Της Γεωργίας Ρούστα,
Ρίχνοντας μια ματιά στα άτομα που ακολουθεί ένας μέσος έφηβος ή/και ένας νεαρός ενήλικας στα social media, θα παρατηρούσε κανείς πως αρκετοί από τους λογαριασμούς που εμφανίζονται είναι άτομα που δημιουργούν ψηφιακό υλικό και έχουν ένα κοινό ακολουθίας. Αναρτούν ιστορίες και φωτογραφίες στο Instagram, βίντεο στο TikTok και εβδομαδιαία podcasts. Γενικότερα, παρουσιάζουν μια εικόνα του εαυτού τους, η οποία είναι αρεστή από το κοινό τους, από τη στιγμή που συνεχίζουν να τους παρακολουθούν. Σε αυτό το άρθρο, ωστόσο, δε θίγεται η επιρροή που τυχόν έχει η έκθεση αυτή στον ακόλουθο, αλλά ποια είναι η λεπτή γραμμή που υπάρχει στο ερώτημα «ποια άτομα επιλέγω να ακολουθώ και –κυρίως– να υποστηρίζω;».
Τα άτομα αυτά βρίσκονται στη θέση να εκτίθενται στο κοινό με διάφορους τρόπους: εκφέροντας απόψεις, τοποθετούμενοι σε διάφορα θέματα της επικαιρότητας, υποστηρίζοντας άλλα πρόσωπα του χώρου τους, παρουσιάζοντας μια μορφή της καθημερινότητάς τους. Όλα αυτά αποτελούν μία αντιπροσώπευση της ουσίας τους ως άνθρωποι –αναφέρομαι στην ηθική τους υπόσταση και στην προσέγγισή τους για τον κόσμο μας–. Σε αυτό το σημείο, είναι που προκύπτει και το δικό μου ερώτημα.
Όπως και στην καθημερινή μας συναναστροφή με άλλα άτομα γύρω μας, έτσι και με τα άτομα με τα οποία αναπτύσσουμε μέσω των social media μια σχέση δημιουργού ψηφιακού περιεχομένου-ακόλουθου, είναι αυτονόητο πως θα υπάρξουν ασυμφωνίες σε ορισμένες θέσεις τις οποίες ενστερνίζεται ο καθένας. Σε πρώτη σκέψη, αυτό ακούγεται απολύτως φυσιολογικό –και είναι–. Ωστόσο, η ασυμφωνία αυτή σε τι βαθμό θίγει το ηθικό υπόβαθρο του καθενός; Στην περίπτωση που πρόκειται για έναν απλό συνάνθρωπο με τον οποίον έτυχε να γίνει μια συζήτηση που κατέληξε άδοξα, οι συνέπειες έχουν σαφώς μικρότερο αντίκτυπο.
Αντιθέτως, όταν το άτομο απέναντί μας είναι ένας άνθρωπος με κοινό που τον υποστηρίζει, τα ερωτήματα που δημιουργούνται ποικίλλουν. Πέρα από το ερώτημα «αυτή η ρήξη απόψεων έγκειται στα πλαίσια της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας να διαμορφώνει ο καθένας τη δική του άποψη, ή σε κάτι ενδότερο, το οποίο προσβάλλει όχι απλώς την ηθική ενός συνανθρώπου, αλλά και τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του;» ακολουθεί και ένα άλλο: «τι σημαίνει για τους ακόλουθούς του το γεγονός ότι επιλέγουν να συνεχίζουν να τον υποστηρίζουν;» και «πόσα άτομα άραγε γίνονται δέκτες των θέσεων αυτών;».
Το θιγόμενο ζήτημα είναι πολύ συγκεκριμένο, παρόλα αυτά και άκρως σύνηθες. Τι δείχνει, λοιπόν, για τον ακόλουθο ή γενικά για ένα άτομο που υποστηρίζει έναν τέτοιο τύπο ανθρώπου ακριβώς η επιλογή του αυτή; Οι απαντήσεις είναι πολλές. Ενδεχομένως, να συμφωνεί με όλες τις θέσεις του, το οποίο αποτελεί ένα άλλο ζήτημα με πολύ μεγαλύτερη έκταση από ό,τι του δίνεται σε αυτό το άρθρο. Ενδεχομένως, να μην του είναι γνωστές όλες οι τοποθετήσεις του και όσα έχει ακούσει να προωθούνται να τον βρίσκουν σύμφωνο, αν και όλοι γνωρίζουμε πως όταν ακολουθούμε κάποιον στα social media είναι αρκετά δύσκολο να χάσουμε κάποιο από το περιεχόμενο που αναρτάται από αυτόν. Ενδεχομένως –και εδώ για εμένα υπάρχει η πιο προβληματική περίσταση–, να γνωρίζει και τα μεν και τα δε, αλλά να εστιάζει σε όσα συμφωνεί, εθελοτυφλώντας για τα υπόλοιπα, μη σκεπτόμενος ποια και πόσα άτομα προσβάλλουν οι θέσεις αυτές.
Ίσως, το γεγονός ότι δεν πρόκειται για ένα πρόσωπο με το οποίο έχει άμεση επαφή στην καθημερινή του ζωή, αλλά για μία ψηφιακή προσωπικότητα, να δημιουργεί μια τάση ελαστικότητας στην ηθική του οριοθέτηση σχετικά με την ανοχή του σε ρατσιστικές-σεξιστικές-κοινωνικά περιοριστικές τοποθετήσεις. Ενδιαφέρουσα, όμως, αποτελεί η σκέψη αν θα αντιμετωπίζονταν τέτοιες συμπεριφορές με την ίδια ελαφρότητα και –σε ορισμένες περιπτώσεις– αδιαφορία, αν επρόκειτο για ένα άτομο «πραγματικό», με την έννοια ότι έχει τη δυνατότητα να συναναστραφεί με αυτό σε άμεσο και πραγματικό χρόνο. Σε αυτό, βέβαια, πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι τα άτομα που επιλέγουμε να συμπεριλαμβάνουμε στον κύκλο μας αποτελούν προέκταση του εαυτού μας και χαρακτηρίζουν ως έναν βαθμό και εμάς κοινωνικά.
Ακόμη και στο ενδεχόμενο, όταν οι κοινωνικά αποδεκτές τοποθετήσεις(;) ενός τέτοιου ατόμου αφορούν την αυτοβελτίωση και τη βελτίωση της ζωής και του τρόπου σκέψης των ανθρώπων –κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό, ειδικά σε μια εποχή που δε μας δίνεται αρκετός χρόνος για τον εαυτό μας–, η ακραία και δυσανάλογη αντίθεση με άλλες θέσεις του σχετικά με τις κοινωνικές θέσεις των φύλων, τον σεξουαλικό προσανατολισμό κάποιου και άλλα ζητήματα εξίσου κοινωνικά και καίρια με τα πρώτα, δε θα μπορούσε παρά να αποτελέσει εφαλτήριο για αναθεώρηση της σταθερότητας της συμπεριφοράς του, και ακόμη περισσότερο της ορθότητάς της. Πόσο μάλλον, όταν έναντι αυτών των προσώπων αναδύονται και νομικά ζητήματα και κατηγορίες με περιεχόμενο την προσβολή της προσωπικότητας των θυμάτων.
Φαντάζει αδιανόητη αυτή η δραστική ηθική αδιαφορία, όταν εμφανίζονται στις οθόνες μας ορισμένα άτομα. Θυσιάζουμε την ατομική μας υπόσταση και τον τρόπο σύλληψης του κόσμου στον βωμό ποιων; Καθώς ένα μεγάλο μέρος της ημέρας το διανύουμε εκτεθειμένοι στο περιεχόμενο που δημιουργούν όσοι ασχολούνται με τα social media, είναι άκρως σημαντικό να οριοθετεί ο καθένας μας τον βαθμό της προσωπικής του συμφωνίας και ανοχής σε τέτοιου είδους ακρότητες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατόν να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η επιβράβευση συμπεριφορών οι οποίες θα υφίσταντο κοινωνικά σε μια άλλη εποχή, του παρελθόντος. Τελικά, ποια άτομα επιλέγεις να κάνεις follow;
