Του Σίμου Κωνσταντίνου,
Λίγα χιλιόμετρα δυτικά της Φλώρινας, στους πρόποδες της οροσειράς του όρους Βαρνούντα, σε υψόμετρο 1.000 μέτρων περίπου, περικυκλωμένο από πράσινο δάσος το καλοκαίρι και τον χειμώνα από μοναδικά χιονισμένα τοπία, με θέα τον κάμπο της Φλώρινας, συναντάς το χωριό Άλωνα. Με την παλιά ονομασία «Αρμένσκο», μετονομάζεται το 1927 σε «Άλωνα», το χωριό ανήκει στον Δήμο Φλώρινας και ο πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είναι 211 κάτοικοι. Άξιο αναφοράς, επίσης, είναι ότι στις οθωμανικές πηγές, τα Άλωνα αναφέρονται ήδη από τον 15ο αιώνα.
Μπαίνοντας στα Άλωνα, μεταφέρεσαι εκείνη τη στιγμή σε μια άλλη εποχή. Τα πετρόχτιστα σπίτια, το καζάνι του χωριού, η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, ο προστάτης του χωριού, το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, το παλιό σχολείο, η κεντρική πλατεία, τα τοπωνύμια, η μουσική και χορευτική παράδοση του χωριού μαρτυρούν τη διαχρονικότητά του. Τα επαγγέλματα που ασχολούνται οι λίγοι εναπομείναντες μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, τώρα πια, ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Ωστόσο, τα Άλωνα φημίζονται αδιαμφισβήτητα για την πλούσια πολιτισμική τους παράδοση. Οι παραδοσιακές τοπικές φορεσιές, οι «χοροί-θεοί» των Αλώνων, οι μοναδικές μελωδίες, το πλήθος μουσικών αλλά και μουσικών οικογενειών είναι μερικές λέξεις οι οποίες «συνοδεύουν» το χωριό, σε κάθε χορευτική παράσταση, σε κάθε σύλλογο, τη σήμερον ημέραν. Αυτός ο πολιτισμικός πλούτος πρέπει να μεταλαμπαδευτεί, να διασωθεί και να διαδοθεί στις νέες γενιές.
Καταγόμενος από τα Άλωνα και όντας χορευτής παραδοσιακού χορού, υποστηρίζω πως δεν μπορεί να συγκριθεί καμία παράσταση και καμία εκδήλωση με το να χορέψεις στον τόπο σου, στο πανηγύρι σου, τους χορούς σου, παραδοσιακά, έχοντας άμεση επικοινωνία με τους μουσικούς, έχοντας την οικογένειά σου πλάι. Αξία ανεκτίμητη που λέμε.
Κορυφαία στιγμή κάθε κοινότητας αποτελούσε και αποτελεί το πανηγύρι του τόπου. Στην αρχή του δρώμενου, το τυπικό είναι αυστηρό. Συνήθως, πρώτα μπαίνουν στον χορό, στο άδειο χοροστάσι, τα παιδιά, καθώς η ορχήστρα «ζεσταίνεται». Το πανηγύρι στα Άλωνα συνήθως γινόταν στην πλατεία του χωριού, όπου έπαιρνε τον ρόλο του χοροστασίου, αλλά και έξω από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Ακολουθούν οι επίσημοι προσκεκλημένοι. Στη μέση του πανηγυριού, ο άξονας είναι η οικογένεια. Είναι η στιγμή που κάθε οικογένεια, φάρα ή σόι «εκτίθεται», αυτοπροσδιορίζεται και παράλληλα διαφοροποιείται.
Ο τρόπος που θα «παραγγείλει» τον χορό, η συμμετοχή της κοινότητας στον χορό της φαμίλιας, η σειρά και η διάρκεια του χορού, ορισμένες φορές, της αποδίδουν την αξιακή της θέση μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Οι «χοροί-θεοί» της κάθε κοινότητας κυριαρχούν σε αυτό το σημείο.
Η στάση των χορευτών θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «απολλώνια», με την έννοια ότι όλοι προσπαθούν να «δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους», καθώς γνωρίζουν ότι εκείνη την ώρα η οικογένειά τους κρίνεται και αξιολογείται. Ταυτόχρονα δε, μέσα στον ίδιο τον χορό της φαμίλιας, ακολουθείται ένα αυστηρό πρωτόκολλο που ορίζεται από το φύλο, την ηλικία και τον βαθμό συγγένειας ή σύνδεσης με τη συγκεκριμένη οικογένεια.
Κατά τον τρόπο αυτόν, στα Άλωνα μπορούμε να συναντήσουμε το Στάμκικο, τον χορό του Στάμκου, τον Σούνμποτο, το χορό του Σούμπου, το Τσότσο, τον χορό του Τσότσου. Ακόμα περισσότεροι χοροί, όπως Ζάραμο (Ζα-ράμο, από τους ώμους), Πουστσένο (Λεβέντικος), Πουστσένο-γκάιντε (αμολυτή γκάιντα), Συμπεθέρα (Ναζάνο), Ανθούλα (Προυσάνο), Αρραβωνιάσματα, Κουτσός χορός. Μελωδίες και ρυθμοί που μπορούν να αποδοθούν σωστά μονάχα από κάποιον μουσικό με καταγωγή από τα Άλωνα. Οι χοροί αυτοί χαρακτήριζαν τις οικογένειες, χωρίς όμως αυτή τους η διαφοροποίηση να τις απομακρύνει και να τις απομονώνει από το κοινό τοπικό κινητικό μοτίβο.
Συνήθως, τον χορό σέρνει ο «πατριάρχης» της οικογένειας, ο γηραιότερος ίσως, ο σημαντικότερος σίγουρα. Ακολουθούν οι υπόλοιποι άνδρες σύμφωνα με τον βαθμό συγγένειας, γιοι κι αδερφοί. Οι γυναίκες έπονται, κατέχοντας την ίδια διαβαθμισμένη θέση στον κύκλο, και στο τέλος πιάνονται τα παιδιά.
Επίσης, όλο αυτό το δρώμενο αποτελεί μια διαδικασία φυσικής, βιωματικής εκμάθησης του χορού. Τον τρόπο μετάδοσής του ταυτόχρονα με άλλα πολιτισμικά στοιχεία, από τη μια γενιά στην άλλη. Και τέλος, η κορύφωση του δρώμενου έχει διονυσιακό χαρακτήρα, όπου κυριαρχούν οι νέοι και η μεγαλύτερη ελευθεριότητα στην κίνηση, στον αυτοσχεδιασμό και στη διάταξη του χορού.
Επιλογικά, ο κάθε τόπος, το κάθε χωριό έχει τον δικό του πολιτισμικό πλούτο. Κατάγομαι από τη Φλώρινα και συγκεκριμένα από το χωριό Άλωνα. Νιώθω ιδιαίτερη τιμή όταν λέω ότι είμαι από τα Άλωνα στους φίλους μου, στους συναδέλφους μου στη μουσική, στους συμφοιτητές μου. Γνωρίζω την ιστορία μου και το παρελθόν μου και είμαι περήφανος για αυτό. Προτρέπω όλους τους νέους και τις νέες να ψάξουν, να βρουν και να ερευνήσουν από πού προέρχονται. Εξάλλου, αν δεν παινέψεις τον τόπο σου, τι θα παινέψεις;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γιάννης Κωνσταντίνου: Ο χορός και η μουσική της Φλώρινας: παραδοσιακές λειτουργίες και “λαϊκή αυθεντικότητα”.
- Κούφης Παύλος, ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ (Άλωνα-Άρμενσκο) Φλώρινας. Αθήνα 1994.
