Της Ελένης Μανουδάκη,
Η καλλιτεχνική κληρονομιά μας παγκοσμίως αποτελείται από αμέτρητους πίνακες ζωγραφικής, που φτιάχτηκαν πριν από πολλές δεκαετίες. Τα έργα αυτά, όμως, για να κρατηθούν «ζωντανά», πρέπει να γίνονται κάποιες διεργασίες για την καλή και προσεκτική συντήρησή τους. Άνθρωποι με ειδικές γνώσεις αναλαμβάνουν το δύσκολο αυτό έργο και ακολουθούν μια πολύ συγκεκριμένη και αυστηρή διαδικασία.
Το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι να επιθεωρήσουν τον πίνακα με ένα blacklight, για να καταλάβουν ποια είναι όλα τα θέματα. Το φως αυτό επιτρέπει να δουν πράγματα που συμβαίνουν κάτω από την επιφάνεια του βερνικιού, που μπορεί να μην είναι εμφανής με γυμνό μάτι. Στις περιοχές που το φως φαίνεται μωβ και μετά το κάπως σαν πρασινωπό φως, αυτό μας δείχνει ότι υπάρχει ένα βαρύ, παχύ, παλιό βερνίκι σε εκείνη την επιφάνεια. Αν δεν υπήρχε αυτό, απλά θα βλέπαμε καθαρό μωβ.
Για να αφαιρεθεί προσεκτικά το έργο από το τελάρο που το κρατά τεντωμένο, πρέπει να βγουν όλες οι πρόκες που κρατούν τα πλαϊνά του καμβά. Αυτά αποθηκεύονται και θα επαναχρησιμοποιηθούν αργότερα. Με τη βοήθεια ενός κοφτερού αντικειμένου, χωρίζεται ο μουσαμάς πλήρως από το πλαίσιο. Πρόκειται για μια διαδικασία που απαιτεί πολύ μεγάλη προσοχή, γιατί αν το χρώμα δεν είναι σταθερό μπορεί να «λυγίσει» η βαφή και να προκληθεί ξεφλούδισμα ή περαιτέρω ζημιά.
Έπειτα, γίνεται ένας επιφανειακός καθαρισμός για να απομακρυνθούν λίπη, βρωμιά και ελαιώδεις ουσίες από την επιφάνεια του πίνακα. Σε αυτό το σημείο, δε γίνεται τίποτα που να επηρεάζει το βερνίκι ή το υποκείμενο χρώμα ή κάτι παρόμοιο.
Χρησιμοποιούνται μπατονέτες βουτηγμένες σε διάλυμα που περιέχει επιφανειοδραστικό σαπούνι με νερό και στη συνέχεια, με κυκλικές κινήσεις σε μικρές περιοχές του καμβά αφαιρείται προσεκτικά και με ελεγχόμενο τρόπο η κολλώδη βρωμιά και οι ουσίες που συσσωρεύονται στην επιφάνεια του πίνακα με την πάροδο του χρόνου. Αν παρατηρηθούν τρύπες ή ρωγμές, πρέπει να τριφτεί τοπικά το σημείο, ώστε να επισκευαστούν αυτές οι περιοχές με μπαλώματα, χρησιμοποιώντας στόκο, και δεν πρέπει να καλυφθεί η αυθεντική βαφή.
Μετά, ξεκινάει το «ρετουσάρισμα», μια διαδικασία που ξαναζωντανεύει τον πίνακα. Χρησιμοποιείται ένα χρώμα που είναι ειδικά σχεδιασμένο για εργασίες συντήρησης και απλώς πρέπει να ταιριάξει το χρώμα με εκείνο που χρησιμοποίησε ο καλλιτέχνης και όχι να ζωγραφιστεί με οποιοδήποτε άλλο πέρα από αυτό το πρωτότυπο χρώμα.
Είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιείται μια βαφή συντήρησης που διαλύεται σε διαλύτη που είναι διαφορετικός από το αρχικό χρώμα. Αυτό επιτρέπει στο χρώμα μας να είναι πλήρως αναστρέψιμο. Μετά είναι έτοιμο ώστε να περαστεί το βερνίκι. Χρησιμοποιούν ένα εντελώς αναστρέψιμο βερνίκι που δεν κιτρινίζει. Καθαρίζουν την επιφάνεια του πίνακα μόνο με ένα πανί, γιατί –όπως όλα– μπορεί να συσσωρεύσει μικρά σωματίδια σκόνης και μικρές τρίχες. Μόλις επιβεβαιωθεί ότι αυτή είναι όσο το δυνατόν καθαρότερη, θα τοποθετηθεί το βερνίκι. Αφού στεγνώνει, η «ζωγραφική» αποκατάσταση έχει ολοκληρωθεί.
Το μόνο που απομένει είναι να αποκατασταθεί και όλο το πλαίσιο. Με μια ειδική ηλεκτρική σκούπα περνάνε την πίσω πλευρά και μετά με ένα σφουγγάρι αφαιρούν τη σκόνη. Μόλις καθαριστεί, χρησιμοποιούν το ίδιο επιφανειοδραστικό σαπούνι που χρησιμοποιούν στη ζωγραφική επιφάνεια στις πλευρικές γωνίες, οι οποίες μπορεί να έχουν μεγάλα κενά. Οπότε, πρώτα θα περάσουν έναν εποξειδικό στόκο για γέμισμα σε αυτές τις περιοχές και μετά πάνω από αυτό το γεμίζουν με στόκο που έχει ως βάση το νερό. Αφού το πλαίσιο είναι ρετουσαρισμένο, εφαρμόζουν shellac για να προστατεύσουν τη δουλειά που έχει γίνει και, συνεπώς, η ζωγραφική και οι αποκαταστάσεις πλαισίων είναι πλήρεις.
Τέλος, τοποθετείται προσεκτικά το έργο πίσω στο τελάρο και μετέπειτα στο πλαίσιο και το έργο είναι έτοιμο ώστε να κρεμαστεί ξανά σε τοίχο. Μπορεί σε κάποιους να ακούγεται απλή διαδικασία, ωστόσο, η παραμικρή απροσεξία μπορεί να στοιχήσει ένα έργο ανεκτίμητης αξίας, που κανένα χρηματικό ποσό δεν είναι ικανό να καλύψει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Oil Paintings Are Professionally Restored, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- How Old Paintings Are Professionally Restored, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
