Του Θανάση Μπούτσικα,
Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει ογδόντα χρόνια από την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η σκιά του ναζισμού συνεχίζει ακόμη να εξαπλώνεται πάνω από τον σύγχρονο κόσμο. Αν και στα σχολεία διδάσκουν την ήττα των Ναζί από τα «χέρια» της δημοκρατίας, η πραγματικότητα είναι ότι νέες κοιτίδες νοσταλγών του Τρίτου Ράιχ ξεφυτρώνουν» σε όλη την Ευρώπη, στρατολογώντας νέους ως φερέφωνα ψευδών υποσχέσεων περί «ζωής-ονείρου», λησμονώντας, βέβαια, τον εφιάλτη που βίωσε η ανθρωπότητα. Για να μπορέσουμε, όμως, να κατανοήσουμε αυτήν την έκβαση, θα πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στην Γερμανία του Μεσοπολέμου, όταν η προσωποποίηση του τρόμου ονόματι Αδόλφος Χίτλερ άρχισε την καριέρα του, που θα τον έκανε συνώνυμο της φρίκης παγκοσμίως.
Σε αυτήν την προσπάθεια δεν ήταν μόνος, καθώς στο πλευρό του είχε συγκεντρώσει τον δικό του στρατό νέων, οι οποίοι θα διασφάλιζαν την επικράτηση του αρχηγού τους δίχως αμφισβήτηση. Αυτή ήταν η Χιτλερική Νεολαία, όπου μέχρι τέλους απέδειξε την θέση της ως «θεματοφύλακας» του Εθνικοσοσιαλισμού. Το παρόν κείμενο θα έχει ως σκοπό να δώσει μια ιδέα σχετικά με την δημιουργία και εικοσαετή δράση της οργάνωσης. Προτού, όμως, ξεκινήσουμε την αφήγηση, θα προηγηθεί μια σύντομη αναφορά των γεγονότων που οδήγησαν στην άνοδο της Νεολαίας του Ναζιστικού Κόμματος.
Η Γερμανία ήταν ο βασικός ηττημένος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και ως αποτέλεσμα πλήρωσε τα περισσότερα. Στις 9 Νοεμβρίου 1918, η μοναρχία καταργήθηκε με την παραίτηση του Kaiser Γουλιέλμου Β’, σηματοδοτώντας την αρχή για ένα σύγχρονο δημοκρατικό πολίτευμα. Η νέα Δημοκρατία της Βαϊμάρης (όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε το καθεστώς της Γερμανίας από τα τέλη του Α΄ Παγκοσμίου έως και την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία) κλήθηκε να αντιμετωπίσει τόσο εξωτερικές δυσκολίες, με κυριότερες τις διαθέσεις των Συμμάχων, όπως εμφανίστηκαν στην Συνθήκη των Βερσαλλιών του 1919, όσο και εσωτερικές, προφυλάσσοντας το πολίτευμα από θέσεις των άκρων που απειλούσαν τις προσπάθειες συμφιλίωσης της Γερμανίας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Σε πρώτο επίπεδο θα μπορούσε να ειπωθεί ότι οι πολιτικές των σοσιαλδημοκρατών κυβερνήσεων ήταν ανεπιτυχείς, αν η οπτική μας περιστρέφεται γύρω από τον όλο και αυξανόμενο πληθωρισμό που μάστιζε τον γερμανικό πληθυσμό, όπως και η μείωση της εγχώριας βιομηχανικής και στρατιωτικής δύναμης. Αλλά υπήρχε και μια επιπρόσθετη κατάληξη. Για μία πενταετία, η Γερμανία έδειχνε τα πρώτα σημάδια βελτίωσης μετά τον πόλεμο. Υπό την καθοδήγηση σπουδαίων προσωπικοτήτων σαν τον Γκούσταβ Στρέσεμαν, παρουσιάστηκαν αισθητές εξελίξεις στα πεδία της οικονομίας, της κοινωνίας, της εξωτερικής πολιτικής, αλλά και στον πολιτισμό, με επιτυχίες να σημειώνονται στους χώρους της τέχνης και της αρχιτεκτονικής.
Ωστόσο, το σημαντικότερο γεγονός ήταν η επάνοδος του κινήματος των νεολαίων. Έχοντας κάνει την αρχή το 1896, οι νεολαίες ήταν διάσημες στον γερμανικό λαό λόγω της «αντί-συμβατικότητας» και της ανομοιομορφίας τους. Υπήρχαν πολυάριθμες ομάδες νέων, προερχόμενες είτε από θρησκευτικό είτε από πολιτικό και κομματικό περιβάλλον. Από αυτές, την μεγαλύτερη πέραση είχαν αφενός οι Πρόσκοποι, σύμφωνα με τα βρετανικά πρότυπα, και αφετέρου οι ομάδες της πρωτεργάτιδος Wandervogel. Φυσικά, δεν είναι τυχαία αυτή η δημοφιλία. Μέσα στο καθεστώς ταραχών που χαρακτήριζε τα πρώτα χρόνια της μεσοπολεμικής Γερμανίας, οι δύο κυριότερες πλευρές του νεανικού κινήματος ενίσχυσαν την μεταξύ τους «επικοινωνία». Με λίγα λόγια, η θέληση της Wandervogel για επιστροφή στη φύση και στις παραδοσιακές αρχές των Γερμανών, αναμείχθηκε με την οργάνωση και τον ορθολογισμό των Προσκόπων, οδηγώντας έτσι στην διαμόρφωση ενός νέου ρεύματος, της Bündische Jugend, στο οποίο δημιουργήθηκαν ομάδες που υιοθέτησαν αυτή την συνδυαστική ιδεολογία, στα πλαίσια ενός ενισχυμένου εθνικού συναισθήματος, ως απάντηση στις δυσχέρειες της εποχής τους. Σε αυτό το κλίμα θα κάνει την εμφάνιση της και η Χιτλερική Νεολαία, καταφέρνοντας να ξεπεράσει τον ανταγωνισμό και να γίνει η μοναδική νεολαία σε όλη την επικράτεια της Γερμανίας.
Η Χιτλερική Νεολαία, σε πρώιμη μορφή της, ξεκίνησε την πορεία της το 1922 στην πόλη του Μονάχου, υπό την ονομασία Jugendbund der NSDAP, όπως ανακηρύχθηκε από την εφημερίδα του κόμματος την 8η Μαρτίου του ίδιου έτους. Η βασική αποστολή που είχε στην αρχή, ήταν να λειτουργεί ως το νεανικό τμήμα των SA (Sturmabteilung), της παραστρατιωτικής μερίδας των Ναζί. Η πρώτη δοκιμασία της νεολαίας ήρθε μόλις τον επόμενο χρόνο, όταν τον Νοέμβριο του 1923 ο Χίτλερ αποφάσισε να προσπεράσει την εκλογική διαδικασία και να πάρει την εξουσία, μέσα από το Πραξικόπημα της Μπυραρίας. Η έκβαση, όμως, δεν ήταν η επιθυμητή, έχοντας ως αποτέλεσμα την σύλληψη μελών του κόμματος, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Χίτλερ, αλλά και την διάλυση των νεανικών ομάδων. Παρόλα αυτά, στοιχεία της νεολαίας απλά κρύφτηκαν, και αποφάσισαν να δρουν υπογείως, σε μικρότερες συγκεντρώσεις και χρησιμοποιώντας ψευδώνυμα, για να αποφύγουν τις υποψίες των αρχών. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε μέχρι και τον Απρίλιο του 1924, όταν επιλέχθηκε η νέα ονομασία Grossdeutsche Jugendbewegung, η οποία κράτησε έως και το 1926, όπου ως επίσημο όνομα προτιμήθηκε το Hitler Jugend Bund der Deutschen Arbeiterjugend, ακολουθώντας την απελευθέρωση του Χίτλερ (Δεκέμβριος του 1924) και την αναδιοργάνωση του κόμματος από τον Κούρτ Γκρούμπερ, το 1925.
Όσο για το έργο που έπρεπε να επιτελέσει η νεολαία, αυτό έγινε περισσότερο ξεκάθαρο μετά το πραξικόπημα. Άρρενες μεταξύ του δέκατου τετάρτου και δέκατου όγδοου έτους της ηλικίας τους θα εκπαιδεύονταν με βάση ειδικού προγράμματος, παρόμοιο με εκείνο των Προσκόπων, με την μόνη διαφορά ότι υπήρχε έντονος ο στρατιωτικός χαρακτήρας. Για αυτό και δινόταν μεγάλη σημασία στον αθλητισμό, αποσκοπώντας στην δημιουργία καλής φυσικής κατάστασης για τους μελλοντικούς εκπροσώπους του κόμματος, όπως διαφαίνεται στο βιβλίο του Χίτλερ, Mein Kampf. Στόχος ήταν η «παραγωγή» ικανών στελεχών, στον χώρο της πολιτικής και του στρατού, που θα αποτελούσαν την συνέχεια του κόμματος. Σε αυτό βοήθησαν και συμπληρωματικές ομάδες, σαν την νεολαία θηλέων, η οποία προετοίμαζε τις κοπέλες για να αναλάβουν ρόλους μητέρας-νοικοκυράς, αλλά και ομάδα για αγόρια μεταξύ δέκα και δεκατριών ετών, ώστε να εντρυφήσουν στις κεντρικές ιδέες της ναζιστικής θεώρησης, όπως ο αντισημιτισμός και η φυλετική υπεροχή.
Η νεολαία σημείωσε τεράστια άνοδο την δεκαετία του 1930, συνάμα με αυτή του κόμματος. Ένα χρόνο πριν την εκλογή του Χίτλερ, ο Καγκελάριος Χάινριχ Μπρούνινγκ, κήρυξε παράνομη την Χιτλερική Νεολαία λόγω εγκληματικής συμπεριφοράς, συγκεκριμένα λόγω επιθέσεων εναντίον άλλων νεανικών ομάδων, αλλά και για κατασκοπία κατά άλλων θρησκευτικών συγκεντρώσεων. Ωστόσο, για αυτή την απόφαση ευθύνεται και η ισχυρή εκλογική βάση που κατάφερε να συγκεντρώσει ο Χίτλερ, ειδικά μετά την Οικονομική Κρίση του 1929, προκαλώντας ανησυχίες για ενδεχόμενη κυβέρνηση του. Η απόφαση, όμως, άρθηκε μόλις δύο μήνες έπειτα, από τον συντηρητικό Φράντς φον Πάπεν, ως μέσο καθησυχασμού του Χίτλερ. Με το που ανέλαβε ως κυβέρνηση το Ναζιστικό Κόμμα, οι αριθμοί μελών της Χιτλερικής Νεολαίας έφθασαν σε νέα ύψη, πηγαίνοντας από 1.200 σε 5.000.000 μέχρι και τις απαρχές του πολέμου. Φυσικά, αυτή η ραγδαία δημοτικότητα ευθύνεται στις ίδιες τις πολιτικές του κόμματος, έχοντας απαγορεύσει όλες τις υπόλοιπες παρατάξεις, μαζί με όλες τις νεανικές οργανώσεις, καθιστώντας την Χιτλερική Νεολαία, η οποία από το 1933 βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Μπάλντουρ φον Σίραχ, ως το μοναδικό νεανικό κίνημα, με νομική υποχρέωση συμμετοχής από το 1936. Ήταν πλέον επίσημο: η νεολαία θα ήταν ο νέος στρατός για την Γερμανία του Χίτλερ.
Η κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939 παρουσιάστηκε ως ευκαιρία για δοκιμή της νέας δύναμης της Γερμανίας. Με παροτρύνσεις του Άρθουρ Άξμαν, πρώην βοηθού του Σίραχ και νέου υπεύθυνου της νεολαίας από το 1940, αποφασίστηκε να χρησιμοποιούνται νέοι για να στηρίξουν την πολεμική προσπάθεια, είτε ως βοηθητικοί, είτε σε υπηρεσίες όπως σιδηρόδρομοι, και κυβερνητικά γραφεία. Όταν, όμως, η ζυγαριά άρχισε να γέρνει προς την πλευρά των Συμμάχων, η υψηλή διοίκηση των Ναζί αποφάσισε, το 1943, να αποστείλει άτομα της νεολαίας ως αναπλήρωση των απολεσθέντων δυνάμεων. Τότε δημιουργήθηκε και η πρώτη μονάδα των SS αποτελούμενη από μέλη της Χιτλερικής Νεολαίας. Η κατάσταση γινόταν όλο και πιο δυσμενής για την ναζιστική Γερμανία, φτάνοντας στο σημείο να χρησιμοποιούνται ακόμη και δωδεκάχρονα αγόρια της νεολαίας ως μάχιμοι, όπως στην μάχη του Βερολίνου, σε μια προσπάθεια απώθησης των συμμαχικών στρατευμάτων, χωρίς όμως, να υπάρχει δυνατότητα γερμανικής νίκης.
Το ταξίδι της Χιτλερικής Νεολαίας ολοκληρώνεται το 1945, ακολουθώντας την παράδοση της Γερμανίας και το τέλος του πολέμου. Οι πρώην αρχηγοί της οργάνωσης, Σίραχ και Άξμαν, όπως άλλοι Ναζί, καταδικάστηκαν για όσα διέπραξαν μέσα στον πόλεμο, με τον πρώτο να λαμβάνει εικοσαετή κάθειρξη και τον δεύτερο φυλάκιση τριάντα εννέα μηνών το 1949 και χρηματικό πρόστιμο, από την δυτική γερμανική κυβέρνηση εννέα χρόνια αργότερα. Ωστόσο, δεν είχε ειπωθεί επισήμως από τους Συμμάχους ότι η Χιτλερική Νεολαία ήταν εγκληματική οργάνωση, καθώς η πλειοψηφία της ήταν ανήλικοι. Για αυτό και οι συμμαχικές δυνάμεις αποφάσισαν να τιμωρηθούν μόνο οι ενήλικες εντός νεολαίας, στα πλαίσια της αποναζικοποίησης της Γερμανίας, για διαφθορά των νέων. Παρόλο που συνδέουμε την ήττα των Ναζί αποκλειστικά με την πτώση του Χίτλερ και του κύκλου του, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν η διάλυση της Χιτλερικής Νεολαίας που έφερε την κατάρριψη του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού, μιας και αποτελούσε τον στρατό του από την αρχή έως το τέλος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dearn, Alan & Sharp, Elizabeth (2006), The Hitler Youth 1933-1945, (Illustrated), Oxford: Osprey Publishing.
- Lepage, Jean-Denis G.G (2009), Hitler Youth 1922-1945, An Illustrated History, McFarland & Company Inc Publishers, North Carolina: Jefferson.
- USHMM.org, Χιτλερική Νεολαία, Διαθέσιμο εδώ
- Mixanitouxronou.gr, Τι απέγιναν τα παιδιά – στρατιώτες, που χαιρέτησε ο Χίτλερ στο Βερολίνο, λίγο πριν την αυτοκτονία του, Διαθέσιμο εδώ
- Britannica.com, Weimar Republic, Διαθέσιμο εδώ
- Saunders, Anna (2006), Who has the Youth, Has the Future: Three Youth Movements in Twentieth-Century Germany, Journal of Contemporary History Vol. 41, London: Sage Publications.
