Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Ο χώρος της Ανατολικής Μεσογείου από αρχαιοτάτων χρόνων έχει γνωρίσει πολλά συστήματα διακυβέρνησης, μοναρχίες, δημοκρατίες, αυτοκρατορίες, συμπολιτείες κ.α. Κατά την Ελληνιστική Περίοδο, μπορούμε να πούμε πως συναντάμε όλους τους παραπάνω τρόπους άσκησης της εξουσίας. Μια περιοχή, όμως, που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον την εποχή αυτή είναι το νησί της Ρόδου, μια μικρή αυτόνομη πολιτεία, μέσα σε έναν κόσμο με ισχυρά κράτη.
Δύο νησιά του Αιγαίου απολάμβαναν αυτή την προνομιακή θέση, η Δήλος, ως ιερό νησί του θεού Απόλλωνα, και η Ρόδος (με την οποία θα ασχοληθούμε στο παρόν άρθρο) ως εμπορικός κόμβος μεταξύ Ανατολής, Δύσης και Νότου.
Ήδη από τα κλασικά χρόνια το νησί διέθετε τρεις κύριες πόλεις, την Αλισσό, την Κάμειρο και την Λίνδο, που διατηρούσαν την ανεξαρτησία τους. Η άνοδος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον μακεδονικό θρόνο δεν θα άφηνε το νησί για πολύ καιρό αυτόνομο και έτσι σύντομα οι μακεδονικές φρουρές εγκαθίστανται εκεί, αλλά μετά τον θάνατό του, οι κάτοικοι τις εκδιώκουν. Παρόλα αυτά, η Ρόδος θα διατηρήσει μια φιλική στάση προς τους Μακεδόνες σε σχέση με τα άλλα ελληνιστικά βασίλεια που δημιουργήθηκαν, αλλά πάντα διατηρούνταν η ισορροπία μεταξύ των άλλων μεγάλων δυνάμεων της εποχής.
Ωστόσο, δεν επιχειρήθηκε καμία παρέμβαση στη διαμάχη που ξέσπασε ανάμεσα στη Μακεδονία και την Πτολεμαϊκή Αίγυπτο, καθώς οι Ρόδιοι δεν ήθελαν να θυσιάσουν τις καλές εμπορικές σχέσεις που είχαν με την Αίγυπτο. Γενικά επεδίωκαν να μην παρεμβαίνουν στις συγκρούσεις που δημιουργούνταν από την πλευρά των ελληνιστικών βασιλείων, διασφαλίζοντας την αυτονομία τους.
Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός της γεωγραφικής θέσης του νησιού, μιας και συνδέει την Ασία, την Κύπρο, την Ελλάδα και τη Βόρεια Αφρική, καθιστώντας τη μείζονα εμπορική βάση στην Ανατολική Μεσόγειο. Για τον σκοπό αυτόν, είχαν αναπτυχθεί τρία κύρια λιμάνια (εμπορικού και στρατιωτικού χαρακτήρα) με αποθηκευτικούς χώρους, ένα σύγχρονο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, που θα μπορούσε ενδεχομένως να συγκριθεί με τον Πειραιά των κλασικών χρόνων. Παράλληλα, όμως, υπήρχε η μέριμνα για πολεμικό στόλο, περίπου 50 πλοίων, έτσι ώστε να αντιμετωπίζεται το φαινόμενο της πειρατείας.
Η σημαίνουσα θέση που είχε το εμπόριο στη ζωή της Ρόδου είναι εμφανής και από τα νομοθετικά κείμενα που είχαν θεσπιστεί (lex Rhodia, όπως έχει μείνει γνωστό κατά τη Ρωμαϊκή Περίοδο), όπου προβλεπόταν μια κοινή αμοιβή για τα μέρη του πληρώματος, οι προϋποθέσεις των ναυτικών δανείων και γενικά ό,τι αφορούσε την καλύτερη οργάνωση των θαλάσσιων ταξιδιών.
Η ακμή αυτή θα κλονιστεί προς τα τέλη του 3ου αιώνα και, πιο συγκεκριμένα, στα 227 π.Χ., όταν ένας ισχυρός σεισμός θα πλήξει το νησί, καταστρέφοντας μεγάλο μέρος του. Οι κάτοικοι κατάφεραν να ορθοποδήσουν, να επιδιορθώσουν τις καταστροφές με τη βοήθεια άλλων ελληνιστικών πόλεων που έσπευσαν να συνδράμουν, αλλά και να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους, επιβεβαιώνοντας τη σπουδαιότητα του μέρους.
Ενδεικτικό της ισχύος της Ρόδου είναι και η κοπή δικού της νομίσματος, με αρκετά από αυτά να φέρουν την κεφαλή του θεού Ήλιου, που θεωρούνταν ο προστάτης της περιοχής, και ένα ρόδι στην άλλη όψη (λαλούν σύμβολο, όπως λένε στη νομισματική). Οι Ρόδιοι προσέφεραν οικονομική βοήθεια σε πολλά μέρη, για αυτό κι όταν χρειάστηκαν τη συνδρομή τρίτων, ύστερα από τον σεισμό του 227 π.Χ., πολλές ήταν οι πόλεις που φιλοτιμήθηκαν.
Η ακμή της νήσου συνεχίστηκε μέχρι και τα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., οπότε οι Ρωμαίοι διακόπτουν αυτή την επιτυχημένη πορεία, για να γίνουν οι κυρίαρχοι στη Μεσόγειο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό έργο (1973), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Δ΄ «Μέγας Αλέξανδρος Ελληνιστικοί Χρόνοι», Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
- Gehrke, Hans-Joachim (2009), Ιστορία του Ελληνιστικού Κόσμου, μετάφραση Άγγελος Χανιώτης, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
