Του Μενέλαου Γιώτη,
Τι ήταν η Lehman Brothers;
Πριν από την κατάρρευσή της το 2008, η Lehman Brothers ήταν ένας παγκόσμιος κολοσσός χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (μετά τις Goldman Sachs, Morgan Stanley και Merrill Lynch, η Lehman ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής). Η επιχειρηματική της δραστηριότητα περιλάμβανε την επενδυτική τραπεζική, τις συναλλαγές, τις πωλήσεις μετοχών (ειδικότερα τα ομόλογα των Η.Π.Α.), την έρευνα, τη διαχείριση επενδύσεων και ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων. Η επιχειρηματική δραστηριότητα της Lehman Brothers διήρκησε για 158 χρόνια από την ίδρυσή της, το 1850, μέχρι το 2008.
Ο Henry Lehman ήταν στην ουσία ο βασικός υπεύθυνος για την ίδρυση της επιχείρησης, η οποία στην αρχή είχε ξεκινήσει ως ένα κατάστημα γενικών ειδών μερικά χρόνια νωρίτερα, το 1844. Αργότερα, μαζί με τα αδέρφια του, Mayer Lehman και Emanuel Lehman – οι οποίοι εντάχθηκαν στην επιχείρηση το 1850 – έθεσαν τις βάσεις, με σκοπό όλο αυτό το εγχείρημα να γίνει μια ισχυρή μονάδα της χρηματοπιστωτικής βιομηχανίας.
Η δεκαετία του 1990 ήταν μια εποχή μεγάλης ακμής και δόξας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι για τη Lehman Brothers. Εκμεταλλευόμενοι την κατάργηση του νόμου Glass-Steagall, οι αδερφοί Lehman επέτυχαν το εξής, να ανοιχτούν με σχετική άνεση στην αγορά τόσο των εμπορικών όσο και των επενδυτικών υπηρεσιών. Αυτή η κίνηση τελικά – σύμφωνα πάντα με το αποτέλεσμα στην ιστορία – οδήγησε στο άδοξο τέλος της. Η απόλυτη κατάπληξη της Lehman από τίτλους που καλύπτονταν από ενυπόθηκα δάνεια, τα οποία υποστηρίζονταν σε μεγάλο βαθμό με δάνεια υψηλού κινδύνου, πολλά από τα οποία όπως ήταν φυσικό λόγω και των συγκυριών αθετήθηκαν, την οδήγησαν στη χρεωκοπία.
Το ιστορικό: Από την αφάνεια στην ακμή
Η Lehman Brothers, όπως προ είπαμε ξεκίνησε να δραστηριοποιείται από το 1844 ως ένα κατάστημα ξηρών και γενικών ειδών. Η αφετηρία ήταν το Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, όπου ο Henry Lehman, ένας μετανάστης από τη Γερμανία, ξεκίνησε να ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα. Λίγα χρόνια αργότερα οι αδελφοί του, Mayer και Emanuel, μετέτρεψαν το κατάστημα ξηρών και ειδικών ειδών σε μια σημαντική εταιρία εμπορίας αγαθών, με εξειδίκευση στην αγορά βασικού βαμβακιού, με όνομα “Lehman Brothers”.
Το έτος 1906 οι αδερφοί Lehman αποφάσισαν την στροφή της εταιρίας από το εμπόριο αγαθών στην επενδυτική τραπεζική. Σε συνεργασία με την Goldman Sachs, η Lehman Brothers το διάστημα 1906-1926 εξέδωσε πολλές δεκάδες νέων μετοχών, συμπεριλαμβανομένων αξιοσημείωτων εταιρειών όπως η FW Woolworth, η Studebaker και τα πολυκαταστήματα Macy’s.
Η άνοδος της Lehman Brothers συνεχίστηκε με σταθερό ρυθμό. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η ιστορία της εταιρείας φωτογραφίζει με χαρακτηριστικό τρόπο το πως άλλαξε για την οικονομία των Η.Π.Α. η επενδυτική τραπεζική. Η εταιρία, επιπλέον, επιβίωσε μέσα από μεγάλες εθνικές αναταραχές, όπως ο Εμφύλιος Πόλεμος, οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και το κραχ του χρηματιστηρίου του 1929 και η επακόλουθη Μεγάλη Ύφεση. Προκειμένου να επιβιώσει και να ευδοκιμήσει, αναγκάστηκε να περάσει από ορισμένες αλλαγές, όπως spin-off και συγχωνεύσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να εξελιχθεί σε μια από τις μεγαλύτερες χρηματιστηριακές εταιρείες εμπορευμάτων και, τελικά, σε μια από τις μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες στον κόσμο.
Συνεχίζοντας, το 1984 η Lehman Brothers εξαγοράστηκε από τη Shearson/American έναντι $ 360 εκατ. Η εταιρεία βρισκόταν στην κατοχή της American Express από το 1984 έως το 1994, όταν και διέκοψε την εταιρεία μέσω αρχικής δημόσιας προσφοράς. Αυτό που ωφέλησε εξαιρετικά τη Lehman Brothers ήταν η κατάργηση του νόμου Glass-Steagall (που απαγόρευε στις τράπεζες να ασκούν ταυτόχρονα επενδυτικές και εμπορικές τραπεζικές δραστηριότητες). Η άρση αυτού του νόμου επέτρεψε στη Lehman Brothers να απελευθερωθεί στις αγορές σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, επενδύοντας και στα δύο πεδία της τραπεζικής επιχειρηματικότητας.
Η 11η Σεπτεμβρίου δεν στάθηκε σε καμία περίπτωση ικανό εμπόδιο στην πορεία της Lehman Brothers, η οποία συνέχισε ως κυρίαρχη δύναμη στον κλάδο της επενδυτικής τραπεζικής. Μάλιστα, μέχρι το 2007, η Lehman αναδεικνυόταν ως η τέταρτη μεγαλύτερη εταιρεία επενδυτικής τραπεζικής στη χώρα. Μεγάλο μέρος της ανάπτυξης και της κερδοφορίας αφορούσαν τεράστιες επενδύσεις σε τίτλους από στεγαστικά δάνεια. Το ειρωνικό της υπόθεσης ήταν ότι οι ίδιες αυτές επενδύσεις οδήγησαν τελικά στην κατάρρευση. Η βαθιά επένδυση σε τίτλους στεγαστικών δανείων διήρκησε έως την έναρξη της στεγαστικής κρίσης, δηλαδή στα μέσα της δεκαετίας 2000. Η υπερβολική αφθονία των στεγαστικών δανείων και των χρεωστικών υποχρεώσεων, που προκλήθηκε από την στεγαστική κρίση, επιδείνωσε ακόμα περισσότερο τη θέση της εταιρείας.
Η κατάρρευση και μερικά χρήσιμα συμπεράσματα
Το 2003 ήταν το έτος που ξεκίνησε η αρχή του τέλους για τη Lehman Brothers. Η υπερφόρτωση της εταιρείας από στεγαστικά και ενυπόθηκα δάνεια – τα οποία, μάλιστα, ήταν δάνεια υψηλού κινδύνου – αποτέλεσαν στην ουσία το κερασάκι στην τούρτα και το τέλος ενός από τους μεγαλύτερους κολοσσούς στην επιχειρηματική σκακιέρα. Έτσι, κάποια στιγμή, η Lehman Brothers ήρθε αντιμέτωπη με μια πραγματικότητα. Ο υπερβολικός όγκος δανείων που κατείχε στον ισολογισμό της ήταν αδύνατον να εξυπηρετηθούν. Επομένως, η εταιρεία αποφασίζει μετά από 158 χρόνια επιχειρηματικής δραστηριότητας να ενεργοποιήσει το άρθρο 11 και να κηρύξει καθεστώς προστασίας πτώχευσης, καθώς προηγήθηκε μια μαζική έξοδος των περισσότερων πελατών της, πράγμα που σήμαινε μια δραστική μείωση των πόρων και των αποθεμάτων της. Επιπλέον, υποτιμήθηκαν τα περιουσιακά της στοιχεία από τους αρμόδιους οργανισμούς πιστοληπτικής ικανότητας και σε συνδυασμό με τους ισχυρισμούς για αμέλεια και κακοδιαχείριση η Lehman πέρασε στο τελευταίο στάδιο της κατάρρευσής της. Το ημερολόγιο στην ενεργοποίηση του άρθρου 11 έγραφε 15 Σεπτεμβρίου 2008.
Το κραχ του χρηματιστηρίου το έτος 1929 και, φυσικά, τα μετέπειτα γεγονότα, όπως έχω τονίσει σε προηγούμενο άρθρο μου, ήταν η πρώτη προειδοποίηση για την παγκόσμια οικονομία. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την κατάρρευση της Lehman Brothers ως τη δεύτερη μεγάλη προειδοποίηση για την παγκόσμια οικονομία; Όχι τόσο! Κι αυτό διότι ναι μεν έχουν κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και στις δύο περιπτώσεις συνέβησαν δύο κοινά πράγματα. Αρχικά, και το κραχ του 1929, και η κατάρρευση της Lehman Brothers είχαν ως αφετηρία τις Η.Π.Α. και δεύτερον και οι δύο περιπτώσεις οδήγησαν σε δύο καταστροφικές οικονομικές κρίσεις.
Ένα από τα βασικά μαθήματα που πρέπει να αποκομίσουμε είναι ότι ακόμα και οι πιο επιτυχημένες επιχειρηματικές ιδέες δε διαρκούν για πάντα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το άνοιγμα στη στεγαστική αγορά αποδείχθηκε ότι ήταν ταυτόχρονα η πιο σοφή επιλογή, αλλά και η απόφαση που σφράγισε στο τέλος τη χρεοκοπία της Lehman. Μια σειρά ατυχών συγκυριών και παράλληλης κακοδιαχείρισης είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα οδηγήσει στην κατάρρευση. Όσο πιο ψηλά είναι ένας κολοσσός, τόσο περισσότερες ευθύνες υπάρχουν στους επικεφαλής που παίρνουν τις αποφάσεις. Αρκεί μια λάθος απόφαση σε μια δυσμενή συγκυρία για να τελειώσουν όλα.
Αυτή ήταν η Lehman Brothers! Ξεκίνησε ταπεινά ως μια μικρομεσαία επιχείρηση, έκανε μικρά βήματα στην αρχή, αργότερα έκανε μεγάλα άλματα, έφτασε στην κορυφή, παρέμεινε εκεί για πολλές δεκαετίες, άντεξε σε όλες τις οικονομικές και κοινωνικές αναταράξεις του 20ου αιώνα. Ωστόσο, λύγισε στον 21ο αιώνα και αποτέλεσε την αρχή μιας νέας μεγάλης οικονομικής κρίσης με απρόβλεπτες συνέπειες τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Lehman Brothers: The final chapter, money.cnn.com, διαθέσιμο εδώ
- Is Another Lehman Scenario Brewing?, finews.com, διαθέσιμο εδώ
- How Different Countries Dealt With The Global Financial Crisis?, outlookmoney.com, διαθέσιμο εδώ
- Lehman’s Collapse, on the Front Page, wsj.com, διαθέσιμο εδώ
