Της Αγγελίνας Στύλα,
To νευρικό σύστημα των ανθρώπων είναι μια μοναδική και ιδιαίτερα πολύπλοκη κατασκευή. Αποτελείται από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό) και το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (τα νεύρα και τα γάγγλιά τους). Το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα χωρίζεται στο σωματικό, στο εντερικό και στο αυτόνομο. Το τελευταίο καθορίζει τις ακούσιες λειτουργίες του οργανισμού, στις οποίες δεν έχουμε εμείς τον έλεγχο. Πώς, όμως, σε επιστημονικά πλαίσια γίνεται η ρύθμιση αυτή και πώς προκαλούνται οι σωματικές αποκρίσεις στις δυο εκ διαμέτρου αντίθετες καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά, την εγρήγορση και την ανάπαυση;
Πιο αναλυτικά, το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα έχει δυο κλάδους, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό, που διαφέρουν ως προς τους νευροδιαβιβαστές ή τις ορμόνες που απελευθερώνουν και κατ’ επέκταση ως προς τις αποκρίσεις διαφόρων οργάνων στο σώμα μας. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ενεργοποιείται σε καταστάσεις εγρήγορσης ή, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται, σε καταστάσεις «διαμάχης ή φυγής». Στην περίπτωση, λοιπόν, που δεχτούμε ένα εξωτερικό ερέθισμα που θα διαταράξει την εσωτερική μας ηρεμία, απελευθερώνεται αδρεναλίνη. Η αδρεναλίνη έχει διττή φύση, λειτουργεί ως νευροδιαβιβαστής του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, όταν έχει ρόλο χημικού αγγελιοφόρου, και βοηθά στη μετάδοση νευρικών σημάτων στις νευρικές απολήξεις σε άλλα νευρικά και μυϊκά κύτταρα ή αδένες.
Επίσης, μπορεί να λειτουργεί και ως ορμόνη όταν δημιουργείται και εκκρίνεται από τον φλοιό των επινεφριδίων (των αδένων σε σχήμα καπέλου πάνω από τους νεφρούς) και προσδένεται σε αδρενεργικούς υποδοχείς που βρίσκονται σε περιοχές του οργανισμού, όπως τα αγγεία και η καρδιά. Η ισχυρότερή της δράση, ωστόσο, είναι ορμονική και ανακαλείται κυρίως σε καταστάσεις απόκρισης στο στρες, προκαλώντας τις παρακάτω λειτουργίες στα βασικά όργανά μας:
- Μάτι: Οι κόρες διαστέλλονται για να εισέλθει περισσότερο φως, προκειμένου να ανταποκριθούμε καλύτερα στο περιβάλλον.
- Δέρμα: Το δέρμα γίνεται χλωμό, καθώς τα αιμοφόρα αγγεία λαμβάνουν ένα σήμα για να εκτρέψουν το αίμα σε περιοχές που χρειάζονται περισσότερο το οξυγόνο, όπως οι μυς, ώστε να μπορέσουμε να πολεμήσουμε ή να τρέξουμε μακριά.
- Καρδιά: Η καρδιά χτυπά πιο δυνατά και πιο γρήγορα για να παραδώσει περισσότερο οξυγονωμένο αίμα σε περιοχές που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, όπως οι μυς. Η αρτηριακή πίεση αυξάνεται επίσης.
- Αγγειακό σύστημα: Προκαλείται αγγειοδιαστολή.
- Μυς: Λαμβάνουν περισσότερη ροή αίματος και οξυγόνο, ώστε να μπορούν να αντιδράσουν με μεγαλύτερη δύναμη και ταχύτητα.
- Ήπαρ: Το αποθηκευμένο γλυκογόνο στο συκώτι μετατρέπεται σε γλυκόζη για να παρέχει περισσότερη ενέργεια.
- Πνεύμονες: Βρογχοδιαστολή, έτσι ώστε η αναπνοή να είναι βαθύτερη και ταχύτερη.
- Στομάχι και έντερο: Μειωμένη κινητικότητα και σύσφιξη των σφιγκτήρων, καθώς και ελάττωση των γαστρικών εκκρίσεων.
Από την άλλη όψη του νομίσματος, το Παρασυμπαθητικό Νευρικό Σύστημα ενεργοποιείται σε καταστάσεις ηρεμίας και ανάπαυσης, που επέρχονται ύστερα από τη διέγερση του συμπαθητικού. Ο νευροδιαβιβαστής που απελευθερώνεται στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η ακετυλοχολίνη και έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ομοιόστασης στον οργανισμό. Η ακετυλοχολίνη αποθηκεύεται σε συναπτικά κυστίδια στα άκρα των χολινεργικών νευρώνων, που παράγουν ακετυλοχολίνη, και προσδένεται σε μουσκαρινικούς ή νικοτινικούς υποδοχείς που βρίσκονται σε πολλές περιοχές. Οι αποκρίσεις που προκαλεί στα διάφορα όργανα του ανθρώπινου σώματος είναι οι παρακάτω:
- Μάτι: Συστολή του σφιγκτήρα μυός της ίριδας, που οδηγεί σε συστολή της κόρης. Επιπλέον, προκαλεί συστολή του ακτινωτού μυός, βελτιώνοντας την κοντινή όραση.
- Δέρμα: Πιο έντονο χρώμα, καθώς τα αιμοφόρα αγγεία φυσιολογικά διαστέλλονται, αυξάνοντας τη ροή του αίματος στην περιοχή αυτή.
- Καρδιά: Μειωμένος καρδιακός ρυθμός και μειωμένη ταχύτητα αγωγής μέσω του κολποκοιλιακού κόμβου.
- Αγγειακό σύστημα: Οδηγεί σε αγγειοδιαστολή.
- Μυς: Χαλάρωση και λιγότερη ροή αίματος και οξυγόνου σε αυτούς.
- Ήπαρ: Αναστέλλει τη γλυκονεογένεση, η οποία μπορεί να συμβάλει στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
- Πνεύμονες: Βρογχοσυστολή και αύξηση των βρογχικών εκκρίσεων, αναπνοή αργή και κοφτή.
- Στομάχι και έντερο: Αυξημένη κινητικότητα και χαλάρωση των σφιγκτήρων, αύξηση επίσης των γαστρικών εκκρίσεων, γεγονός που βοηθά στην πέψη.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, την επόμενη φορά που θα δεχτούμε ένα εσωτερικό ερέθισμα και βρεθούμε είτε σε κατάσταση φυγής ή διαμάχης είτε σε κατάσταση ηρεμίας και ανάπαυσης, ας προσπαθήσουμε να παρατηρήσουμε τις λειτουργίες που εκτελεί το ίδιο μας το σώμα ως απόκριση στην απελευθέρωση των κατάλληλων σημάτων από το ΑΝΣ. Έτσι, κατανοούμε τη μη τυχαία και προσχεδιασμένη, κάθε φορά, δράση των ανθρώπινων συστημάτων που ως σκοπό έχουν τη διατήρηση της ομοιόστασης, της βασικής λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού. Οποιαδήποτε διαταραχή που προκαλεί μειωμένα ή αυξημένα επίπεδα έκκρισης των νευροδιαβιβαστών αυτών οδηγεί σε ασθένειες του αυτόνομου νευρικού συστήματος, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τον οργανισμό, αφού περιλαμβάνουν διαταραχές σε βασικές λειτουργίες των ανθρώπινων συστημάτων, δυσχεραίνοντας την ποιότητα της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Introduction to the Autonomic Nervous System (ANS), ΤUSOM. Διαθέσιμο εδώ
- Epinephrin(Adrenaline), Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
