Του Βασίλη Καρατσιώλη,
Κατά τη διάρκεια των ετών 1661-1662, οι πολωνικές δυνάμεις είχαν την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ωστόσο, λόγω οικονομικών και χρηματοπιστωτικών προβλημάτων δεν μπόρεσαν να εξαπολύσουν ταυτόχρονη επίθεση στη Λευκορωσία και την Ουκρανία. Οπότε, η Πολωνική Ανώτατη Διοίκηση επικεντρώθηκε στο βόρειο θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Η μάχη του Kushliki ήταν καθοριστική, κατά την εκστρατεία του 1661 στη Λευκορωσία. Το φθινόπωρο του 1661, ο ρωσικός στρατός υπό τη διοίκηση των βοεβοδών Khovansky και Ordin-Nashchokin (20.000 στρατιώτες) πολέμησε εναντίον του πολωνολιθουανικού στρατού υπό τον στρατάρχη Jeromski. Στη μάχη αυτή, τα ρωσικά στρατεύματα υπέστησαν βαριά ήττα. Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, μόνο 1.000 από τους 20.000 άνδρες, μαζί με τον Khovansky και τον τραυματία Nashchokin, κατάφεραν να διαφύγουν εντός των τειχών του Polotsk. Οι υπόλοιποι χάθηκαν ή πιάστηκαν αιχμάλωτοι, συμπεριλαμβανομένου του γιου του Khovansky. Οι νικητές καρπώθηκαν 9 κανόνια και τα λάβαρα των ηττημένων Ρώσων. Μετά την ήττα στο Kushliki, τα ρωσικά στρατεύματα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το μεγαλύτερο μέρος της Λευκορωσίας.
Το χειμώνα του 1662, τα πολωνικά στρατεύματα κατέλαβαν το Μογκίλεφ, και στη συνέχεια το καλοκαίρι, το Borisov. Στα τέλη της χρονιάς, οι Ρώσοι κατείχαν την περιοχή του Vitebsk στη Λευκορωσία, με τα φαινόμενα της λιποταξίας να πληθαίνουν καθημερινά. Η εσωτερική κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, από τη δύσκολη χρηματοπιστωτική και οικονομική κατάσταση, και στη Μόσχα ξεσπά λαϊκή εξέγερση. Αντιμέτωπη με τη στρατιωτική αποτυχία και την επιδείνωση της εσωτερικής πολιτικής κατάστασης, η ρωσική κυβέρνηση άρχισε το 1662 ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την Πολωνία.
Κατά την ίδια περιόδο, η ρωσική φρουρά της Βίλνα, υπό τη διοίκηση του βοεβόδα Danila Myshetsky, συνέχισε να υπερασπίζεται την πόλη της Vilna. Οι Ρώσοι απέκρουσαν ηρωικά πέντε επιθέσεις, επιβιώνοντας σχεδόν ενάμιση χρόνο πολιορκίας. Τον Νοέμβριο του 1662, μόνο 78 στρατιώτες παρέμεναν στις τάξεις των υπερασπιστών του φρουρίου. Παρ’ όλα αυτά, ο Myshetsky δεν επιθυμούσε να παραδοθεί και ήθελε να ανατινάξει το φρούριο. Αφού το έμαθαν, οι εναπομείναντες υπερασπιστές της Βίλνα, συνέλαβαν τον κυβερνήτη και στη συνέχεια τον παρέδωσαν στους Πολωνούς. Με διαταγή του Πολωνού βασιλιά Jan Casimir, ο Myshetsky εκτελέστηκε. Έτσι, με την απώλεια της Βίλνα έπεσε το τελευταίο ρωσικό προπύργιο στη Λιθουανία.
Παράλληλα, στην Ουκρανία έλαβαν χώρα μάχες τοπικής σημασίας. Το χειμώνα τα αποσπάσματα του Yuri Khmelnytsky, των Πολωνών και των Τατάρων της Κριμαίας, επιχείρησαν αρκετές εισβολές στο έδαφος της αριστερής πλευράς της Ουκρανίας, αλλά αποκρούστηκαν. Αφού οι κύριες πολωνικές μονάδες εγκατέλειψαν την Ουκρανία για τη Λευκορωσία, ο βασικός σύμμαχος και υπερασπιστής του Yuri Khmelnytsky ήταν ο χάνος της Κριμαίας. Το φθινόπωρο αποσπάσματα του Khmelnytsky και των Τατάρων εισέβαλαν και πάλι στην αριστερή επικράτεια της Ουκρανίας και πολιόρκησαν το Pereiaslav, αλλά απωθήθηκαν ξανά επιτυχώς. Στις αρχές του καλοκαιριού του 1662, επανέλαβαν την επιδρομή τους. Μετά από μια σειρά μαχών στην περιοχή του Pereiaslav τα στρατεύματα της Κριμαίας και της Ουκρανίας αναγκάστηκαν και πάλι να αποσυρθούν.
Η απόκρουση της επίθεσης του Khmelnytsky, συνέπεσε με σφοδρή εσωτερική σύγκρουση, η οποία σχετιζόταν με την εκλογή ενός νέου χετμάνου. Ο αγώνας εκτυλίχθηκε μεταξύ των τριών διεκδικητών Somko, Briukhovetsky και Zolotarenko. Τον Απρίλιο του 1662, ο Somko εξελέγη τελικά χετμάνος. Όμως δεν διατήρησε το σκήπτρο του για περισσότερο από ένα χρόνο, και ανατράπηκε από τον αντίπαλό του, τον Briukhovetsky. Έτσι, η κυβέρνηση της Μόσχας έπρεπε όχι μόνο να πολεμήσει με την Πολωνία, αλλά και να λύσει τις μπερδεμένες τοπικές υποθέσεις, στις οποίες η προδοσία των χετμάνων, οι αμοιβαίοι καβγάδες και οι καταγγελίες τους, έγιναν καθημερινά φαινόμενα. Η δύσκολη και διφορούμενη κατάσταση στην Ουκρανία, όπου τα εθνικά και θρησκευτικά προβλήματα αναμειγνύονταν με τα στρατηγικά συμφέροντα των γειτονικών δυνάμεων και τις ιδιοκτησιακές διεκδικήσεις ορισμένων περιουσιών, καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη τη δράση του ρωσικού στρατού και το έργο των διπλωματών της Μόσχας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Frost, Robert (2000), The Northern Wars: War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721, Routledge.
- Gordon, Linda (1983), Cossack Rebellions. Social Turmoil in the Sixteenth Century Ukraine, Albany: State University of New York Press.
- O’Rourke, Shane (2007), The Cossacks, Manchester University Press.
- Stone, Daniel (2001), The Polish-Lithuanian State, 1386–1795, University of Washington Press.
