Η Αρχαία Κινεζική Ιστορία και Φιλοσοφία

Της Μαρίας Κλειδή,

Ο πολιτισμός της Κίνας είναι ένας εκ των αρχαιότερων πολιτισμών με ιστορία που ξεκινά από την 3^η προχριστιανική χιλιετία. Κατά την παράδοση, ιδρυτής του αρχαίου κινεζικού βασιλείου είναι ο Huangdi, ή κίτρινος αυτοκράτορας (2711-2597 π.Χ.). Ο θεσμός τη βασιλείας θα διατηρηθεί μέχρι το 2100 π.Χ., περίοδο κατά την οποία θα γίνει η σύσταση της πρώτης δυναστείας (Xia). Στη διάρκεια της διακυβέρνησης της Κίνας από τη δυναστεία Σια, εμφανίζεται, σύμφωνα με μεταγενέστερες πηγές, μία πρώιμη μορφή κινεζικού αλφαβήτου, αν και φημολογείται ότι ο πρώτος βασιλιάς, ο Huangdi, είχε επιδοθεί σε κάποια μορφή γραφής και στην εξάσκηση της μουσικής και των μαθηματικών, ενώ λέγεται ότι ήταν εκείνος που ανακάλυψε το μετάξι. Ανασκαφές του 20^ού αιώνα έφεραν στο φως ευρήματα που αποδεικνύουν την ύπαρξη γραφής που αφορά στη δεύτερη δυναστεία (Shang), η οποία κυβέρνησε από το 1600 έως το 1046 π.Χ.. Η γραφή αυτή χαραγμένη πάνω σε οστά, καύκαλα χελώνας και δέρματα ζώων, χρησιμοποιούνταν κυρίως σε θρησκευτικές τελετές.

Κατά τη διάρκεια της τρίτης δυναστείας (Zhou), 1046-256 π.Χ., η Κίνα γνώρισε σημαντική ανάπτυξη σε πολλούς τομείς. Τότε διανύεται η «Περίοδος της Άνοιξης και του Φθινοπώρου» (722-476 π.Χ.), όταν δόθηκε έμφαση στη γεωργία, ενώ παράλληλα άρχισε να χρησιμοποιείται ο σίδηρος στην κατασκευή όπλων. Πληροφορίες για τις παραπάνω περιόδους αντλούνται από ένα αρχαίο σωζόμενο ιστορικό κείμενο. Συνάμα, αναπτύχθηκε το εμπόριο και επιτεύχθηκε μονοπώλιο στη διανομή του αλατιού και του σιδήρου. Την εποχή εκείνη άνθισε η φιλοσοφία μέσα από τις λεγόμενες «Εκατό Σχολές Σκέψης». Στη φιλοσοφική ακμή εκείνης της περιόδου έρχονται να προστεθούν οι εισηγητές και δημιουργοί του Κομφουκιανισμού —Κομφούκιος (551-478 π.Χ.)— και του Ταοϊσμού —Lao Tse (6^ος ή 4^ος αιώνας π.Χ.)—, ενώ αναπτύσσεται το ρεύμα του νομικισμού, με ταυτόχρονη τη δράση πολλών ανεξάρτητων φιλοσόφων.

Πρόκειται για την περίοδο κατά την οποία ο κινεζικός λαός αναπτύσσει την αρετή της ευγένειας, που τον χαρακτηρίζει μέχρι και σήμερα. Παρ’ όλη την κοινωνική, βιοτική και πολιτισμική άνοδο που γνώρισε η Κίνα στη διάρκεια της διακυβέρνησης της δυναστείας Zhou, οι νέες τεχνικές μέθοδοι, ενισχύοντας την τεχνογνωσία γύρω από τον οπλισμό, οδήγησαν στην ενδυνάμωση των περιφερικών αρχόντων, οι οποίοι επιδίωκαν συνεχώς την επέκταση των περιοχών τους. Για τους παραπάνω λόγους, η Κίνα οδηγήθηκε στην περίοδο των Μαχόμενων Βασιλείων και κατέληξε στη διάσπαση της δυναστείας των Τσου σε μικρότερα βασίλεια μέσα στα έτη 403-221 π.Χ..

Όλα τα κινεζικά βασίλεια κατατροπώθηκαν από τον αυτοκράτορα Qin Shi Huang, γνωστό και ως Ying Zheng, ο οποίος ανέβηκε στον θρόνο σε ηλικία μόλις δεκατριών ετών το έτος 221 π.Χ.. Ο βασιλιάς Qin καταφέρνει να κατακτήσει όλα τα υπόλοιπα βασίλεια και να δημιουργήσει ένα ενιαίο κράτος. Στη διάρκεια της διακυβέρνησης της Κίνας από τον Qin Shi Huang, κατασκευάστηκαν έργα τα οποία αποτελούν σήμα κατατεθέν της κινεζικής παράδοσης μέχρι και σήμερα. Από τα σημαντικότερα αποτελεί η συνένωση των επιμέρους μικρών τοίχων που βρίσκονταν στα βόρεια σύνορα της Κίνας, τα οποία με την ολοκλήρωσή τους συνετέλεσαν το Σινικό Τείχος.

Ένα ακόμα μεγάλης κλίμακας έργο είναι η κατασκευή του προσωπικού μαυσωλείου του αυτοκράτορα με τέσσερα ορύγματα έκτασης περίπου 57 χιλιομέτρων. Τα ορύγματα του μαυσωλείου του περιέχουν έναν στρατό από επτά χιλιάδες πήλινους στρατιώτες με εξατομικευμένα χαρακτηριστικά ο καθένας,  που σκοπός της δημιουργίας τους ήταν να συνοδεύσουν τον αυτοκράτορα στη μετά θάνατον ζωή. Πρόκειται για τον λεγόμενο «Πήλινο Στρατό».

Ο αυτοκράτορας, παρότι ζούσε σε μία εποχή άνθισης της φιλοσοφίας στην Κίνα, ο ίδιος κατέπνιξε κάθε έκφρασή της με συμβουλές του καγκελαρίου του, Li Xi, και εγκαθίδρυσε τον νομικισμό ως επίσημη φιλοσοφία. Για την επίτευξη των παραπάνω, ο αυτοκράτορας Qin Shi Huang διέταξε να καούν όλα τα έργα φιλοσοφίας, ποίησης, ιατρικής και ιστορίας, κρατώντας μόνο ένα αντίγραφο από το καθένα στην αυτοκρατορική βιβλιοθήκη. Ο θάνατος του Qin Shi Huang και η άνοδος της δυναστείας των Han έδωσε χώρο στα φιλοσοφικά ρεύματα που ήδη είχαν κάνει την εμφάνισή τους και είχαν απότομα απαγορευτεί από τη δυναστεία των Jin να ωριμάσουν και να εκφραστούν.

Στην Κίνα, οι βασικές θρησκείες ήταν ήδη από τον 6^ο προχριστιανικό αιώνα ο Κομφουκιανισμός, ο Ταοϊσμός και ο Μαχαγιάνα Βουδισμός. Ο Βουδισμός έφτασε στην Κίνα από τη βόρεια Ινδία στην περίοδο της δυναστείας των Han, που συστάθηκε μετά την πτώση της δυναστείας των Jin και επικράτησε μέχρι το 220 μ.Χ.. Η πλειοψηφία του κινεζικού λαού σπάνια ακολουθεί μία μόνο από τις παραπάνω θρησκείες. Συνεπώς, η κυρίαρχη και γενικευμένη θρησκεία των Kινέζων αποτελείται από τον συγκερασμό των τριών αυτών φιλοσοφικών στάσεων απέναντι στη ζωή.

Ο Κομφουκιανισμός προσέφερε λύσεις σε προβλήματα μεταξύ ανθρωπίνων σχέσεων, κοινωνικών και δημόσιων υποχρεώσεων. Ο κινεζικός λαός ενδιαφέρεται επίσης για την καλή μεταθανάτια ζωή και γι’ αυτό μένει κοντά στον Βουδισμό, ενώ η καλή υγεία και η μακροβιότητα επιτυγχάνεται μέσα από τις διδαχές του Ταοϊσμού και την εναρμόνιση με την καθαρή ποιότητα του σύμπαντος. Τα θεία όντα όλων των θρησκειών που ασπάζεται ο κινεζικός λαός φιλοξενούνται σε πάνθεο. Η πίστη, επίσης, σε προγονικά πνεύματα και στην επιρροή τους πάνω στη ζωή των ζωντανών είναι μία συνθήκη, η οποία ωθεί τους Κινέζους σε προσφορές προς εξασφάλιση της εύνοιάς τους και της προστασίας τους. Σημαντικό ρόλο στον κινεζικό πολιτισμό παίζουν επίσης οι μύθοι, οι εθιμικές λατρείες και τα φεστιβάλ που σχετίζονται με λαϊκές θεές και θεούς. Μέχρι και σήμερα, για την Κίνα η θρησκευτική λατρεία λαμβάνει ίση μεταχείριση, όπως και ο νόμος και ο κάθε πολίτης έχει ελευθερία στην ανεξιθρησκεία.

Μία από τις πιο ιερές έννοιες της Κινεζικής θρησκευτικής παράδοσης είναι αυτή του Τάο. Το Τάο δεν έχει βρει ακριβή μετάφραση σε άλλες γλώσσες και ούτε αποτελεί συγκεκριμένη έννοια. Προσεγγιστικά, σημαίνει «ο δρόμος», «η οδός», «ο τρόπος που λειτουργεί το σύμπαν». Όσοι ακολουθούν την πορεία του Τάο προσεγγίζουν την απλότητα και την ουσία της ζωής.

«Το Τάο είναι πέρα από τις λέξεις

και πέρα από κάθε κατανόηση.

Με τις λέξεις μιλάμε γι’ αυτό,

Αλλά δεν μπορούν να το χωρέσουν.

Το Τάο υπήρχε πριν από λέξεις και ονόματα,

πριν από τον ουρανό και τη γη,

πριν από τα δέκα χιλιάδες πράγματα.

Είναι ο άπειρος πατέρας και μητέρα

 όλων των περιορισμένων πραγμάτων.»

~Λάο Τσε~

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Κινέζικος Πολιτισμός-Silk Road Stories, silkroadstoriesco.com, διαθέσιμο εδώ
• Κινέζικες Δυναστείες, users.auth.gr, διαθέσιμο εδώ
• Φιλοσοφία της Αρχαίας Κίνας. Κομφουκιανισμός. Ταοϊσμός Moism. Νομισμός. Φιλοσοφία της Αρχαίας Κίνας: Οι σοφοί της Κίνας, Ο στοχαστής της Κίνας, pw-farmers.ru, διαθέσιμο εδώ
• Τσε, Λ. (2017), ΤΑΟ ΤΕ ΤΣΙΝΓΚ (Μετάφραση: Τριανταφυλλίδη, Ε.), Εκδόσεις Αρχέτυπο.
• Archaeostoryteller, με τον Θεόδωρο Παπακώστα: Ο Πήλινος Στρατός της Κίνας, pod.gr, διαθέσιμο εδώ