Του Χρήστου Μούτη,
«Τα πάντα ῥεῖ», η πασίγνωστη φράση που έχει αποδοθεί στον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, Ηράκλειτο, εκφράζει μια στοιχειώδη πτυχή της πραγματικότητας που καθημερινά βιώνουμε: τα πάντα γύρω μας βρίσκονται υπό διαρκή κίνηση και μεταβολή. Ο εγκέφαλός μας, προκειμένου να ανταποκριθούμε σε αυτόν τον αδιάκοπο καταιγισμό από οπτικά ερεθίσματα, διαθέτει την ικανότητα να συνθέτει μια συνεχή ροή εικόνων, η φύση της οποίας θεωρείται ανεπαίσθητη και δεδομένη από εμάς. Ωστόσο, ποικίλοι παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχή αυτής της θεμελιώδους αντίληψης για τον κόσμο μας.
Η ακινητοψία ή τύφλωση κίνησης είναι μια εξαιρετικά σπάνια νευρολογική διαταραχή, με ελάχιστες περιπτώσεις περιγραφής της να αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Οι πάσχοντες διατηρούν άθικτη την οπτική οξύτητα, καθώς και την αντίληψη των χρωμάτων, των διαστάσεων και του σχήματος του έκαστου ερεθίσματος, αλλά πρακτικά μόνο όταν αυτό είναι σχεδόν ή τελείως στάσιμο. Υπάρχουν δύο σημαντικές διακυμάνσεις της διαταραχής, αναφορικά με τη βαρύτητα και τις επιπτώσεις της στο άτομο.
(1): Η διακριτική ακινητοψία είναι η ηπιότερη και συχνότερη μορφή της διαταραχής, με μερική αντίληψη της μεταβολής του οπτικού ερεθίσματος. Η όραση μπορεί να χαρακτηριστεί ότι συμβαίνει με «φωτογραφικά ή κινηματογραφικά στιγμιότυπα». Το κάθε «στιγμιότυπο» παραμένει στο οπτικό μας πεδίο παραπάνω από το φυσιολογικό, εμποδίζοντας έτσι τη ρευστή εν κινήσει όραση.
(2): Η καθολική ακινητοψία είναι η παντελής απώλεια της ικανότητας αντίληψης της κίνησης, με σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή. Άτομα που πάσχουν από τη διαταραχή αναφέρουν ότι συναντούν δυσκολίες με απλές δραστηριότητες, όπως το γέμισμα ενός ποτηριού, καθώς δεν μπορούν να αντιληφθούν την αλλαγή στάθμης του υγρού – με αποτέλεσμα τον κίνδυνο για υπερχείλιση – ή τη διάβαση ενός δρόμου, διότι η σταδιακή προσέγγιση οχημάτων καθίσταται, επίσης, δυσχερέστατη στην αντίληψη.
Μία ακόμα σπανιότερη υποκατηγορία είναι η ημιακινητοψία, στην οποία το άτομο διατηρεί άθικτη την όραση σε ένα από τα δύο οπτικά πεδία, π.χ. το αριστερό, ενώ στο πάσχον οπτικό πεδίο – σε αυτήν την περίπτωση το δεξί – παρατηρείται δυσχέρεια αντίληψης της κίνησης, παρόμοια με τις διακυμάνσεις της πλήρους ακινητοψίας.
Χαρακτηριστικό αίτιο για την πρόκληση ακινητοψίας είναι η εγκεφαλική βλάβη από κάκωση, εγκεφαλικό έμφρακτο ή επιληπτική κρίση, η οποία εντοπίζεται συνηθέστερα στην περιοχή V5 – στο μεταίχμιο των βρεγματικών, κροταφικών και ινιακών λοβών – και ευθύνεται για την αντίληψη της κίνησης. Η βλάβη οδηγεί πιο συχνά στην καθολική μορφή της διαταραχής και μπορεί να είναι ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη. Η χρήση της διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης, μιας διαγνωστικής και θεραπευτικής μεθόδου για το κεντρικό νευρικό σύστημα, στην ίδια περιοχή μπορεί να οδηγήσει σε παροδική διακριτική ακινητοψία.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα σε υψηλές δοσολογίες, καθώς και ορισμένα παραισθησιογόνα μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν παροδική ακινητοψία, η οποία υποχωρεί με τη διακοπή λήψης της αντίστοιχης ουσίας. Νευροεκφυλιστικές νόσοι, όπως η νόσος Alzheimer, έχουν, επίσης, συνδεθεί με την εμφάνιση ακινητοψίας, η οποία συνεισφέρει περαιτέρω στο αίσθημα αποπροσανατολισμού που διακατέχει αυτά τα άτομα.
Η διάγνωση της ακινητοψίας είναι κλινική, καθώς δεν υπάρχουν ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις ή παθογνωμονικά ευρήματα για τη διαταραχή. Η λήψη ενός καλού ιστορικού είναι υψίστης σημασίας, με την αναφορά από τον πάσχοντα συγκεκριμένων συμπτωμάτων – παρομοίωση όρασης με αλλεπάλληλες φωτογραφίες ή κινηματογραφικές σκηνές μέχρι την «εξαφάνιση» προσώπου ή αντικειμένου εν κινήσει – να είναι άκρως κατατοπιστική. Επιπλέον, η πρακτική επιβεβαίωση της πάθησης μπορεί να επιτευχθεί μέσω μιας δοκιμασίας, όπως τη ρίψη μιας μπάλας προς το άτομο με στόχο να την πιάσει ή όχι ανάλογα με τον βαθμό αντίληψης της κίνησης που διαθέτει.
Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής κάποια αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της ακινητοψίας. Πρόκειται για μια εξαιρετικά απαιτητική πάθηση ως προς τη διαχείρισή της. Οι πάσχοντες, μεταξύ άλλων, αδυνατούν να οδηγήσουν και συναντούν δυσκολία στο να παρακολουθήσουν ακόμα και μια συζήτηση. Μια μέθοδος, που αποδεικνύεται ως έναν βαθμό, χρήσιμη είναι η εστίαση στα ερεθίσματα με την αίσθηση της ακοής για τον προσανατολισμό και προσέγγιση της θέσης, μέθοδος που απαιτεί εξάσκηση, αλλά παρέχει ένα παραπάνω βήμα στην ανάκτηση της κανονικότητας για αυτά τα άτομα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Akinetopsia, eyewiki. Διαθέσιμο εδώ
- Akinetopsia, brainfact. Διαθέσιμο εδώ
- Akinetopsia, en.m.wikipedia.org. Διαθέσιμο εδώ
- Nicola Canessa, Το Όνειρο της Ορθολογικής Σκέψης: Πώς Λειτουργεί ο Εγκέφαλος, Εκδόσεις RADNET, Αθήνα, 2018.
