Του Βασίλη Μυρλίδη,
Η εφαρμογή των ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών πραγματοποιείται σε μεγάλο βαθμό μέσα από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α). Στην Ελλάδα οι Ο.Τ.Α χωρίζονται σε πρώτου βαθμού (δήμοι) και δεύτερου βαθμού (περιφέρειες). Οι οργανισμοί αυτοί, αρχικά, εμπεριέχουν γεωγραφική και δημογραφική σημασία, υπό την έννοια ότι κάθε Ο.Τ.Α. έχει καθορισμένη έκταση, έδρα και συγκεκριμένο πληθυσμό. Οι πολιτικές δε, που σχεδιάζονται είτε σε ευρωπαϊκό είτε σε εθνικό επίπεδο, υιοθετούνται και εκτελούνται –μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων– από τις περιφέρειες και τους δήμους.
Κάθε περιφέρεια διαθέτει τις δικές της υπηρεσίες και προϋπολογισμό και τα όργανά της εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία, με τις αρμοδιότητές της να καταλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα (από τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών, την εδαφική συνεργασία, την αστική και περιφερειακή ανάπτυξη, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών κ.ά.). Στο παρόν άρθρο, θα παρουσιαστεί το προφίλ κάθε μίας από τις 13 περιφέρειες της Ελλάδος, με σκοπό να αναλυθεί και να κατανοηθεί η οικονομική και κοινωνική διάρθρωση της χώρας. Οι τομείς που θα αναλυθούν είναι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, η οικονομική κατάσταση των πολιτών (ανεργία, απασχόληση και εισόδημα) και η παραγωγική διάρθρωση.
Δημογραφικά χαρακτηριστικά
Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (2021), ο συνολικός μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδας ανέρχεται σε 10.432.481 (εξ αυτών οι 5.075.249 είναι άνδρες και οι 5.357.232 γυναίκες). Όπως είναι λογικό να περιμένει κανείς, το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού κατοικεί στην Αττική –με την περιφέρεια να απαριθμεί περίπου 3,8 εκατ. κατοίκους– και στην Κεντρική Μακεδονία, η οποία αριθμεί περίπου 1,8 εκατ. κατοίκους. Στη συνέχεια, με αρκετά μικρότερο πληθυσμό, ακολουθούν οι περιφέρειες Θεσσαλίας (687 χιλ.), Δυτικής Ελλάδας (643 χιλ.), Κρήτης (617 χιλ.), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (562 χιλ.), Πελοποννήσου (538 χιλ.) και Στερεάς Ελλάδας (505 χιλ.). Οι πέντε τελευταίες –με τον λιγότερο πληθυσμό– είναι οι περιφέρεις νοτίου Αιγαίου (324 χιλ.), Ηπείρου (319 χιλ.), Δυτικής Μακεδονίας (255 χιλ.), Ιονίων Νήσων (200 χιλ.) και Βόρειου Αιγαίου (194 χιλ.). Ο πληθυσμός στην πλειονότητα κατανέμεται σχεδόν ισόποσα (50-50) μεταξύ των ανδρών και των γυναικών σε όλες τις περιφέρειες (με διακυμάνσεις της τάξης του 1-3%).
Οικονομική κατάσταση
Για να εξεταστεί η οικονομική κατάσταση των πολιτών, αρχικά, θα παρουσιαστεί το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ., για το 2019 το κ.κ. Α.Ε.Π. της χώρας ανερχόταν σε € 17.092 ανά κάτοικο. Οι μόνες περιφέρεις που ξεπερνούν τον εθνικό μέσο όρο είναι αυτή της Αττικής (€ 23.341) και Νοτίου Αιγαίου (€ 18.655). Κοντά στον μέσο όρο βρίσκονται οι περιφέρειες Ιονίων νήσων (€ 16.147) και Στερεάς Ελλάδας (€ 15.436), με τις υπόλοιπες –Κρήτης, Δυτικής Μακεδονίας, Πελοποννήσου, Κεντρικής Μακεδονίας– να ακολουθούν αρκετά κάτω από τον μέσο όρο. Τέλος, στο κάτω μέρος της λίστας βρίσκονται οι περιφέρειες Βορείου Αιγαίου (€ 11.271), Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης (€ 11.639) και Ηπείρου (€ 11.781).
Το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. μάς δίνει μία εικόνα σχετικά με το μέσο εισόδημα ανά περιφέρεια, αλλά για να γίνει αντιληπτή καλύτερα η κατάσταση πρέπει να εξεταστεί η απασχόληση και η ανεργία. Από τον παρακάτω πίνακα εξάγεται το συμπέρασμα πως η Δυτική Μακεδονία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας (19,7%), αλλά και το δεύτερο μικρότερο ποσοστό εργατικού δυναμικού (47,1%). Όσον αφορά το ποσοστό ανεργίας έπονται η περιφέρεια Θεσσαλίας (17,2%), Ιονίων νήσων (16,1%), Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης (14,9%) και Κεντρικής Μακεδονίας (14,7%). Οι μόνες περιφέρειες που έχουν καλύτερο ποσοστό ανεργίας από τον εθνικό μέσο όρο (12,4%) είναι η Αττική (9,9%), η Κρήτη (9,3%) και η Νοτίου Αιγαίου (7,5%).
Παραγωγική Διάρθρωση
Για να εξεταστεί η παραγωγική διάρθρωση θα χρησιμοποιηθούν στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. σχετικά με την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία. Η συνολική Α.Π.Α. της Ελλάδας για το 2019 ανέρχεται στα € 158,8 δις. Η πλειονότητα της εγχώριας Α.Π.Α. –€ 75,7 δις ή 47,7% του συνόλου– παράχθηκε στην περιφέρεια Αττικής. Δεύτερη ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία με Α.Π.Α. € 21,8 δις ή 13,7% του συνόλου. Οι υπόλοιπες περιφέρειες παρήγαγαν από € 8,1 δις (Κρήτης) μέχρι € 2,2 δις (Βορείου Αιγαίου). Τέλος, σε σχέση με το 2018, η συνολική Α.Π.Α. της χώρας αυξήθηκε κατά 2%, με τις περιφέρειες Ιονίων Νήσων, Νότιου Αιγαίου και Θεσσαλίας να παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη αύξηση.
Τέλος, γίνεται ανάλυση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας κατά κλάδο (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής τομέας). Στον πρωτογενή μετριέται η Α.Π.Α. της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας. Στον δευτερογενή, μετριέται η Α.Π.Α. της βιομηχανίας–μεταποίησης και των κατασκευών. Στον τριτογενή τομέα η Α.Π.Α. υπολογίζεται από το εμπόριο, την παροχή υπηρεσιών, τις τέχνες και γράμματα, την ενημέρωση, την εστίαση, τη διαχείριση ακινήτων, τις χρηματοπιστωτικές–ασφαλιστικές δραστηριότητες και τον δημόσιο τομέα.
Όπως γίνεται σαφές από τον παραπάνω πίνακα, ο τριτογενής τομέας συνεισφέρει το μεγαλύτερο κομμάτι στην εγχώρια Α.Π.Α. –€ 127 δις ή 80,25%. Έπεται ο δευτερογενής τομέας με παραγωγή Α.Π.Α. που ισούται με € 24,4 δις ή 15,38% και ουραγός στη χώρα μας είναι ο πρωτογενής τομέας με Α.Π.Α. ίση με € 6,9 δις ή 4,36%.
Το συμπέρασμα που εξάγεται είναι πως το μεγαλύτερο μέρος της αξία παράγεται στην Αττική. Ο πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας φαίνεται να έχει μεγάλα περιθώρια βελτίωσης, βελτίωση που άμα συμβεί θα ευνοήσει αρκετά τις πιο φτωχές περιοχές της χώρας που δεν έχουν ανεπτυγμένο τόσο τον τριτογενή τομέα. Η διεύρυνσή τους πρέπει να αποτελεί ένα κύριο μέλημα της Πολιτείας, με σκοπό να αναβαθμιστούν ευρύτερα και οι επιδόσεις των μακροοικονομικών δεδομένων της ελληνική οικονομίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), statistics.gr, διαθέσιμο εδώ
