Της Μαρίνας-Μαρίας Αντωναράκη,
Τα αστροκυττώματα εμφανίζουν χαμηλή κακοήθεια, καθώς είναι πρωτοπαθείς όγκοι του εγκεφάλου, δηλαδή όγκοι οι οποίοι προκύπτουν από τα ίδια τα κύτταρά του και όχι από μεταστάσεις, όπως συνήθως θεωρούν οι περισσότεροι. Τα αστροκυττώματα είναι όγκοι των αστροκυττάρων. Τα αστροκύτταρα είναι στηρικτικά νευρικά κύτταρα (νευρογλοιακά κύτταρα) του ΚΝΣ, δηλαδή κύτταρα τα οποία συμβάλλουν στην προστασία και θρέψη των νευρώνων. Τα νευρικά κύτταρα (γνωστά και ως νευρώνες) αποτελούν τα κύτταρα εκείνα του νευρικού συστήματος που επιτελούν όλες τις βασικές λειτουργίες του. Τα κύτταρα αυτά εντοπίζονται χωροταξικά στα εγκεφαλικά ημισφαίρια, στον νωτιαίο μυελό και σε λιγότερες περιπτώσεις στην παρεγκεφαλίδα. Γενικά, οι όγκοι των νευρογλοιακών κυττάρων που έχουν παρατηρηθεί ταξινομούνται σε αστροκυττώματα, επενδυμώματα, ολιγοδενδρογλοιώματα και ολιγοαστροκυτταρώματα.
Ο πιο συχνός τύπος καρκίνου που σχετίζεται με τα αστροκύτταρα είναι το διάχυτο αστροκύττωμα (diffuse astrocytoma). Οι εν λόγω τύποι καρκίνου δεν αναπτύσσονται εκτός του εγκεφάλου, αλλά εντός του και, συγκεκριμένα, στον κροταφικό και στον μετωπιαίο λοβό. Αυτοί οι όγκοι τείνουν να καταστρέψουν άμεσα τα εγκεφαλικά κύτταρα, προκαλώντας φλεγμονή και αυξάνοντας την ενδοκράνια πίεση με πολλαπλές επιπλοκές στον οργανισμό, οι οποίες μπορεί να αποβούν μοιραίες. Έχει παρατηρηθεί μέχρι τώρα ότι είναι πιο συχνοί στο γυναικείο φύλο και, μάλιστα, σε μεσήλικες. Τα ακριβή αίτια δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμη, αλλά δεν έχει αποδειχθεί έως τώρα και κάποια κληρονομική συσχέτιση.
Είδη αστροκυττωμάτων
Υπάρχουν 4 κύριοι τύποι αστροκυττωμάτων (I, II, III, IV). Οι δύο πρώτοι τύποι είναι χαμηλού βαθμού κακοήθειες και ονομάζονται βραδέως αναπτυσσόμενοι, ενώ οι δύο τελευταίοι είναι υψηλού βαθμού κακοήθειες και ονομάζονται ταχέως αναπτυσσόμενοι.
- Το πιλοκυτταρικό αστροκύττωμα (Ι) συνήθως εμφανίζεται σε παιδιά και είναι ένας καλοήθης τύπος όγκου. Αποτελεί γεγονός το ότι μπορεί να μετατραπεί σε επιθετικό και απειλητικό για τη ζωή του ασθενούς, για τον λόγο και τον οποίο αφαιρείται χειρουργικά σε πρώιμα στάδια.
- Το ινιδιακό αστροκύττωμα (ΙΙ) είναι ένας τύπος όγκου που εμφανίζει χαμηλή κακοήθεια. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την επιληψία και δύσκολα αφαιρείται σε χειρουργείο.
- Το αναπλαστικό αστροκύττωμα (ΙΙΙ) είναι ένας κακοήθης τύπος καρκίνου που εμφανίζει και διαταραχές αισθητικότητας μαζί με τα υπόλοιπα συμπτώματα που έχουν αναφερθεί παραπάνω.
- Το πολύμορφο γλοιοβλάστωμα (ΙV) αποτελεί τον πιο σοβαρό τύπο κακοήθους τύπου αστροκυττώματος.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα που εμφανίζονται σχετίζονται άμεσα με την περιοχή του εγκεφάλου στην οποία έχει εμφανιστεί ο όγκος, το αστροκύττωμα. Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν έντονο πονοκέφαλο, διαταραχές στην ομιλία, στην όραση, αλλά και στη συμπεριφορά. Επίσης, εμφανίζουν ναυτία, εμετό, μυϊκή αδυναμία και αδυναμία συγκέντρωσης, μούδιασμα, καθώς και δυσκολία στη συγκρότηση σκέψης και, γενικότερα, στη συγκέντρωση του ατόμου. Το πρώτο σημάδι, όμως, είναι η επιληψία. Αυτή προκαλείται λόγω του ότι η ηλεκτρική δράση του εγκεφάλου έχει χάσει τον έλεγχο και την οργάνωσή της. Κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν το λεγόμενο αποφρακτικό υδροκέφαλο, εξαιτίας είτε του εγκεφαλικού οιδήματος είτε από την πίεση που προκαλείται από την απόφραξη του εγκεφαλονωτιαίου υγρού εξαιτίας πάλι του όγκου. Μην ξεχνάτε, όμως, ότι υπάρχουν και πολλοί ασθενείς που είναι ασυμπτωματικοί και λόγω κάποιου άλλου τυχαίου ευρήματος οι γιατροί να διαπιστώσουν τον όγκο!
Διάγνωση
Προκειμένου να διαπιστωθεί η ανίχνευση ενός γλοιώματος ή αλλιώς ενός αστροκυττώματος, ο ασθενής υπόκειται σε απεικονιστικές εξετάσεις, οι οποίες θα καθορίσουν χωροταξικά τον όγκο. Όπως αναφέρθηκε, δεν προκαλεί μεταστάσεις, οπότε και ο έλεγχος θα περιοριστεί στον εγκέφαλο. Θα πραγματοποιηθεί αξονική τομογραφία (CT) εγκεφάλου και, μάλιστα, θα γίνει και έγχυση ενός σκιαγραφικού μέσου, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερη απεικόνιση του εγκεφάλου. Το σκιαγραφικό είναι μια χρωστική ουσία που πρόκειται να κυκλοφορήσει μέσα στο αίμα. Το σκιαγραφικό αυτό θα επιτρέψει την πραγματοποίηση της μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου (MRI) για μια πιο ξεκάθαρη απεικόνιση του όγκου.
Ιστοπαθολογική εξέταση
Συγκεκριμένα, είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιβεβαιωθεί ο όγκος. Η εξέταση γίνεται στο εργαστήριο. Εξετάζονται τα κύτταρα του όγκου ενδελεχώς. Αυτά έχουν ληφθεί μέσω κρανιοτομίας (χειρουργικά). Κατά τη λήψη αυτή, ο ασθενής ενδέχεται να είναι σε εγρήγορση (awake craniotomy). Γίνεται λήψη ιστού από τον εγκέφαλο για εξέταση στο μικροσκόπιο. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται βιοψία. Η βιοψία πολλές φορές γίνεται ταυτόχρονα με την αφαίρεση του όγκου. Η στερεοτακτική βιοψία είναι η εισαγωγή μιας βελόνας στη συγκεκριμένη περιοχή του όγκου μέσω νευροπλοήγησης.
Αντιμετώπιση
Η ιδανική αντιμετώπιση σχετίζεται με την πλήρη αφαίρεση του όγκου ενός αστροκυττώματος με σκοπό την εξάλειψη των συμπτωμάτων. Τα τρία βασικά θεραπευτικά μέσα είναι το χειρουργείο, η ακτινοβολία και η χημειοθεραπεία. Το χειρουργείο στοχεύει να απομακρύνει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση όγκου χωρίς να βλάψει τον εγκέφαλο, διατηρώντας την ακεραιότητά του. Αν η αφαίρεση είναι υφολική, δηλαδή ημιτελής, τότε δίνει αισιόδοξα σημάδια στην πρόγνωση, όμως απαιτεί τακτικούς ελέγχους.
Συνήθως τα καλοήθη αστροκυττώματα δεν προσδιορίζονται με σαφή όρια, γεγονός που δυσκολεύει τη διαδικασία, καθώς είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις τον όγκο από τον φυσιολογικό ιστό του εγκέφαλου. Επιπλέον, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν αφαιρούνται όλα τα κύτταρα του όγκου, με αποτέλεσμα να παραμένουν ανάμεσα στα υγιή κύτταρα και τα καρκινικά, με ενδεχόμενη μελλοντική υποτροπή.
Στην ακτινοθεραπεία, που απαιτεί πολλαπλές συνεδρίες και αρκετό χρόνο, γίνεται χρήση ακτινών Χ υψηλής ενέργειας, προκειμένου να γίνει ακριβής εξάλειψη του όγκου. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να ελεγχθεί η συνολική δόση ακτινοβολίας, για να αντιμετωπιστεί ο όγκος χωρίς περαιτέρω συνέπειες και βλάβες στον υγιή εγκεφαλικό ιστό. Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική ενδείκνυται σε ασθενείς με τοπική υποτροπή της νόσου που απαιτείται επανακτινοβόληση. Τέλος, η γνωστή χημειοθεραπεία έχει στόχο να παρέμβει στα ταχέως αναπτυσσόμενα καρκινικά. Συνοδεύεται με χορήγηση φαρμάκων και συνεπικουρεί του χειρουργείου, καθώς ενδείκνυται μετά τη χειρουργική επέμβαση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Καλά νέα για το γλοίωμα του εγκεφάλου με νέα συνδυαστική θεραπεία, iatropedia. Διαθέσιμο εδώ
- Παθήσεις εγκεφάλου, Σύγχρονο Νευροχειρουργικό Ιατρείο. Διαθέσιμο εδώ
- Πόσο θανατηφόρο είναι το γλοιοβλάστωμα; Τι άλλο πρέπει να γνωρίζετε, onmed. Διαθέσιμο εδώ
- Πολύμορφο γλοιοβλάστωμα, neurocenter. Διαθέσιμο εδώ
- The transcriptomic landscape of pediatric astrocytoma, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Pilocytic astrocytoma with spontaneous malignant transformation with intracranial and skeletal dissemination: case report and review of the literature, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Case report and literature review: antenatal diagnosis of a fetal anaplastic astrocytoma, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Low Grade Gliomas, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Glioblastoma Multiforme, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Circular RNA Sequencing Reveals Serum Exosome Circular RNA Panel for High-Grade Astrocytoma Diagnosis, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- A map of the spatial distribution and tumour-associated macrophage states in glioblastoma and grade 4 IDH-mutant astrocytoma, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- A review of adult-type diffuse gliomas in the WHO CNS5 classification with special reference to Astrocytoma, IDH-mutant and Oligodendroglioma, IDH, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Global DNA methylation profiling reveals chromosomal instability in IDH-mutant astrocytomas, pubmed. Διαθέσιμο εδώ
- Αστροκύττωμα χαμηλής κακοήθειας (βαθμού ΙΙ), Παντελής Σταυριανού, nevroxeirourgos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Αστροκύττωμα, brain-spine.gr, Διαθέσιμο εδώ
