Του Γιάννη Μάρκελλου,
Ανεξίτηλα χαραγμένο στις μνήμες των ανθρώπων παραμένει το γεγονός ότι ο 5ος αιώνας π.Χ. χαρακτηρίστηκε και ως «χρυσή εποχή», όπου ο Ελληνικός πολιτισμός έκανε κατά αυτήν την χρονική περίοδο την αλματώδη στροφή προς την τελειότητα, σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως συμπληρώνει ο Kurt Pollak. Το άνοιγμα της ιατρικής τέχνης και η τελειοποίησή της πρέπει να θεωρηθεί απαύγασμα της αποτελεσματικότητας που εισήγαγε σε πολλούς τομείς ο Περικλής.
Βέβαια, δεν έλειψαν και οι τομείς του πνεύματος με τον Σωκράτη, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη και τον Αριστοφάνη να θεωρούνται λίκνα ύψιστης τελείωσης. Παραπάνω, δόθηκε το πλαίσιο, μέσα στο οποίο και η ιατρική τέχνη κατάφερε με την επιστημονική γνώση να συμβάλει στη θεραπευτική ιατρική. Ο Ιπποκράτης απετέλεσε την απαρχή αυτής της προσπάθειας, υπήρξε δηλαδή ένας ιατρός περιοδεύων, που ταξίδεψε σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, ανάμεσα σε αυτές και την Αθήνα, το προπύργιο όπου διδάχθηκε και άσκησε την ιατρική τέχνη.
Το λίκνο του πολιτισμού, η Αθήνα, αποτέλεσε και το εργαστήριο για τον Ιπποκράτη, προκειμένου και οι τέχνες αλλά και η ιατρική να εξελιχθούν. Ο Ιπποκράτης ο ίδιος θα σημειώσει δύο κατηγορίες ιατρών: Α) Οι Εμπειρικοί Ιατροί προερχόμενοι από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και με χαμηλή στάθμη γενικών γνώσεων, οι οποίοι προσπαθούσαν να κάνουν μικροεπεμβάσεις και να περιποιούνται τραύματα. Βέβαια, δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις που αυτοί οι εμπειρικοί ιατροί επικαλούνταν τις θεϊκές δυνάμεις ώστε να συμβάλουν στην ίαση. Β) Οι Επίσημοι Ιατροί, οι οποίοι ήταν σπουδαστές ιατρικών σχολών και διέθεταν ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Οι συγκεκριμένοι δρούσαν είτε στο δημόσιο χώρο εκλεγόμενοι από την Εκκλησία του Δήμου είτε ιδιωτικά προσφέροντας τις υπηρεσίες τους κατ΄ οίκον στους ασθενείς. Οι Επίσημοι ιατροί είχαν ως απαύγασμα τον Ασκληπιό τον μεγάλο αυτό αρχηγέτη όλων των ιατρών, που με σύμβολο το φίδι μπορούσε να θεραπεύσει ανίατες ασθένειες.
Ο παραπάνω διαχωρισμός έγινε για να καλύψει τις αδυναμίες τις οποίες περιέτρεχαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, που εύκολα μπορούσαν να γίνουν υποχείρια εμπειρικών ιατρών. Ο Ιπποκράτης με πολλή ενάργεια επισήμανε πως ένα ιατρείο θα πρέπει να διαθέτει πέραν του απαραίτητου ιατρικού εξοπλισμού και τον κατάλληλο φωτισμό. Οι ασθενείς με τη συνέργεια των ιατρών πήγαιναν στους επονομαζόμενους φαρμακοπώλεις της εποχής να προμηθευθούν τα κατάλληλα ιατρικά φάρμακα. Βέβαια, δεν εξέλειπαν και οι προσπάθειες εξαπάτησης, όπου αδίστακτοι παρείχαν μαγικά φίλτρα προκειμένου ο ασθενής να θεραπευθεί.
Ο Ιπποκράτης ήταν αυτός, ο οποίος έφερε τομές στην ιατρική τέχνη προκειμένου να καταστήσει ικανή την ευρυθμία των μονάδων υγείας. Ήταν εκείνος που καταδυνάστευσε κάθε προσπάθεια η οποία δεν ενέπιπτε στην ιατρική δεοντολογία. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συνεισφορά του στην μελέτη της διατροφής, καθώς επίσης θεώρησε απαρχή των προβλημάτων υγείας την κακή διατροφή. Άλλη μια προσπάθεια ήταν το να αντιταχθεί σε κάθε είδους δεισιδαιμονίες που είχαν εντρυφήσει στις ζωές των ανθρώπων. Σε μεγάλο βαθμό, προσπάθησε να θέσει τα όρια ανάμεσα στην επιστημονική ιατρική και σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε παραϊατρική. Η Ιπποκράτεια ιατρική υπήρξε καινοτόμος και αυτό διαφαίνεται ξεκάθαρα στα συγγράμματά του (Περί Ιητρού, Παραγγελίαι, περί ευσχημοσύνης), τα οποία ήταν οι κύριοι σταθμοί της ιατρικής δεοντολογίας που σμίλευσαν τον ιατρικό κόσμο μέχρι και σήμερα.
Οι ιατροί της Αρχαίας Ελλάδος, θα έπρεπε να βρίσκονται σε καλή σωματική κατάσταση, να είναι δηλαδή εύσαρκοι προκειμένου να ανταποκριθούν στο υψηλό αυτό υπούργημα. Ο Ιπποκράτης θεωρούσε υποχρέωση των ιατρών να είναι καθαροί στην εμφάνισή τους, τα ρούχα τους περιποιημένα, καθώς και τα διάφορα αρώματα που χρησιμοποιούν να μην είναι ενοχλητικά στους αρρώστους. Όλα αυτά, συνυφαίνονταν με το γεγονός πως η ιατρική τέχνη θα έπρεπε να ασκείται από άξιους και ικανούς ανθρώπους, με υψηλό το αίσθημα της προσφοράς.
Ο Ιπποκράτης ανάμεσα στα άλλα θεώρησε την ιατρική τέχνη ως μια θετική επιστήμη ευεργετώντας τον άνθρωπο, αλλά δεν παρέλειψε να θεωρήσει πως η ιατρική τέχνη θα πρέπει να ασκείται με βαθύ αίσθημα ανθρωπισμού. Πρόκειται για μια εννοιολογική κατάσταση, προκειμένου να γίνει αντιληπτό το γεγονός πως η παρουσία και η συμπεριφορά των ιατρών έπρεπε να είναι καθωσπρέπει ανθρώπου, όπως συμπληρώνει ο Kurt Pollak, για την απόκτηση καλής φήμης στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Μία άλλη ιδιαίτερη συνιστώσα εύρυθμης δράσης των ιατρών ήταν και το αίσθημα της δικαιοσύνης.
Ο ιατρός με το βαθύ αίσθημα ανθρωπισμού, έπρεπε να αποκτήσει σχέσεις με τους ασθενείς που να βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Αυτό συνέτεινε καίτοι περισσότερο, προκειμένου ο Ιπποκράτης να γράψει το βιβλίο, «Περί Ιατρού», στο οποίο με πολλές υποδείξεις προϋποθέτει ως αρχή του ιατρού να δείχνει αυτοκυριαρχία. Οι ιατροί της εποχής όφειλαν να αποτελούν εμπνευστές και όχι να προξενούν τον φόβο στους ασθενείς. Στις μνήμες των ανθρώπων η επιστημονική καλλιέργεια δεν ήταν αυτοσκοπός προκειμένου κάποιος να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ασθενών, αλλά η συμπεριφορά και ο χαρακτήρας, όπως σημειώνει ο Pollak, ήταν οι αιτίες προκειμένου οι ιατροί να είναι αψεγάδιαστοι στο λειτούργημά τους.
Εν κατακλείδι, άξιο ιδιαίτερης αναφοράς αποτελεί η πραγματεία «Παραγγελίαι», η οποία με ευσύνοπτο τρόπο παρουσιάζει την ηθική στάση των ιατρών. Ο Ιπποκράτης θεωρεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των καλών ιατρών να μην λειτουργούν με βάση τα ιδιοτελή τους συμφέροντα, αλλά να λειτουργούν με βάση τις ανάγκες των ασθενών. Έτσι, αν ένας ασθενής ήταν φτωχός θα έπρεπε ο ιατρός να το λάβει υπόψη, ώστε να λειτουργεί ευεργετικά προς τον ασθενή. Η Ιπποκράτειος αντίληψη θεωρούσε το ιατρικό υπούργημα δημόσιο αγαθό και αποτελεί υποχρέωση της ιατρικής κοινότητας να το προσφέρει στους ανθρώπους των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων με αγάπη προς τον άνθρωπο και την επιστήμη. Ο Ιπποκράτης, θεωρούσε αλληλένδετο στοιχείο την φροντίδα του ασθενούς με την διατήρηση της εικόνας του ιατρού στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αλεξανδρόπουλος, Χρίστος, (2007), Η Τραυματολογία στην Αρχαία Ελλάδα: Από τον Όμηρο στον Ξενοφώντα. Αθήνα: Εθνικό Καπποδιστριακό Πανεπιστήμιο.
- Kurt, Pollak, (2007), Η Ιατρική στην αρχαιότητα, Αθήνα: Παπαδήμα.
