Του Ανδρέα Παρασκευόπουλου,
Ο θάνατος του τέως Βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ επανέφερε στη δημόσια συζήτηση τον θεσμό της βασιλείας. Στις 8 Δεκεμβρίου 1974, ο ελληνικός λαός αποφάσισε με δημοψήφισμα την κατάργηση της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Μετά από περίπου 150 έτη, το πολιτικό σύνταγμα της χώρας αλλάζει, καθώς ο βασιλικός θεσμός περνά στην ιστορία. Πλέον το πολίτευμα της χώρας είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και αρχηγός του κράτους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος έχει ελάχιστη επιρροή στις κυβερνητικές αποφάσεις, σε αντίθεση με τον Βασιλιά. Οι άλλοτε συγκρούσεις μεταξύ Βασιλέων και εκλεγμένων από τον λαό Πρωθυπουργών ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Ας μην λησμονηθεί το γεγονός ότι πολλές συγκρούσεις ήταν αιματηρές, οδήγησαν σε συμπλοκές (Εθνικός Διχασμός και Ιουλιανά), στοίχισαν ανθρώπινες ζωές και είχαν οδυνηρές συνέπειες (Μικρασιατική Καταστροφή, απώλεια Κύπρου, ύπαρξη Χούντας κ.τ.λ.). Πως φτάσαμε όμως στο Δημοψήφισμα του ‘74;
Το αποτυχημένο αντιπραξικόπημα του Κωνσταντίνου στις 13 Δεκεμβρίου 1967, με στόχο την ανατροπή της δικτατορίας, τον οδήγησε στην άμεση εγκατάλειψη της χώρας και στην αυτοεξορία. Ωστόσο, παρά την φυγή του ο ίδιος παρέμενε τυπικά αρχηγός του κράτους, καθώς η δικτατορία δεν τον καθαίρεσε. Βέβαια, μετά από 5,5 έτη και το κίνημα του ναυτικού, η δικτατορία έθεσε το πολιτικό ζήτημα. Το δημοψήφισμα διεξήχθη στις 29 Ιουλίου 1973 και ανέδειξε ως νικητή την αβασίλευτη δημοκρατία. Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος εκλέχτηκαν οι Γεώργιος Παπαδόπουλος και Οδυσσέας Αγγελής αντίστοιχα, και η θητεία τους ορίστηκε για 8 χρόνια. Το «Ναι» σημείωσε 78,43%, ενώ το «Όχι» 21,57%. Το συγκεκριμένο δημοψήφισμα θεωρήθηκε άκυρο από όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, ενώ σε μυστικές συναντήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και Κωνσταντίνου στο Λονδίνο, οι δύο άνδρες συμφώνησαν σε επανάληψή του, μόλις «πέσει» η χούντα.
Η δικτατορία κατέρρευσε τον Ιούλη του ’74, σηματοδοτώντας την έναρξη της Μεταπολίτευσης. Τα ηνία της χώρας ανέλαβε η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Καραμανλή, ο οποίος προκήρυξε εκλογές στις 17 Νοεμβρίου. Η Νέα Δημοκρατία κέρδισε τις εκλογές με τεράστια κοινοβουλευτική πλειοψηφία, δίνοντάς της την ευκαιρία να λύσει με απόλυτη ασφάλεια το πολιτειακό ζήτημα στις 8 Δεκεμβρίου. Στην προεκλογική εκστρατεία δεν αναμείχθηκε κανένας από την κυβερνητική παράταξη, υπακούοντας στην εντολή του Καραμανλή για ουδετερότητα, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα (Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, ΠΑΣΟΚ και Ενωμένη Αριστερά – ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ., ΕΔΑ) τάχθηκαν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Το μοναδικό κόμμα που τάχθηκε υπέρ της βασιλείας ήταν η Εθνική Δημοκρατική Ένωσις (Ε.Δ.Ε.) του Πέτρου Γαρουφαλιά, το οποίο είχε συσπειρώσει χουντικά και βασιλόφρονα στοιχεία. Αξίζει να αναφερθεί ότι το δημοψήφισμα του ’74 αποτελούσε την πρώτη εκλογική διαδικασία που καλύφθηκε τηλεοπτικά. Καθώς δεν δόθηκε άδεια στον Κωνσταντίνο να έλθει στην Ελλάδα, αυτός περιορίστηκε στο να υποστηρίξει τις απόψεις του προς τον λαό μέσω τηλεοπτικών μηνυμάτων.
Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν η συντριπτική νίκη της αβασίλευτης δημοκρατίας. Υπέρ της ψήφισαν 3.244.748 πολίτες, δηλαδή το 69,18% των Ελλήνων, ενώ 1.445.857 πολίτες, ποσοστό 30,82%, επέλεξαν την βασιλευομένη δημοκρατία. Η αποχή έφθασε το 25%. Τα μεγαλύτερα ποσοστά υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας έδωσαν οι 4 νομοί της Κρήτης, ενώ κατά ψήφισαν οι νομοί Λακωνίας και Ροδόπης. Ο τέως πλέον Βασιλιάς αποδέχτηκε το αποτέλεσμα και συνέχισε να παραμένει στο εξωτερικό, ενώ ο Καραμανλής φέρεται να δήλωσε πως: «ένα καρκίνωμα αποκόπηκε σήμερα από το σώμα του έθνους». Το υπάρχον πολίτευμα θεσμοθετήθηκε ως 1ο άρθρο του Συντάγματος του 1975.
Έκτοτε, τα σενάρια περί παλινόρθωσης της μοναρχίας παρέμεναν στη φαντασία των ελάχιστων οπαδών της. Από τις λίγες φορές που απασχόλησε την κοινή γνώμη ο τέως Βασιλιάς ήταν για τη δικαστική διαμάχη που ξέσπασε σχετικά με τη «βασιλική» περιουσία τη δεκαετία του ’90. Η λύση στο ζήτημα δόθηκε το 2003, κλείνοντας επίσημα ένα κεφάλαιο της ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κλάδης, Άγγελος, Το δημοψήφισμα που έβαλε τέλος στον θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα, oneman.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Κλάψης, Αντώνης, Το δημοψήφισμα του 1974, tovima.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Στεργιόπουλος, Βαγγέλης, Δημοψήφισμα 1974: Η ήττα του Κωνσταντίνου – Η νίκη της Δημοκρατίας, tanea.gr, Διαθέσιμο εδώ
