Της Μαριάννας Κώστα,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) είναι μια μοναδική πολιτική και οικονομική οντότητα που αποτελείται από 27 κράτη-μέλη, που έχουν αποφασίσει συλλογικά να συνενώσουν την κυριαρχία τους σε ορισμένους τομείς, προκειμένου να επιτύχουν μεγαλύτερο βαθμό ολοκλήρωσης και συνεργασίας. Ένας από τους βασικούς τομείς συνεργασίας εντός της Ε.Ε. είναι η ενιαία αγορά, η οποία στοχεύει στη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός της Ε.Ε. και στην άρση των φραγμών στο εμπόριο και τις επενδύσεις.
Μία από τις βασικές αρχές της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε. είναι η ελευθερία των επιχειρήσεων ή αλλιώς η επιχειρηματική ελευθερία. Αυτή η αρχή κατοχυρώνεται στο δίκαιο των συνθηκών της Ε.Ε. και έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις είναι ελεύθερες να λειτουργούν σε ολόκληρη την Ένωση, χωρίς να αντιμετωπίζουν αδικαιολόγητους περιορισμούς ή φραγμούς. Αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία εγκατάστασης μιας επιχείρησης σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος της Ε.Ε., την ελευθερία παροχής υπηρεσιών σε ολόκληρη την Ε.Ε. και την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και κεφαλαίων εντός της Ε.Ε. Η ελευθερία των επιχειρήσεων είναι μία από τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες της Ε.Ε., μαζί με την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών και ανθρώπων.
Για τη χρονική περίοδο 2021-2027, η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και η ενίσχυσή τους από το ταμείο ανάκαμψης σε διαδικασίες που συνιστούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, παραμένει στο επίκεντρο των στόχων για την πολιτική συνοχή της Ένωσης. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα των χωρών της Ευρωζώνης επεκτάθηκε τον Ιανουάριο του 2023, σημειώνοντας μια θετική προοπτική μετά από έξι μήνες στασιμότητας, σύμφωνα με το CNN Business. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο με ονομαστικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν 15,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, διαθέτει το μεγαλύτερο εμπορικό μπλοκ και, επίσης, μια από τις πιο ελκυστικές τοποθεσίες για διεθνείς επιχειρήσεις. Το 2020, εννέα ευρωπαϊκές χώρες συμπεριλήφθηκαν στη λίστα της Παγκόσμιας Τράπεζας με τις πιο φιλικές προς τις επιχειρήσεις χώρες.
Η Παγκόσμια Τράπεζα αξιολογεί τις χώρες της Ένωσης από το 0 μέχρι το 100, όπου το 100 είναι η μέγιστη τιμή και το 0 είναι η χαμηλότερη βαθμολογία με τα εξής κριτήρια:
- Την ευκολία του επιχειρείν, δηλαδή σε ποιον βαθμό οι θεσμικές λειτουργίες των κρατών-μελών ευνοούν ή δυσχεραίνουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων
- Το ξεκίνημα μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας με βάση την ανταπόκριση των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών
- Η φορολογική πολιτική που απευθύνεται στην περίπτωση της επιβάρυνσης του κράτους προς τις επιχειρήσεις
Όσον αφορά την ευκολία του επιχειρείν, η Δανία, η Σουηδία και η Λιθουανία βρίσκονται στις κορυφαίες θέσεις ανάμεσα σε κράτη-μέλη της Ε.Ε, με σκορ 85,3, 82,0 και 81,6 αντίστοιχα. Η Σουηδία και η Δανία διαθέτουν έναν κρατικό μηχανισμό που συνδυάζει ένα εξελισσόμενο σύστημα κράτους-πρόνοιας, με την εξωστρέφεια των χωρών ειδικότερα στον τομέα του κατασκευαστικού κλάδου. Επιπλέον, η ευελιξία των συγκεκριμένων κρατών σχετικά με την προσέλκυση των ξένων άμεσων επενδύσεων τις καθιστά ελκυστικές σε επενδύσεις κεφαλαίου, με τη μόνη εξαίρεση ότι η Δανία διαθέτει ένα ευέλικτο νομοθετικό πλαίσιο που καθιστά τη διαδικασία πρόσληψης και απόλυσης προσωπικού με λιγότερες καθυστερήσεις συγκριτικά με άλλες χώρες.
Αντίστοιχα και η κυβέρνηση της Λιθουανίας ενθαρρύνει τις ξένες, άμεσες επενδύσεις, καθώς απαλλάσσει τη φορολογική επιβάρυνση των τοπικών και ξένων επιχειρήσεων, με την προϋπόθεση να επενδύουν τουλάχιστον 30 εκατομμύρια ευρώ και να δημιουργούν 200 θέσεις εργασίας. Ειδικότερα, οι ξένες επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να προσλάβουν τουλάχιστον 3 μόνιμους κατοίκους της χώρας.
Σχετικά με τη δημιουργία μιας επιχείρησης, καθώς και το επίπεδο άμεσης ανταπόκρισης των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών για τη σύστασή της, η Ελλάδα σημειώνει σκορ 96 και ακολουθεί η Εσθονία με 95,4 και την Ιρλανδία με 94,4.
Στην Ελλάδα, μετά την ψηφιοποίηση των κρατικών υπηρεσιών, οι νομικές διαδικασίες που απαιτούνται για το ξεκίνημα μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας διεξάγονται κυρίως διαδικτυακά, εξοικονομώντας χρόνο και πόρους. Παράλληλα, αν κάποιος θέλει να αναβαθμίσει τις δεξιότητές του, προκύπτουν οι δυνατότητες μέσω των υπηρεσιών εκμάθησης με εξ αποστάσεως διαδικασίες. Ωστόσο, ορισμένα μειονεκτήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι αφενός η δομή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς έρχονται αντιμέτωποι με την υψηλή φορολογία και με άλλα θεσμικά εμπόδια που δεν τις διευκολύνουν με τις εξαγωγές, αφετέρου η περιορισμένη ζήτηση και η υψηλή ανεργία εμποδίζουν τις επιχειρήσεις να επεκταθούν εκτός της εσωτερικής αγοράς.
Τουναντίον, η Εσθονία δεν προσφέρει μόνο την άμεση δυνατότητα εκκίνησης μιας επιχείρησης, αλλά ελκύει αρκετές start-ups να επανατοποθετηθούν στη χώρα, καθώς επιτρέπει να διαχειρίζονται την πρωτοβουλία τους με εξ αποστάσεως διαδικασίες μέσω της χορήγησης e-residency.
Εν τέλει, οι χώρες με τους χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές προς τις επιχειρήσεις είναι η Ιρλανδία με σκορ 94,6 ,η Δανία με 91,1 και η Φινλανδία με 90,9.
Η Ιρλανδία, εκτός από την άμεση ανταπόκριση των κρατικών φορέων για την εκκίνηση μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας, κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τα φορολογικά κίνητρα που προσφέρει προς τους επιχειρηματίες, που μπορούν να ωφεληθούν τόσο από τους χαμηλούς εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές, όσο και από το ευρύ φάσμα της διαθέσιμης χρηματοδότησης σε νεοσύστατες επιχειρήσεις. Αντίθετα, η Φινλανδία υιοθετεί παρόμοιο σύστημα υποστήριξης των επιχειρήσεων, όπως η Σουηδία, καθώς ο εταιρικός φόρος της κυμαίνεται στο 20%.
Ωστόσο, ενώ η ελευθερία των επιχειρήσεων είναι θεμελιώδης αρχή της Ε.Ε., δεν είναι χωρίς περιορισμούς. Για παράδειγμα, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. εξακολουθούν να είναι σε θέση να ρυθμίζουν ορισμένους τομείς των οικονομιών τους, προκειμένου να προστατεύουν τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον. Επιπλέον, η Ε.Ε. έχει θεσπίσει ορισμένους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, που έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίζουν ότι τα κράτη μέλη δεν παρέχουν αθέμιτες επιδοτήσεις στις εγχώριες επιχειρήσεις τους που θα τους έδιναν αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των επιχειρήσεων σε άλλα κράτη-μέλη.
Ένα παράδειγμα χώρας που έχει αντιμετωπίσει προκλήσεις όσον αφορά την ελευθερία των επιχειρήσεων είναι η Γαλλία. Το 2020, η Επιτροπή της Ε.Ε. διέταξε τη Γαλλία να ανακτήσει 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ παράνομης κρατικής ενίσχυσης που είχε χορηγήσει στη γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία Renault. Η απόφαση αυτή βασίστηκε στο γεγονός ότι η γαλλική κυβέρνηση είχε παράσχει στη Renault οικονομική υποστήριξη που της έδινε ένα αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι άλλων κατασκευαστών αυτοκινήτων στην Ένωση. Αυτή η υπόθεση υπογραμμίζει τη σημασία των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις για τη διασφάλιση της προστασίας της ελευθερίας των επιχειρήσεων εντός της Ε.Ε.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Γερμανία, όπου η Ε.Ε. παρακολουθεί στενά τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται στον ενεργειακό τομέα, ιδίως σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, καθώς υπάρχουν ανησυχίες ότι αυτή η ενίσχυση θα μπορούσε να στρεβλώσει τον ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά. Το 2020, η Επιτροπή της Ε.Ε. ξεκίνησε μια εις βάθος έρευνα σχετικά με τη γερμανική κρατική ενίσχυση για λιγνιτικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, μετά από ανησυχίες ότι θα έδινε αθέμιτο πλεονέκτημα σε αυτούς τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής έναντι άλλων εντός της Ένωσης.
Επιπλέον, υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες διαπιστώθηκε ότι κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν παραβιάσει την ελευθερία των επιχειρήσεων στον τομέα των δημόσιων υπηρεσιών. Για παράδειγμα, το 2020 η Επιτροπή της Ε.Ε. ξεκίνησε έρευνα για τα σχέδια της Πολωνίας για αναδιάρθρωση του δικαστικού της συστήματος, μετά από ανησυχίες ότι τα σχέδια θα έδιναν στην κυβέρνηση υπερβολικό έλεγχο επί του δικαστικού συστήματος και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διακρίσεις εις βάρος επιχειρήσεων από άλλα κράτη μέλη της Ένωσης.
Συνολικά, η ελευθερία των επιχειρήσεων είναι θεμελιώδης αρχή της Ε.Ε., αλλά δεν είναι χωρίς περιορισμούς. Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει ορισμένους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, που έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίζουν ότι τα κράτη-μέλη δεν παρέχουν αθέμιτες επιδοτήσεις στις εγχώριες επιχειρήσεις τους. Επιπλέον, η Ε.Ε. έχει θεσπίσει μια σειρά κανόνων που έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίζουν ότι οι δημόσιες υπηρεσίες παρέχονται με τρόπο δίκαιο και χωρίς διακρίσεις. Παρά τους περιορισμούς αυτούς, η αρχή της ελευθερίας των επιχειρήσεων είναι ουσιαστική για τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς της Ε.Ε. και για την οικονομική ευημερία της Ε.Ε. στο σύνολό της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Starting a Business in Europe: The Ultimate Guide, ΥeYe Agency, διαθέσιμο εδώ
- Europe Could Dodge a Recession. But the UK Is in a Mess, CNN Business, διαθέσιμο εδώ
- Available budget of Cohesion Policy 2021-2027, European Commission, διαθέσιμο εδώ
