Του Γιάννη Μάρκελλου,
Μερικές πτυχές της αντιλήψεως σχετικά με την ομηρική ιατρική, αναφέρθηκαν σε προηγούμενα άρθρα. Στα ομηρικά έπη κυριαρχεί διάχυτα η αντίληψη ότι, οι ασθένειες αποτελούν θεόσταλτοι οργανισμοί που θα τιμωρήσουν τους ανθρώπους για τις ασεβείς τους πράξεις. Διαβάζοντας κανείς την Ιλιάδα, θα δει πως από την πρώτη κιόλας ραψωδία έρχεται αντιμέτωπος ο αναγνώστης με μία θανατηφόρο νόσο, που έπληξε το στρατόπεδο των Ελλήνων. Απαρχή της, ήταν ο Απόλλωνας που εξαπέλυσε τα δηλητηριώδη βέλη εναντίον του Αγαμέμνονα, με κύριο διακύβευμα την ασέβειά του. Βέβαια, υπήρχαν και περιθώρια ώστε μέσω της αυτοσυνειδησίας ο άνθρωπος να θεραπευθεί. Για να το καταφέρει αυτό κανείς, θα έπρεπε να προσευχηθεί στους θεούς προκειμένου να εξαλειφθεί η θεία οργή.
Στον Όμηρο, οι μόνες παθήσεις που απαιτούν την ανθρώπινη επέμβαση είναι αυτές του πεδίου της μάχης. Η Θεραπεία κατ’ επέκταση των τραυμάτων, δεν αποτελεί αγγελιοφόρο πράξη των θεών, αλλά συνδέεται με την εμπειρία και την ικανότητα που τρέφουν οι ομηρικοί ήρωες για να θεραπεύσουν τα τραύματα των εχόντων. Στην Ιλιάδα αναφέρονται εκατόν πενήντα τραυματισμοί. Αυτό που εξέπληξε ιδιαιτέρως τους ερευνητές στο πεδίο αυτό, ήταν η λεπτομερειακή περιγραφή με ανατομική ακρίβεια αυτών των τραυματισμών. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, τα ομηρικά έπη δεν καταγράφουν μόνο τραυματισμούς, αλλά και τα μέσα για την θεραπεία των τραυμάτων. Κύρια μέσα προς αυτόν τον σκοπό, ήταν το χλιαρό νερό ή το κρασί. Όλα αυτά για να γίνουν κατανοητά θα πρέπει ο σύγχρονος μελετητής να δώσει βάση στους όρους, καθώς για τους Αρχαίους το φάρμακο ίσως να είχε διπλή σημασία. Το φάρμακο προκειμένου να αποτελέσει μέσο ίασης, θα έπρεπε να δοθεί την κατάλληλη χρονική περίοδο σε συγκεκριμένη δοσολογία προκειμένου ο τραυματισμός να επουλωθεί. Σε αντίθετη περίπτωση, αν η δοσολογία ήταν σε μεγαλύτερη ποσότητα, εγκυμονούσε ο κίνδυνος να μεταστραφεί σε φαρμάκι, δηλαδή σε δηλητηριώδη ουσία. Αυτός ο διαχωρισμός έγινε για να αναδείξει και μία άλλη πτυχή της Αρχαίας Ελληνικής κοινωνίας. Οι Αρχαίοι Έλληνες έδιναν κατά βάση πολύ μεγάλη προσοχή στην αποσαφήνιση των όρων, και δη στην ετυμολογία των λέξεων.
Παραπάνω, δόθηκε μια εξονυχιστική προσέγγιση στον τρόπο με τον οποίο οι ομηρικοί ήρωες αντιμετώπιζαν την περίπτωση των τραυματισμών. Δεν θα ήταν παράλογο να κατατεθεί το γεγονός ότι, οι ομηρικοί ήρωες είχαν την εμπειρία να παράσχουν τις υπηρεσίες τους όταν κάποιος συμπολεμιστής βρισκόταν σε κίνδυνο. Επίσης, δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός πως δεν υπήρχαν εξειδικευμένα ιατρικά εργαλεία με την σημασία που έχει σήμερα ο όρος, παρά μόνο η χρήση του μαχαιριού. Σχετικά με τους εξειδικευμένους ιατρούς, μπορεί κανείς να φέρει στον νου του από το στρατόπεδο των Αχαιών, τον Μαχάονα και τον Ποδαλείριο, οι οποίοι διέθεταν ιατρικές γνώσεις, σαφώς πιο ειδικές, και ήταν αρμόδιοι για πιο σοβαρούς τραυματισμούς πολεμιστών. Χαρακτηριστικά προς επίρρωση αυτού αποτελούν τα λόγια του Ιδομενέα, ο οποίος θα σημειώσει: «ἰητρὸς γὰρ ἀνὴρ πολλῶν ἀντάξιος ἄλλωνἰούς τ᾽ ἐκτάμ νεινἐπί τ᾽ ἤπια φάρμακα πάσσειν».
Οι ομηρικοί ήρωες με την πολύπλευρη δράση τους σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, συνέβαλαν καταλυτικά και στον τομέα της ιατρικής τέχνης. Αναφέρθηκαν προηγουμένως ο Μαχάονας και Ποδαλείριος, αλλά δεν ήταν μόνο αυτοί οι οποίοι εξυμνήθηκαν. Ο Αχιλλέας, γνωστός ήδη από την Τροία, συνέβαλε και αυτός στην ανάπτυξη της θεραπείας κατά τον Pollak. Από μία αττική ερυθρόμορφη κύλικα, του ζωγράφου Σωσία, όπου σήμερα βρίσκεται σε κρατικό μουσείο του Βερολίνου, παρουσιάζεται ο Αχιλλέας να τοποθετεί επίδεσμο στον αριστερό βραχίονα του Πατρόκλου. Η εικαστική τέχνη, το ύψιστο δημιούργημα της Αρχαίας Ελληνικής κοινωνίας, μεταποιείται σε ύψιστης μορφής προσφορά
Σε γενικές γραμμές οι ομηρικοί ήρωες, διέπονται από το πνεύμα βαθύτατου αλτρουισμού, προσφέροντας τις ιατρικές ικανότητες ως στρατιωτικοί ιατροί στους συμπολεμιστές τους ανιδιοτελώς. Σε ένα απόσπασμα έχουμε και τον ίδιο τον Πάτροκλο να αναφέρεται, καθώς προσφέρει τις θεραπευτικές του ικανότητες: «Ευτύς του βγάζει ο Πάτροκλος τη σουβλερή σαγίτα/απ’ το μερί με το μαχαίρι του, το μαύρο γαίμα πλένει/με χλιό νερό, και πάνω απίθωσε πικρή πονοκοιμήτρα/ρίζα, στο χέρι αφού την έτριψε, και σταματά τους πόνους.Έτσι η πληγή γοργά εμαράθηκε, και στάθηκε το γαίμα».
Παραπάνω, αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων, παραδείγματα ομηρικών ηρώων που σμίλευσαν την ιατρική τέχνη στο σύγχρονο γίγνεσθαι. Ας μην λησμονηθεί, πως ο Μαχάων θεωρήθηκε πατέρας της Χειρουργικής, και ο Ποδαλείριος ιατρός-πρόδρομος της Παθολογίας. Η διαμορφωθείσα ιατρική τέχνη, αποτέλεσε μια αδιαμφισβήτητη πτυχή του Ελληνικού πολιτισμού. Η Αρχαία Ελληνική ιατρική μέσω της εμπειρίας, προσπάθησε να δημιουργήσει τις βάσεις της μετέπειτα εξελικτικής της πορείας ως επιστημονικό πεδίο, και ως παροχή κοινωνικού αγαθού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Καραστάθη, Δάφνη, (2017), Ο Όμηρος στον Γαληνό, Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
- Μαζαράκης-Αινιάν, Αλέξανδρος, (2000), Όμηρος και Αρχαιολογία, Αθήνα: Καρδαμίτσα.
- Kurt, Pollak, (2007), Η Ιατρική στην αρχαιότητα, Αθήνα: Παπαδήμα.
