Της Μαρίας Κουλούρη,
Η τέχνη της φωτογραφίας έχει την ικανότητα να δημιουργεί εικόνες και να απαθανατίζει στιγμές μέσα από μία κατάλληλη συσκευή, τη φωτογραφική μηχανή. Οι φωτογραφικές μηχανές υπάρχουν με δύο είδη, το αναλογικό και το ψηφιακό. Πλέον, χρησιμοποιούνται ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, αφού η ευρεία χρήση των αναλογικών σταμάτησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Υπάρχουν, ωστόσο, επαγγελματίες και ερασιτέχνες φωτογράφοι, οι οποίοι δουλεύουν με την αναλογική φωτογραφία, καθώς προτιμούν την παραδοσιακή διαδικασία δημιουργίας της αναλογικής φωτογραφίας, δηλαδή τον σκοτεινό θάλαμο. Υπάρχουν δύο είδη σκοτεινού θαλάμου, ο ασπρόμαυρος, για τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, και ο έγχρωμος, για τις έγχρωμες. Στο παρόν άρθρο θα αναλυθεί η διαδικασία του ασπρόμαυρου σκοτεινού θαλάμου.
Η εμπειρία του σκοτεινού θαλάμου είναι πράγματι μαγική. Για να εμφανιστεί μια ασπρόμαυρη αναλογική φωτογραφία απαιτούνται δύο βασικά στάδια: η εμφάνιση και η εκτύπωση του φιλμ. Η εμφάνιση του φιλμ γίνεται μέσα σε ένα φωτοστεγανό δοχείο, το τανκ. Το τανκ περιέχει ένα σπιράλ, στο οποίο τυλίγεται το φιλμ μέσα σε απόλυτο σκοτάδι, αφού το αρνητικό του φιλμ είναι φωτοευαίσθητο και αλλοιώνεται στο φως. Αφού τα φώτα ανοίξουν, ρίχνουμε νερό στο τανκ και το αδειάζουμε, ώστε να ετοιμαστεί η επιφάνεια του φιλμ να δεχτεί τα χημικά. Τα χημικά αυτά είναι για την εμφάνιση, το σταμάτημα (stop bath) και τη στερέωση (fixer). Ο εμφανιστής πρέπει να έχει θερμοκρασία 20 βαθμούς κελσίου. Όταν πέσει στο τανκ, το ανακατεύουμε για 5 δευτερόλεπτα συνεχώς κάθε 1 λεπτό, αν και οι χρόνοι ποικίλουν ελαφρά για κάθε μάρκα φιλμ. Στη συνέχεια, αδειάζουμε τον εμφανιστή από το τανκ και ρίχνουμε το stop bath για τουλάχιστον μισό λεπτό. Δεν υπάρχει όριο για το πόσο πρέπει να μείνει μέσα το stop bath. Έπειτα, για να ξεπλυθεί χρειάζεται νερό για μισό λεπτό. Το τελευταίο χημικό που ρίχνεται μέσα στο τανκ είναι η στερέωση, της οποίας ο απαραίτητος χρόνος ποικίλει ανάλογα τον κατασκευαστή, συνήθως από 2 έως 8 λεπτά. Τέλος, ρίχνουμε νερό για να ξεπλυθεί το φιλμ από τα χημικά και το απλώνουμε έως να στεγνώσει.
Για το δεύτερο στάδιο, δηλαδή την εκτύπωση, χρησιμοποιούμε ξανά τα χημικά που χρησιμοποιήθηκαν και στην εμφάνιση. Αυτή τη φορά, γεμίζουμε με αυτά 3 λεκάνες, ενώ στην τέταρτη και τελευταία ρίχνεται τρεχούμενο νερό. Η πρώτη λεκάνη γεμίζεται από τον εμφανιστή, η δεύτερη από το stop bath και η τρίτη από τη στερέωση. Πριν, όμως, τη διαδικασία εμφάνισης του φιλμ στο χαρτί, προηγείται η εκφώτισή του. Γι’ αυτή τη διαδικασία χρησιμοποιείται ο εκτυπωτής, ο οποίος περιλαμβάνει στην κεφαλή του τον φορέα του φίλτρου της αντίθεσης και τον φορέα του φιλμ. Αφού το φίλτρο και το φιλμ τοποθετηθούν στη θέση τους, σβήνουν τα κανονικά φώτα και ανοίγουν τα κόκκινα (ή κίτρινα) φώτα ασφαλείας. Τότε, ρυθμίζουμε το ύψος της κεφαλής και την εστίαση, χρησιμοποιώντας το πιο ανοικτό διάφραγμα, το οποίο ρυθμίζεται επάνω από το φακό που βρίσκεται στην κεφαλή. Με το μαρζέρ ρυθμίζουμε το πού θα τοποθετηθεί το χαρτί για να φανεί η εικόνα σωστά. Αρχικά, δοκιμαστικά χρησιμοποιούμε μια λωρίδα χαρτιού, ώστε να καταλάβουμε ποιος χρόνος είναι ο σωστός για να αποτυπωθεί η φωτογραφία μας. Στο τέλος, ρυθμίζουμε το διάφραγμα που επιθυμούμε και ξεκινάμε την προβολή στη λωρίδα, ανά 5 δευτερόλεπτα. Κάθε 5 δευτερόλεπτα, δηλαδή, καλύπτουμε το μέρος του χαρτιού, ώστε να φανεί η διαφορά ανάμεσα στα τμήματα, για να καταλάβουμε πόσος χρόνος απαιτείται. Στη συνέχεια, τοποθετούμε με τσιμπίδες τη λωρίδα στον εμφανιστή για 1 λεπτό αυστηρά. Έπειτα, τοποθετούμε το χαρτί για τουλάχιστον 1 λεπτό στο stop bath, χωρίς να υπάρχει ανώτατο όριο. Ύστερα, τοποθετούμε τη λωρίδα χαρτιού στο σταθεροποιητή για 4 τουλάχιστον λεπτά και μετά το πέρας αυτού του χρόνου ξεπλένουμε καλά το χαρτί στη λεκάνη με το νερό. Έτσι, καταλαβαίνουμε τον απαιτούμενο χρόνο για να φανεί η διαδικασία και επαναλαμβάνουμε το ίδιο για τη φωτογραφία που θέλουμε να εμφανίσουμε.
Αν και η διαδικασία του σκοτεινού θαλάμου φαίνεται αρκετά περίπλοκη για κάποιον που δεν την έχει ζήσει, στην πραγματικότητα είναι κάτι μοναδικό και ξεχωριστό. Ένα κενό χαρτί αποκτά μια εικόνα μετά από αυτή τη διαδικασία. Η διαδικασία της ψηφιακής φωτογραφίας είναι πιο εύκολη και πιο γρήγορη, όμως η τέχνη της φωτογραφίας αποκτά «σάρκα και οστά» μέσα από τη διαδικασία της αναλογικής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σχίζας Τάσος, Η τεχνική της αναλογικής και της ψηφιακής φωτογραφίας (2021), διαθέσιμο εδώ
