Της Δήμητρας-Αδελαΐδας Αργυρίου,
«Αισθητηριακή Δίαιτα»: Δύο λέξεις που, πιθανώς, όταν τις διαβάσατε για πρώτη φορά στον τίτλο του άρθρου, να οδήγησαν τη σκέψη σας σε κάποιο πρόγραμμα διατροφής και υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών. Ανά διαστήματα, έχουμε ακούσει για διάφορους τύπους δίαιτας και προγραμμάτων διατροφής, καθένα με διαφορετική αποτελεσματικότητα και με διαφορετικό θεραπευτικό στόχο. Τι είναι, όμως, η Αισθητηριακή Δίαιτα; Πότε εφαρμόζεται, σε ποιους απευθύνεται και ποια η αποτελεσματικότητά της σε επίπεδο θεραπείας και προαγωγής της υγείας;
Ως Αισθητηριακή Δίαιτα, μπορούμε να ορίσουμε ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων, πλούσιων σε αισθητηριακά ερεθίσματα, που έχει ως στόχο την ενίσχυση/συμπλήρωση/διατήρηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης. Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι ένα θεραπευτικό πλαίσιο αναφοράς, που εφαρμόζεται κυρίως κατά την παιδική ηλικία σε άτομα με δυσκολίες στην Αισθητηριακή Επεξεργασία των ερεθισμάτων που προσλαμβάνουν από το περιβάλλον, οδηγώντας σε Αισθητηριακές Διαταραχές (για περισσότερες πληροφορίες, σας παραπέμπουμε να διαβάσετε τα άρθρα Εσύ τι γνωρίζεις για την Αισθητηριακή Ολοκλήρωση; (διαθέσιμο εδώ), Ας μιλήσουμε για τις Αισθητηριακές Διαταραχές Επεξεργασίας (Μέρος Α’) και (Μέρος Β’)).
Η Αισθητηριακή Δίαιτα σχεδιάζεται και προσαρμόζεται από εργοθεραπευτές, εξειδικευμένους στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση. Το «αισθητηριακό διατροφολόγιο» είναι εξατομικευμένο και εστιάζει στις αισθητηριακές ανάγκες του θεραπευόμενου, βάσει του αισθητηριακού του προφίλ. Με τον όρο αισθητηριακό προφίλ, εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος κάθε ανθρώπου καταγράφει, οργανώνει και ενσωματώνει τα ερεθίσματα που προσλαμβάνει από το περιβάλλον. Πέραν όμως των αισθητηριακών αναγκών, η Αισθητηριακή Δίαιτα προσαρμόζεται βάσει των ενδιαφερόντων των ατόμων, αλλά και του καθημερινού τους προγράμματος, ώστε να πετυχαίνουν, αλλά και να διατηρούν το κατάλληλο επίπεδο διέγερσης και άρα λειτουργικότητας.
Σκοπός της χορήγησης ενός προγράμματος Αισθητηριακής Δίαιτας είναι να βοηθήσει τα άτομα στη ρύθμιση του επιπέδου διέγερσης και προσοχής, καθώς και να προάγει τις προσαρμοστικές αντιδράσεις, ως απαντήσεις στα προσλαμβανόμενα ερεθίσματα. Κατά αυτόν τον τρόπο, διευκολύνεται η εμπλοκή των ατόμων σε έργα και δραστηριότητες της καθημερινότητας, ενώ υπάρχει συνέχιση του θεραπευτικού έργου και εκτός του θεραπευτικού πλαισίου, ενισχύοντας τα θεραπευτικά αποτελέσματα, καθώς και την πορεία εξέλιξης του θεραπευτικού πλάνου. Βασικότερος στόχος κάθε θεραπευτικού προγράμματος είναι η γενίκευση της μάθησης και η εφαρμογή όλων όσων έχουν κατακτηθεί στη θεραπεία στην καθημερινή ζωή. Μέσω της γενίκευσης της μάθησης, οι θεραπευόμενοι μπορούν να ανταποκριθούν σε ό,τι αφορά την καθημερινότητά τους, με τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία. Το «διατροφολόγιο», τροποποιείται και προσαρμόζεται ανάλογα με τη στοχοθεσία του θεραπευτικού προγράμματος και τη γενικότερη πορεία της θεραπευτικής διαδικασίας.
Η Αισθητηριακή Δίαιτα είναι εξαιρετικά αποτελεσματική για τη διαχείριση προβλημάτων και διαταραχών, όπως η δυσκολία συγκέντρωσης και διατήρησης της προσοχής, η υπερκινητικότητα, τα έντονα συχνά συναισθηματικά ξεσπάσματα ως αποτέλεσμα δυσκολιών προσαρμογής στο περιβάλλον ή δυσκολιών μετάβασης σε άλλα πλαίσια-περιβάλλοντα, οι διαταραχές ύπνου, η αποφυγή έκθεσης σε ερεθίσματα, η οποία περιορίζει την εμπλοκή του ατόμου σε έργα και δραστηριότητες, ενώ χρησιμοποιείται και για την προαγωγή της κοινωνικής συμμετοχής.
Η Αισθητηριακή Δίαιτα απευθύνεται τόσο σε παιδιά, όσο και σε ενήλικες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικές με την Αισθητηριακή Επεξεργασία. Η Αισθητηριακή Επεξεργασία και τελικά η Αισθητηριακή Ρύθμιση μπορεί να ακούγονται πολυσύνθετες και δύσκολα επιτεύξιμες, εντούτοις συναντώνται και εμπεριέχονται ακόμα και στις πιο απλές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, το περπάτημα είναι μια δραστηριότητα πλούσια σε ιδιοδεκτικά ερεθίσματα, που βοηθά στην εγρήγορση του εγκεφάλου και κατ’ επέκταση του σώματος ή στη χαλάρωση και τη συναισθηματική αποφόρτιση, αλλάζοντας την ένταση της βάδισης. Η χρήση της μουσικής, παράλληλα με τη μελέτη, μπορεί να βοηθήσει στην εστίαση της προσοχής και στην ενίσχυση της συγκέντρωσης.
Η συχνότητα εμπλοκής των ατόμων στις δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στην Αισθητηριακή Δίαιτα, καθώς και η χρονική διάρκεια αυτών ή η διαδοχή των δραστηριοτήτων ποικίλλει και συν-διαμορφώνεται από τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο, ώστε τα παραπάνω να προσαρμοστούν καταλλήλως και να διασφαλιστεί η όσο το δυνατόν καλύτερη τήρηση του προγράμματος. Τελικά, εάν το σκεφτούμε, όλοι μας ακολουθούμε λιγότερο ή περισσότερο ένα πρόγραμμα Αισθητηριακής Δίαιτας, προσαρμοσμένο από εμάς για εμάς, ώστε να μπορούμε να ανταποκρινόμαστε στο καθημερινό μας πρόγραμμα. Η Αισθητηριακή Δίαιτα είναι αυτή που κρατά τον εγκέφαλό μας σε ισορροπία, μας «ρυθμίζει» και μας επιτρέπει να συμμετέχουμε ενεργητικά στη ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is a sensory diet?, autismawarenesscentre.com. Διαθέσιμο εδώ
- Sensory Diets: Do They Work?, American Journal of Occupational Therapy. Διαθέσιμο εδώ
- The Effects of Sensory Diets on Children’s Classroom Behaviors, Journal of Occupational Therapy, Schools, & Early Intervention. Διαθέσιμο εδώ
