Της Ασπασίας Οικονομοπούλου,
Ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 άλλαξε τον κόσμο και την Ευρώπη: Η μάχη μεταξύ δημοκρατικών και ολοκληρωτικών χωρών πέρασε στο επόμενο στάδιο, με το πρώτο πεδίο μάχης να είναι η Ουκρανία. Όταν σχολιαστές λένε ότι η Ρωσία του Putin σχεδίασε και εξαπέλυσε επίθεση μόνο στην Ουκρανία, κάνουν μεγάλο λάθος. Μια τέτοια επίθεση δε θα ήταν ποτέ δυνατή χωρίς την «ευλογία» της Κίνας και τη διαβεβαίωση της υποστήριξης από τα αυταρχικά και ολοκληρωτικά κράτη του Ιράν, της Λευκορωσίας και της Βόρειας Κορέας, τα οποία ενδιαφέρονται έντονα για την αποτυχία των δυτικών δημοκρατιών. Η Ουκρανία, όμως, φαίνεται να διαλύει αυτά τα όνειρα. Αντί για γρήγορη συνθηκολόγηση, η Ουκρανία και ο λαός της έδωσαν μια μάχη που εξέπληξε τους πάντες, συμπεριλαμβανομένου του επιτιθέμενου. Αντί για μια γρήγορη νίκη μέσα σε δύο εβδομάδες, η Ρωσία έχει κολλήσει σε έναν πόλεμο που μοιάζει αέναος και ως τώρα διαρκεί 11 μήνες.
Ο κύριος στόχος της Ρωσίας ήταν να καταλάβει το Κίεβο και να δημιουργήσει μια Κυβέρνηση-μαριονέτα, που θα τους βοηθούσε να καταστρέψουν την ουκρανική αντίσταση. Αδιαμφισβήτητα, όμως, οι φρικαλεότητες θα ήταν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι έχουμε δει στη Bucha, το Izyum, τη Μαριούπολη και σε άλλες κατεχόμενες πόλεις, και οι απώλειες της Ουκρανίας θα έφταναν τα εκατομμύρια. Ρωσικά έγγραφα που εγκαταλείφθηκαν από τους αξιωματικούς κατά τη διάρκεια της υποχώρησής τους στην περιοχή του Χάρκοβου επιβεβαιώνουν αυτό το σχέδιο και τη θέση της χώρας και του λαού υπό τον απόλυτο ρωσικό έλεγχο. Ωστόσο, τα σχέδια της Ρωσίας φάνηκαν να αποτυγχάνουν. Όσο η Ουκρανία καταπολεμά επιτυχώς τους Ρώσους επιτιθέμενους, όλα τα άλλα μέρη αυτού του σχεδίου δε μπορούν να υλοποιηθούν.
Το ερώτημα είναι ποιος θα μπορούσε τελικά να σταματήσει τον πόλεμο. Θα μπορούσε, μήπως, ο Ο.Η.Ε.; Η απάντηση, δυστυχώς, είναι όχι. Μπορεί τη μεγαλύτερη ευθύνη να την έχει το Συμβούλιο Ασφαλείας, καθώς δύναται βάσει του Καταστατικού Χάρτη να επιβάλει κυρώσεις, αλλά και να επιτρέψει τη χρήση βίας όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα ειρηνικά μέσα επίλυσης. Η ψηφοφορία, ωστόσο, γίνεται μεταξύ των μελών του συμβουλίου από τα οποία και αποτελείται και πρόκειται για 15 μέλη στο σύνολο, πέντε μόνιμα (Γαλλία, Κίνα, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες) και 10 μη μόνιμα. Τα πέντε μόνιμα κράτη έχουν δικαίωμα άσκησης βέτο, δηλαδή μία αρνητική τους ψήφος μπορεί να εμποδίσει την έγκριση ενός ψηφίσματος, κάτι που δε δίστασε να κάνει η Ρωσία στην καταδίκη της για την παράνομη προσάρτηση ουκρανικών εδαφών, που προφανώς είχε ως αποτέλεσμα την απόρριψη του ψηφίσματος.
Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία πάντα θα είναι εμπόδιο στις προτάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, δίνοντας έτσι τα ηνία για δράση στη Γενική Συνέλευση, η οποία αναθέτει στα κράτη μέλη την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης, ενώ ο Γενικός Γραμματέας διαπραγματεύεται τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ των δύο μερών. Δυστυχώς, όμως, η Ρωσία δε φαίνεται να «παίρνει» από λόγια, παρόλο που ανήκει στα ιδρυτικά μέλη ενός οργανισμού που προάγει την ειρήνη.
Όσο οι περισσότεροι πιστεύουν στην αποτυχία του Ο.Η.Ε. και στην καταδίκη ενός πολέμου δίχως τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει τη δική της μάχη ώστε να σταματήσει ο πόλεμος. Ως ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της παγκόσμιας ειρήνης, δεν είχε άλλη επιλογή από το να υπερασπιστεί τις αξίες της με τον δικό της τρόπο. Η ανταπόκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν άμεση, με πρώτο βήμα τη στήριξη της Ουκρανίας, παρέχοντάς της οικονομική και στρατιωτική στήριξη, σαν δεύτερο βήμα ήταν να «χτυπήσει» τη ρωσική οικονομία, διακόπτοντας κάθε είδος εμπορίου και συναλλαγών, πλήττοντας έτσι τομείς που στηρίζουν την οικονομία της.
Η Ε.Ε. πρέπει τώρα να διατηρήσει την ενότητα που έχει σφυρηλατήσει ως απάντηση στον πόλεμο της Ουκρανίας, για να αντιμετωπίσει τρεις μεγάλες προκλήσεις σε σχέση με τη Ρωσία. Πρώτον, η Ένωση πρέπει να οικοδομήσει μια εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας έναντι της Ρωσίας, με βάση ότι η Ένωση είναι πλέον γεωπολιτικός παράγοντας και ότι η Ρωσία είναι η κύρια απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Δεύτερον, πρέπει να σχεδιάσει πιο ενεργητικές πολιτικές για την ενσωμάτωση της ανατολικής γειτονιάς εκτός Ρωσίας. Και τρίτον, πρέπει να σχεδιάσει μια νέα πολιτική για τη Ρωσία, που θα είναι όσο το δυνατόν πιο σκληρή για το καθεστώς του Προέδρου Putin, διατηρώντας παράλληλα ζωντανή την ιδέα μιας Ρωσίας μετά τον Putin, που είναι μέρος της Ευρώπης.
Με το ισχύον καθεστώς εξάλλου στη Μόσχα, δε θα υπάρξει επαναφορά των σχέσεων Ε.Ε.-Ρωσίας. Μόνο η βαθιά αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία θα δημιουργήσει την ευκαιρία για μια θεμελιωδώς διαφορετική πολιτική της Ε.Ε. έναντι της χώρας. Η ίδια η Ρωσία έχει αλλάξει γρήγορα —και προς το χειρότερο— από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος. Γίνεται πιο κλειστό και πιο κατασταλτικό της κοινωνίας των πολιτών και κάθε είδους αντιπολίτευσης. Βασική προϋπόθεση για την πολιτική αλλαγή στη Μόσχα —αλλά χωρίς εγγύηση— είναι η ρωσική ήττα στην Ουκρανία, που σημαίνει την εκδίωξη των ρωσικών δυνάμεων από το ουκρανικό έδαφος.
Η ενσωμάτωση της Γεωργίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας στην Ε.Ε., η οποία θα βοηθούσε στη δημιουργία επιτυχημένων παραδειγμάτων μετασχηματισμού, εκδημοκρατισμού και μεταρρυθμίσεων σε μετασοβιετικές χώρες, πέρα από τα κράτη της Βαλτικής, είναι κρίσιμη για την αλλαγή στη Ρωσία. Εάν η Ουκρανία κερδίσει τον πόλεμο, ανοικοδομηθεί και, ταυτόχρονα, ενσωματωθεί στην Ε.Ε., αυτό θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στη Ρωσία. Θα αντικρούσει το επιχείρημα της ρωσικής ηγεσίας ότι δεν υπάρχει εναλλακτική στην αυταρχική διακυβέρνηση και θα επιβεβαίωνε ότι ο εκδημοκρατισμός και οι επιτυχημένες μεταρρυθμίσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν σε μετασοβιετικές χώρες και θα ήταν επίσης δυνατές για τη Ρωσία.
Πέρα από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, οι ευρωπαϊκές χώρες χρειάζονται ένα μακροπρόθεσμο όραμα και στρατηγική για μια διαφορετική Ρωσία στην Ευρώπη. Ένα κρίσιμο στοιχείο μιας νέας, κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής έναντι της Ρωσίας καθιστά τα κράτη μέλη της Ε.Ε. και τις κοινωνίες τους πιο ανθεκτικά έναντι της ρωσικής επιρροής. Ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ των κρατών μελών είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η αυτοπροστασία από την παραπληροφόρηση και τις υβριδικές επιθέσεις, η στρατιωτική αποτροπή και η οικονομική και ενεργειακή αποσύνδεση για τη μείωση των τρωτών σημείων θα είναι τα κύρια στοιχεία της πολιτικής της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αντίδραση της ΕΕ στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Μπορεί ο ΟΗΕ να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία; Unric.org, διαθέσιμο εδώ
