Της Αναστασίας Μπουραντά,
Ο οικονομικός αναλφαβητισμός λογίζεται ως «η ικανότητα κατανόησης και χρήσης διαφόρων οικονομικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής οικονομικής διαχείρισης του προϋπολογισμού και των επενδύσεων». Όλοι πρέπει να αποκτήσουν δεξιότητες όπως ο χρηματοοικονομικός, ο δημοσιοοικονομικός και ευρύτερα ο οικονομικός αλφαβητισμός. Η γνώση αυτών αποτελεί απαραίτητη δεξιότητα όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως ηλικιών και της θέσης εργασίας που κατέχουν. Το να γνωρίζεις, δηλαδή, πως να διαχειρίζεσαι καλά τα χρήματά σου είναι μία συνδυασμένη δεξιότητα που έχει να κάνει με την υπομονή, τη γνώση και την υπευθυνότητα, ώστε να βλέπεις ολιστικά τη ζωή σου.
Τις τελευταίες δεκαετίες ωστόσο, ενώ η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι ραγδαία παγκοσμίως, οι άνθρωποι έχουν πάψει να ενδιαφέρονται και να αναζητούν βασικές πληροφορίες για διάφορα οικονομικά ζητήματα. Δυστυχώς, αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται ακόμη και σε άτομα στο Πανεπιστήμιο, τα οποία οδεύουν να σπουδάσουν οικονομικά ή ακόμα και να αποκτήσουν το πτυχίο τους, χωρίς να έχουν τη γνώση για βασικές οικονομικές έννοιες. Παρόλα αυτά, όμως, δεν μπορούμε να ρίχνουμε ευθύνες μόνο στο ίδιο το Πανεπιστήμιο, καθώς πολλές φορές και οι ίδιοι οι φοιτητές δείχνουν με τη στάση τους ότι δεν ενδιαφέρονται να μάθουν νέες γνώσεις και περισσότερες πληροφορίες για το αντικείμενο που σπουδάζουν.
Οφέλη από τον οικονομικό αλφαβητισμό
Ολιστικά, το όφελος της οικονομικής παιδείας είναι να ενδυναμώνει τα άτομα, ώστε να λαμβάνουν πιο έξυπνες και σωστές αποφάσεις. Πιο συγκεκριμένα, η χρηματοοικονομική/οικονομική γνώση είναι σημαντική γιατί:
- Βοηθά τα άτομα να αποφεύγουν να κάνουν λάθη με τα προσωπικά τους οικονομικά.
- Προετοιμάζει τους ανθρώπους για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
- Βοηθάει τα άτομα να επιτύχουν τους στόχους τους: Οι άνθρωποι αφού έχουν κατανοήσει καλύτερα τον τρόπο του προϋπολογισμού και εξοικονόμησης των χρημάτων τους, μπορούν να δημιουργήσουν σχέδια που θέτουν προσδοκίες και έτσι ορίζουν μια πορεία για την επίτευξη φαινομενικά ανέφικτων στόχων.
- Επικαλείται να βοηθήσει ώστε να παίρνετε μια απόφαση που θα σας αλλάξει τη ζωή, χωρίς όλες τις πληροφορίες που χρειάζεστε για να πάρετε την καλύτερη και τη σωστότερη απόφαση. Έχοντας κάποιος οπλιστεί με τις κατάλληλες γνώσεις για τα οικονομικά, μπορεί να προσεγγίσει σημαντικές επιλογές της ζωής του με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, συνειδητοποιώντας ότι είναι λιγότερο πιθανό να εκπλαγούν ή να επηρεαστούν αρνητικά από απρόβλεπτα αποτελέσματα.
Σημαντική, επίσης, είναι και η επίγνωση κάποιων βασικών δημοσιονομικών εννοιών, τους οποίους μάλιστα ακούμε αρκετά συχνά στα Μ.Μ.Ε., αλλά αδυνατούμε να καταλάβουμε την πλήρη σημασία τους, με αποτέλεσμα να υπάρχουν και παρανοήσεις. Αυτή η γνώση μας βοηθά να διαμορφώσουμε μια σωστή εικόνα για την οικονομική εικόνα του κράτους ή/και της οντότητας της δημόσια διοίκησης που ανήκουμε (Δήμοι, Περιφέρειες, κ.λπ.), ενώ, παράλληλα, μας παρακινεί να συμμετέχουμε πιο ενεργά στα κοινά, λαμβάνοντας ορθότερες αποφάσεις (π.χ. στις εκλογές) που θα συνεισφέρουν στην ευρύτερη και μακροχρόνια οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη του τόπου μας.
Σε έρευνες που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα, αναλύθηκαν οι απόψεις που έχει κάποιο συγκεκριμένο δείγμα ανθρώπων (ανδρών και γυναικών) πάνω σε θέματα οικονομικού αλφαβητισμού.
Παρακάτω θα δούμε κάποια στοιχεία από την πρώτη έρευνα για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό. Την έρευνα πραγματοποίησαν ο οργανισμός που ασχολείται με την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στον χώρο εργασίας Women On Top, ο οργανισμός new media, η αθηΝΕΑ, και η εταιρεία εφαρμοσμένης έρευνας qed. Η συλλογή των ποσοτικών δεδομένων έγινε μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων σε ένα πανελλαδικό αντιπροσωπευτικό δείγμα 818 ατόμων (18-64 ετών). Για τη συλλογή των ποιοτικών δεδομένων πραγματοποιήθηκαν τρεις (3) ομάδες: οι γυναίκες 30-55 ετών με οικογενειακό εισόδημα κάτω από το μέσο, οι γυναίκες 30-55 ετών με οικογενειακό εισόδημα πάνω από το μέσο και μία με άνδρες και γυναίκες οικονομικούς διαμεσολαβητές/τριες (επαγγελματίες του χρηματοοικονομικού κλάδου). Τα αποτελέσματα από αυτή την έρευνα ήταν τα εξής:
Στα αποτελέσματα της έρευνας παρατηρείται πως ο βαθμός χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού διαφέρει σημαντικά βάσει κάποιων κοινωνικών διακρίσεων. Ειδικότερα, άτομα ηλικιωμένα, κατώτερων οικονομικών ομάδων και γυναίκες (με εξαίρεση τις ηλικιακά νεότερες) αποτελούν τα κοινωνικά στρώματα με τα μεγαλύτερα ποσοστά αναλφαβητισμού πάνω στα χρηματοοικονομικά, ενώ μόνο το 43% των Ελληνίδων και των Ελλήνων φαίνεται να ενημερωμένο και εγγράμματο σε αυτόν τον τομέα. Επιπλέον, φαίνεται πως ένα μεγάλο μέρος αυτών των ατόμων δεν έχουν ολοκληρωμένη εικόνα της οικονομικής τους κατάστασης (κυρίως γυναίκες), δεν κάνουν πάντα προϋπολογισμό και δεν αποταμιεύουν μέρος του εισοδήματός τους. Σχετικά με το επίπεδο ενημέρωσης σε ζητήματα οικονομικής φύσεως, παρατηρείται πως οι άντρες είναι πιο πολύ πληροφορημένοι απ’ ό,τι οι γυναίκες, με λίγες εξαιρέσεις γυναικών που διαχειρίζονται τα οικονομικά του σπιτιού και προσφέρουν το κύριο εισόδημα στην οικογένεια.
Στη δεύτερη έρευνα τώρα που πραγματοποίησε το Ο.Π.Α. αναλύθηκαν οι απόψεις ενός τυχαίου δείγματος 260 πολιτών με διαφορετικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, απασχόληση, γνώση λογιστικής, γνώση λογιστικής δημοσίου τομέα). Το 50,8% του δείγματος αποτελούταν από γυναίκες και το υπόλοιπο από άνδρες (49,2%). Περίπου το 70% κατείχε γνώσεις γενικής λογιστικής, ενώ, παράλληλα, το 35,4% γνώσεις λογιστικής δημοσίου τομέα. Μεταξύ των συμμετεχόντων υπήρχαν φοιτητές, σπουδαστές, δημόσιοι υπάλληλοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, ακαδημαϊκοί και συνταξιούχοι πολίτες.
Από τα κύρια πορίσματα της έρευνας ήταν ότι οι συμμετέχοντας παρουσιάζονται αρκετά εξοικειωμένοι με κάποιες βασικές δημοσιονομικές έννοιες, οι οποίες είναι απαραίτητο να γνωρίζει ο καθένας μας, όπως η φορολογία, ο κρατικός προϋπολογισμός, το πλεόνασμα/έλλειμμα και το δημόσιο χρέος. Το εύρημα αυτό είναι αρκετά θετικό, αφού είναι μακροοικονομικά στοιχεία που ακούγονται και γράφονται συνεχώς από τον Οικονομικό Τύπο. Αντιθέτως, παρατηρήθηκε μικρότερη κατανόηση όρων όπως χρηματοοικονομική βιωσιμότητα, προϋπολογισμός με βάση την απόδοση και συμμετοχικός προϋπολογισμός, ρίχνοντας τη στάθμη του γνωστικού βαθμού σε μέτρια επίπεδα.
Ανακεφαλαιώνοντας, είναι προφανές ότι οι πολίτες αντιλαμβάνονται τη σημασία της γνώσης και αναγνωρίζουν τα οφέλη που τους προσφέρει η γνώση οικονομικών εννοιών και ζητημάτων. Ωστόσο, ο αναλφαβητισμός πάνω στους τομείς των οικονομικών είναι υψηλός. Η γαλούχηση των πολιτών πάνω σε θέματα τόσο χρηματοοικονομικά όσο και δημοσιονομικά είναι απαραίτητη να ξεκινά από νεαρή ηλικία, με στόχο τη διαμόρφωση ενός οικονομικά ορθολογικού ατόμου. Τέλος, όποιο κι αν είναι το επίπεδο χρηματοοικονομικής σας παιδείας/γνώσης, είναι σημαντικό να διατηρήσετε τη βάση των γνώσεών σας, ενισχύοντάς τες σταδιακά. Κάθε βήμα που κάνετε για να αντιμετωπίσετε καλύτερα την οικονομική σας κατάσταση είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η γνώση τέτοιων εννοιών είναι δύναμη και μπορεί να σας βοηθήσει να πάρετε πιο σοφές και σίγουρες οικονομικές αποφάσεις, καθώς ο οικονομικός αναλφαβητισμός οδηγεί όχι μόνο σε λάθος προσωπικές αποφάσεις, αλλά και σε λάθος συλλογικές αποφάσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Karatzimas, S. (2022) “Citizens perceptions on government accounting literacy: A questionnaire-based survey”, 16th Comparative International Government Accounting Research Annual Workshop, Βερολίνο, Σεπτέμβριος 2022.
- Allen, R. D. (2013). “US government spending, the national debt, and the role of accounting educators”. Journal of Accounting Education, 31(3), 215-231.
- Aπό τον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό στην οικονομική κακοποίηση, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
