Του Χρήστου Παπαγεωργίου,
Τον ρόλο του διαμεσολαβητή επιδιώκει να διαδραματίσει για άλλη μια φορά η Τουρκία στις διαλυμένες, αλλά κατά κάποιον τρόπο υπαρκτές σχέσεις Ουκρανίας-Ρωσίας. Η επιθυμία της γείτονος χώρας αποδεικνύεται από την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Volodymyr Zelenskyy, όπου και επανέλαβε την προσφορά του. Αξίζει να υπενθυμιστεί πως η Τουρκία διαδραμάτισε κύριο διαμεσολαβητικό ρόλο στο ζήτημα της εξαγωγής των σιτηρών μερικούς μήνες πριν, ένα θέμα το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης και ανάλυσης ως προς τα οφέλη που έχει η χώρα να αποκομίσει από την κίνηση αυτή.
Αρχικά, θα μπορούσε να θεωρηθεί πως η Τουρκία επιδιώκει να διατηρήσει τις ισορροπίες, αφενός ως ενεργό μέλος του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, αφετέρου ως «συνεργάτης» της Ρωσίας. Η προθυμία της γείτονος χώρας φαίνεται πως συνδέεται με το δισταγμό του Βερολίνου να αποστείλει στην Ουκρανία tanks τύπου Leopard, με τον «όρο» της αποστολής στρατιωτικής βοήθειας και από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών. Επεξηγώντας το προαναφερθέν, είναι γνωστό πως η Γερμανία έχει τη δυνατότητα να ασκήσει βέτο στη συγκεκριμένη αποστολή από το ΝΑΤΟ. Όπως, λοιπόν, φαίνεται, το ζήτημα της αποστολής ενός μέρους βοήθειας από τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις «παγώνει», ευελπιστούμε προσωρινά.
Επρόκειτο, όμως, για ένα σημαντικό τμήμα βοήθειας, δεδομένου ότι τα συγκεκριμένα άρματα μάχης θεωρούνται ικανά να εξισορροπήσουν τον αντίπαλο, σε μια στιγμή που η ένταση στο πεδίο της μάχης κορυφώνεται. Το ζήτημα της κρισιμότητας τέθηκε και από τον Πρόεδρο της Πολωνίας, Andrzej Duda, ο οποίος στο World Economic Forum, στο Davos, εξέφρασε τους φόβους του για τον σχεδιασμό μιας επικείμενης επίθεσης μεγάλης κλίμακας από την πλευρά της Ρωσίας και τόνισε ότι θα έπρεπε να αποσταλεί επιπλέον βοήθεια στην Ουκρανία, η οποία θα περιλαμβάνει άρματα μάχης και πυραύλους.
Η Τουρκία κατά πάσα πιθανότητα προσπαθεί να εκμεταλλευθεί το κενό ασφαλείας που δημιουργείται με την καθυστέρηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, για να παρουσιαστεί στα συμβαλλόμενα μέρη του πολέμου και περισσότερο, ίσως, στην Ουκρανία ως κάποιου είδους «από μηχανής θεός», ο οποίος έχει τη δυνατότητα να μεσολαβήσει για την εξεύρεση μιας λύσης. Δεν θα πρέπει, όμως, να παραλείψουμε τη στρατιωτική βοήθεια που έχει αποσταλεί από την Τουρκία προς την Ουκρανία (Bayraktar drones, τεθωρακισμένα οχήματα Kirpi), αν και θα ήταν λάθος να μην αναφερθούμε στις οικονομικές σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τους Trading Economics, οι εξαγωγές της Τουρκίας προς τη Ρωσία αυξήθηκαν από $ 386,89 εκατ. τον Ιανουάριο του 2022 σε $ 931,01 εκατ. τον Νοέμβριο. Οι δεσμοί, λοιπόν, που διατηρεί η Τουρκία και με τις δυο χώρες δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ασταθείς και σίγουρα δεν θα μπορούσε να ειπωθεί πως η Τουρκία ακολουθεί την ευρωπαϊκή γραμμή στο ρωσο-ουκρανικό ζήτημα.
Αξιοποιώντας, λοιπόν, όσα ειπώθηκαν παραπάνω, αναγεννάται το εξής ερώτημα: Δικαιολογείται η τήρηση των τρόπον τινά ίσων αποστάσεων της Τουρκίας; Η απάντηση είναι θετική. Η Τουρκία προσπαθεί με την πρόταση της διαμεσολάβησης να ενισχύσει τον ρόλο της όχι μόνον ως ισχυρός παράγοντας που επηρεάζει τις σχέσεις των δυο χωρών, αλλά και ως περιφερειακή δύναμη, ως outsider ο οποίος δείχνει ότι δεν συμβιβάζεται με τις «υποδείξεις» της Δύσης. Σε μια κατάσταση υψίστης σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης, αλλά και των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων θεσμών που εγγυώνται τη Δημοκρατία και την ασφάλεια, όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται σε καθεστώς αμφιταλάντευσης, η Τουρκία όχι μόνο δεν αμφιταλαντεύεται, αλλά έχει κατασταλάξει κιόλας στις ευθύνες που δίνει στον εαυτό της.
Επιδιώκει να διασφαλίσει τα συμφέροντά της με κάθε δυνατό τρόπο, χωρίς να παίρνει το μέρος κάποιου ξεκάθαρα. Ενώ η αρωγή που αποστέλλει στην Ουκρανία δίνει την εντύπωση μιας χώρας που «γνωρίζει ποιο είναι το δίκαιο», η μη διακοπή (και καλυτέρευση ως ένα βαθμό) των σχέσεων με τον εισβολέα της επιτρέπει να θέτει τους δικούς της κανόνες στο παιχνίδι της επιβίωσης και της αναζήτησης ισχύος.
Αν θα μπορούσαμε να κατατάξουμε την γείτονα χώρα σε κάποια από τις ρεαλιστικές θεωρίες, θα μπορούσε να ειπωθεί πως ανήκει σε ένα περίεργο μείγμα αμυντικού και επιθετικού ρεαλισμού. Εξωθεί, φυσικά, την Τουρκία η δομή του διεθνούς συστήματος να ανταγωνίζεται για ισχύ, αλλά στο ερώτημα του «πόσο πολλή ισχύ θέλουν τα κράτη», η κατάσταση περιπλέκεται. Η Τουρκία επιδιώκει να αποκτήσει όση περισσότερη ισχύ μπορεί, χωρίς, όμως, να έχει σκοπό την «παγκόσμια ηγεμονία». Ωστόσο, έχει ως σκοπό την ηγεμονία στα μεσογειακά ζητήματα και αυτό είναι ένα γεγονός που δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί.
Σε παλαιότερα άρθρα, έχω τονίσει πως η δημιουργία προηγούμενων μπορεί να είναι καταστροφική. Η ενδεχόμενη διαμεσολάβηση της Τουρκίας σε μια προσπάθεια ειρήνευσης θα είναι καταστροφική; Στο βαθμό που θα δημιουργήσει προηγούμενο για την ισχυροποίηση της χώρας και την περαιτέρω ανάμειξή της στον πόλεμο, όπως και στην ενίσχυση του κύρους της Τουρκίας και του αρχηγού του κράτους Andrzej Duda, του ίδιου του Προέδρου. Προσβλέπει, λοιπόν, ο Erdogan με την κίνησή του αυτή στο να ενισχύσει τη θέση του και να βγει από την τρίτη θέση των δημοσκοπήσεων; Αδιαμφισβήτητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Turkey’s exports to Russia, Trading Economics, διαθέσιμο εδώ
- U.S., allies ramp up pressure on Germany to send tanks to Ukraine, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Erdogan offers to mediate between Moscow and Kyiv in call with Zelenskiy, Reuters, διαθέσιμο εδώ
