Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Οι ανοιχτές παλάμες, η κατεύθυνση στην οποία κοιτούν τα γόνατα ή τα μάτια μας και το λοξό βλέμμα δεν αποτελούν απλώς τυχαίες κινήσεις που άθελά του διαμορφώνει το σώμα μας. Πρόκειται για κάτι πολύ βαθύτερο, που εντάσσεται στα πλαίσια της Θεωρίας της γλώσσας του σώματος που θα εξεταστεί στη συνέχεια. Η μελέτη του σώματος και της επικοινωνίας βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο πολλών ανθρωπιστικών επιστημών, όπως η Ψυχολογία, η Ανθρωπολογία, η Κοινωνιολογία και η Παιδαγωγική. Αυτό, όμως, δεν ίσχυε από πάντα, καθώς παλαιότερα και μέχρι τη δεκαετία του 1960 η γλώσσα του σώματος και η ερμηνεία της περνούσε απαρατήρητη. Η έρευνα αυτού του πεδίου ξεκίνησε μετά τη δεκαετία του 1960 με τη δημοσιοποίηση σχετικών βιβλίων.
Αρχικά, θα ήταν παρανόηση να πούμε ότι η μη λεκτική επικοινωνία εκφράζεται μόνο μέσω των κινήσεων του σώματος. Ειδικότερα, υπάρχουν και άλλα στοιχεία που φανερώνουν πτυχές της προσωπικότητας, της ψυχολογικής διάθεσης, της κοινωνικής θέσης και της θρησκείας ενός ατόμου, όπως είναι η ένδυση ή τα κοσμήματα (λ.χ. μαντίλα ή σταυρός). Τα παραπάνω στοιχεία, δηλαδή, σκιαγραφούν σημαντικό μέρος της ταυτότητας του ατόμου. Ακόμα, με τη γλώσσα του σώματος μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε συναισθήματα, προθέσεις και σκοπούς (για παράδειγμα, συμπάθεια μέσω ενός τρυφερού αγγίγματος ή επιθετικότητα μέσω χυδαίων χειρονομιών).
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η διαφορά μεταξύ του γυναικείου και του ανδρικού φύλου ως προς τη χρήση ή την αποκωδικοποίηση μηνυμάτων και συμβόλων που εκπέμπονται μέσω της γλώσσας του σώματος, ή αλλιώς της μη λεκτικής επικοινωνίας. Αναλυτικότερα, οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευχέρεια στη «μετάφραση» αυτών των μηνυμάτων, καθώς «διαβάζουν» με περισσότερη ευκολία αυτά τα βουβά σήματα. Επίσης, συνεχίζοντας στο γυναικείο πεδίο, μία από τις πιο συχνές κινήσεις αποτελεί το πείραγμα των μαλλιών, πράγμα καθόλου τυχαίο, καθώς η κώμη αποτελεί γενικώς ένα σήμα κατατεθέν μιας γυναίκας. Από την άλλη μεριά, οι άνδρες έχουν την τάση να ακουμπούν το δάχτυλο στον κρόταφο και τα χέρια στη μέση τους. Σε περίπτωση που υποβόσκουν προθέσεις προσέγγισης και προσέλκυσης, προβαίνουν στην κίνηση του τραβήγματος του παντελονιού προς τα πάνω.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχολόγο William James, και συγκεκριμένα την έρευνα που διεξήγαγε για τη γλώσσα του σώματος, υπάρχουν τέσσερις κύριες στάσεις του ανθρώπινου σώματος. Η πρώτη στάση δηλώνει την προσέγγιση και γίνεται ορατή όταν το άτομο γέρνει το σώμα του προς τα εμπρός ως ένδειξη προσοχής. Προχωρώντας στη δεύτερη σωματική στάση, αναφέρεται στην απόσυρση, που γίνεται αντιληπτή όταν το σώμα έχει κλίση προς τα πίσω ή στρέφεται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τρίτη στη σειρά είναι η επέκταση. Τη συγκεκριμένη την καταλαβαίνουμε όταν το άτομο προτάσσει το στήθος του, έχει στητό κορμί, ανυψωμένο κεφάλι και ώμους. Ακολουθεί η συστολή, που φανερώνεται με μία μαζεμένη κλίση του κορμού προς τα εμπρός και μέσα, με σκυμμένο κεφάλι και κυρτούς ώμους.
Επιπρόσθετα, κινήσεις όπως οι παραπάνω μπορούν να δηλώνουν μία συγκεκριμένη συναισθηματική ή ψυχολογική κατάσταση. Για παράδειγμα, το σφίξιμο της γροθιάς δηλώνει τον θυμό, το τρίψιμο της παλάμης παραπέμπει σε ανυπομονησία, κρύο ή ευχαρίστηση και η λίστα συνεχίζεται. Ακόμα, μπορούν να εκφράζουν πρόθεση, όπως είναι το άπλωμα του χεριού το οποίο δηλώνει την πρόσκληση σε χορό, ο αντίχειρας προς τα κάτω, που αφορά την αποδοκιμασία και το δείξιμο με το δάχτυλο, τις οδηγίες πορείας.
Πέρα από τις κινήσεις διαφόρων μελών του σώματος, ιδιαίτερη σημασία έχει και η ερμηνεία του προσώπου. Οι αλλαγές, μάλιστα, που υφίστανται στο πρόσωπο είναι πολύ πιο σημαντικές. Όσον αφορά, λοιπόν, το πρόσωπο, είναι σημαντικό να πούμε ότι διάφορες έρευνες έχουν καταδείξει πως ένα πρόσωπο με πιο «παχιά» χαρακτηριστικά ανήκει σε έναν εύθυμο άνθρωπο, και ένα πρόσωπο με «λεπτά» χαρακτηριστικά σε έναν περισσότερο σοβαρό. Επιπλέον, τα σαρκώδη χείλη φαίνεται να συνδράμουν στον βαθμό ελκυστικότητας (ιδίως ανάμεσα στο γυναικείο φύλο), ενώ τα λεπτά χείλη συνήθως παραπέμπουν σε έναν ευσυνείδητο άνθρωπο.
Συνοψίζοντας, όλα τα παραπάνω —τα οποία αποτελούν μέρος του ευρέος φάσματος της γλώσσας του σώματος— διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ ομιλητή και ακροατή και την έκφραση σκέψεων, συναισθημάτων ή προθέσεων. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο το γεγονός ότι µε τη γλώσσα του σώματος τα άτομα μπορούν να μεταδώσουν όλα όσα θα μπορούσαν να εκφράσουν µε τη λεκτική επικοινωνία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κολιούση, Κ. Π. (2015), Γλώσσα του σώματος: Από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων: Μεταπτυχιακή εργασία, διαθέσιμο εδώ
- Κώνστας, Χ. Ι. (2014), Η γλώσσα του σώματος στις πωλήσεις και στις ανθρώπινες σχέσεις, ΤΕΙ Πειραιά: Πτυχιακή εργασία, διαθέσιμο εδώ
