Της Ευσταθίας Παππά,
Από τη στιγμή που γεννιόμαστε και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, μαθαίνουμε να λειτουργούμε μέσα σε ένα δυαδικό έμφυλο σχήμα, ένα σύστημα κοινωνικό, στο οποίο κυριαρχούν δύο μόνο ταυτότητες, η θηλυκή και η αρρενωπή. Στη βάση αυτού του καθιερωμένου συστήματος, κατασκευάζονται κοινωνικοί ρόλοι τους οποίους –για να μπορέσουμε αποτελεσματικά να ενταχθούμε στο σύνολο– πρέπει να ενσαρκώνουμε. Το περιβάλλον που οικοδομείται υπαγορεύει αφενός ποιες συμπεριφορές πρέπει να αναμένονται από το κάθε φύλο και αφετέρου τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της οικογένειας, της εκπαίδευσης ή μετέπειτα σε ένα εργασιακό πλαίσιο.
Έτσι, από τη μία έχουμε ένα θηλυκό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο το άτομο από μικρή ηλικία φοράει ροζ, παίζει με κούκλες, κύριο μέλημά της να είναι πάντα όμορφη και πρωταρχικός της σκοπός η μητρότητα, διότι «είναι στη φύση της». Η ευαισθησία και η αίσθηση συμπόνοιας ταυτίζονται απόλυτα με τη θηλυκότητα, πράγμα χαριτωμένο, μέχρι να αποτελέσει εμπόδιο για την ανάληψη ηγετικών θέσεων. Αντίστοιχα, το αρρενωπό πρότυπο έχει το άτομο συνήθως ντυμένο με μπλε, φύσει εξοικειωμένο με τη βία και με στόχο μια επιτυχημένη επαγγελματική καριέρα, και όχι την οικογένεια. Οι αρρενωπότητες δεν κατακλύζονται από το συναίσθημα, γιατί αν το κάνουν γίνονται αδύναμες, και επομένως, αντ’ αυτού εκδηλώνουν ευκολότερα θυμό. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο κάθε φύλο προδίδουν μερικές μόνο από τις προσδοκίες που η κοινωνία γεννά στα άτομα, καθιστώντας την αναπαραγωγή αυτών των χρόνιων έμφυλων στερεοτύπων μια διαδικασία αέναη.
Στο σημείο αυτό, κάνει την εμφάνισή της η παιδαγωγική του gender-neutral parenting. Η πρακτική αυτή αφορά μια μέθοδο ανατροφής παιδιών μακριά από τις κοινωνικές νόρμες φύλων. Η βασική ιδέα που εκφράζει η μέθοδος είναι οι γονείς να ακούν σε βάθος τα παιδιά τους, το πώς αυτά βιώνουν την ταυτότητά τους και τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουν να εκφράσουν οποιαδήποτε έμφυλη συμπεριφορά. Από τα παιχνίδια και το ντύσιμο, μέχρι τα μίντια που καταναλώνουν τα παιδιά, παντού παρατηρούνται διακρίσεις και η ενδεχόμενη απόκλιση από τις «αρμόζουσες συμπεριφορές» γίνεται αφορμή χλευασμού, αλλά και λόγος ανησυχίας από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς.
Εκεί, επεμβαίνει η παιδαγωγική του GNP, προτείνοντας μια ανατροφή κατά την οποία τα παιδιά εκτίθενται σε ένα πεδίο ποικιλόμορφων δραστηριοτήτων, ώστε να αισθάνονται ελεύθερα να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και τις κλίσεις τους, και να καλλιεργήσουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη χωρίς ντροπή. Προκύπτει, έτσι, ένα ομολογουμένως ευρύτερο φάσμα ερεθισμάτων για τα παιδιά, από το οποίο θα γνώριζαν μόνο το «μισό» αν μεγάλωναν με βάση το βιολογικό τους φύλο.
Την ίδια στιγμή, η GNP ανακουφίζει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά που δεν μπορούν να ταυτιστούν με το βιολογικό τους φύλο. Μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον με δεδομένο το γεγονός ότι δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή εκτός από το να συμμορφωθείς με τους παραδοσιακούς κοινωνικούς ρόλους που προορίζονται για το φύλο σου, αναπόφευκτα αναπτύσσεις μία εσωτερική συγκρουσιακή σχέση με τον εαυτό σου και τις αξίες που πρεσβεύεις, αλλά αναγκαστικά αρνείσαι. Μία καθημερινότητα που στερεί τη δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού και ελεύθερης έκφρασης αποβαίνει άκρως καταστροφική.
Η αρχική «απονομή» του κάθε φύλου μάς ακολουθά δια βίου και κατευθύνει τη δράση μας ως άτομα. Προβάλλοντας αντίσταση στις παραδοσιακές κοινωνικές νόρμες, αποτρέπουμε τη συντήρηση των ιστορικών σχέσεων εξουσίας, ενώ δίνουμε χώρο στην εφαρμογή της κοινωνικής δικαιοσύνης. Βασική πρόθεση, λοιπόν, αυτού του τρόπου διαπαιδαγώγησης δεν τίθεται η εκμηδένιση της έννοιας του φύλου, όπως λανθασμένα υποστηρίζεται από τους πολέμιούς της, αλλά η επισήμανση του γεγονότος ότι αυτό δεν δρα καθοριστικά για τη ζωή κάποιου, για τις ευκαιρίες που του προσφέρονται, ή για τη θέση που επιθυμεί να κατακτήσει στην κοινωνία που ζει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gender-neutral parenting should be the norm, thedailycougar.com, διαθέσιμο εδώ
- Gender Diverse Parenting: A Primer, globalcomment.com, διαθέσιμο εδώ
- Αναθρέφοντας παιδιά χωρίς φύλο, avmag.gr, διαθέσιμο εδώ
