Της Μαρίας Μπότη,
Ένα από τα βασικά στοιχεία διαμόρφωσης του χαρακτήρα των παιδιών είναι τα παιχνίδια. Από μικρή ηλικία, εξοικειωνόμαστε με την ιδέα της απασχόλησης και σταδιακά προτιμάμε και αφιερώνουμε όλο και περισσότερο χρόνο στη δημιουργική απασχόληση. Αμέτρητες επιλογές παιχνιδιών περιμένουν στα ράφια των καταστημάτων να μπουν σε ένα ζεστό σπίτι και να κρατήσουν συντροφιά στα παιδάκια. Άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο εκπαιδευτικά, όλα έχουν κάτι να προσφέρουν. Όσο η κοινωνία εξελίσσεται και η ενημέρωση γύρω από τη σωστή εκπαίδευση των παιδιών εντείνεται, ο κλάδος των παιχνιδιών μεταμορφώνεται και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα.
Μία από τις πρωτοπόρους της προσπάθειας εξέλιξης της βιομηχανίας των παιχνιδιών είναι η γνωστή σε όλους κούκλα Barbie, η οποία πριν λίγα χρόνια λάνσαρε μία νέα σειρά που δεν έμοιαζε με τη συνηθισμένη. Προσπάθησε να ανατρέψει την εικόνα της ψηλής, ξανθιάς και αδύνατης γυναίκας και πρόσθεσε στη συλλογή της κούκλες που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές φυλές και σωματότυπους· σγουρά ή ίσια, κόκκινα ή καστανά μαλλιά πάνω σε κάθε τόνο επιδερμίδας, ψηλά και κοντά σώματα, με λιγότερα ή περισσότερα κιλά. Όλες ήταν μοναδικές και βγαλμένες από την πραγματική ζωή. Μετά τη μεγάλη επιτυχία της νέας σειράς, η συγκεκριμένη εταιρεία —όπως και πολλές άλλες στη συνέχεια— αποφάσισαν να διευρύνουν τη συλλογή τους και να προσθέσουν φιγούρες με ειδικές ανάγκες, όπως αναπηρικό καροτσάκι, πρόσθετο μέλος, με τύφλωση ή κώφωση.
Στη σύγχρονη εποχή, ο αποκλεισμός και η «ειδική» μεταχείριση που βιώνουν τα άτομα µε αναπηρία θεωρούνται από τα σοβαρότερα κοινωνικά ζητήματα της εποχής. Η ύπαρξη του κοινωνικού αποκλεισμού παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα των συγκεκριμένων ατόμων και συχνά τους στερεί σημαντικό µέρος της αξίας τους. Μέσα από αυτά τα παιχνίδια, όλα τα παιδιά, με διαφορετικό σωματότυπο από τα «πρότυπα» ομορφιάς, με ή χωρίς ειδικές ανάγκες, δεν αισθάνονται πλέον μοναξιά και κοινωνικό αποκλεισμό. Αποκτούν αυτοπεποίθηση και υγιή συνείδηση για τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους.
Μαθαίνουν να σέβονται τους άλλους και να προσεγγίζουν τη διαφορετικότητα με αγάπη, «χτίζοντας» φιλίες χωρίς διαχωριστικά. Μαθαίνουν την ισότητα, μία αξία που καλλιεργείται από μικρή ηλικία και εφαρμόζεται σε κάθε πτυχή της καθημερινής παιδικής, εφηβικής και ενήλικης ζωής των ανθρώπων. Μαθαίνουν την αποδοχή για καθετί διαφορετικό από εμάς, που είναι εξίσου όμορφο και ελεύθερο να εκφράζεται. Μαθαίνουν τον σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων, δημιουργώντας έναν κόσμο «φιλικό» και προσβάσιμο για όλους. Μαθαίνουν την ενσυναίσθηση, μία έννοια δυσεύρετη αλλά απολύτως αναγκαία για να κατανοήσουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
Παράλληλα, σε μία προσπάθεια καταπολέμησης των κοινωνικών στερεοτύπων αναφορικά με τα δύο φύλα και εγκαθίδρυσης της ισότητας, πολλές εταιρείες παιχνιδιών έχουν επιλέξει να προωθούν τα προϊόντα τους με έναν εναλλακτικό —έως σήμερα— τρόπο. Όπως εξηγούν, τα έμφυλα στερεότυπα διαιωνίζονται μέσω της βιομηχανίας παιχνιδιών, η οποία τα «διδάσκει» στα παιδιά από τη βρεφική τους κιόλας ηλικία. Προκειμένου να «σπάσουν» τα ταμπού, επιλέγουν στις διαφημιστικές καμπάνιες και τα δύο φύλα για όλα τα παιχνίδια. Αυτό σημαίνει πως είναι εξίσου πιθανό να δει κανείς ένα κοριτσάκι να παίζει με εργαλεία ή αυτοκινητάκια, όπως επίσης και ένα αγοράκι να παίζει με κούκλες ή κουζινικά.
Όπως είναι —δυστυχώς— λογικό, σε μία κοινωνία που μένει προσκολλημένη σε οπισθοδρομικές απόψεις, αυτές οι διαφημίσεις συχνά οδηγούν σε «θύελλα» αντιδράσεων, καθώς πολλοί πιστεύουν ότι προωθούν λάθος πρότυπα και «μπερδεύουν» τα παιδιά. Εκεί υπάρχει ένα σημαντικό ερώτημα: είναι όντως λάθος πρότυπα ή ο φόβος των γονιών να ξεφύγουν από τα στερεότυπα που ταλανίζουν την κοινωνία;
Στην πραγματικότητα, δε θα πρέπει να υπάρχει έμφυλος διαχωρισμός στα παιχνίδια, όπως δε θα πρέπει να υπάρχει αντίστοιχα και στην ενήλικη ζωή. Μην ξεχνάμε ότι τα παιχνίδια είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας. Ένας φανταστικός κόσμος διδάσκει όλες τις πραγματικές αξίες που πρέπει να υιοθετήσουν τα παιδιά από μικρή ηλικία και να εφαρμόσουν μελλοντικά στη ζωή τους. Σε μία προσπάθεια κατάρριψης των φυλετικών διακρίσεων και απόλαυσης ίσων δικαιωμάτων, όλα τα παιδιά είναι ελεύθερα να επιλέξουν το παιχνίδι που θέλουν.
Η βιομηχανία των παιχνιδιών μεταβάλλεται διαρκώς και προσαρμόζεται στις ανάγκες της κοινωνίας. Κάθε χρόνο, αμέτρητα παιχνίδια εμφανίζονται με διαφορετικές προοπτικές και διαφορετικές προσεγγίσεις. Κάθε ένα έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα και βελτιώνει τη συμπεριφορά των παιδιών. Οι γονείς θα πρέπει να ενημερώνονται και να δίνουν ευκαιρίες σε νέα παιχνίδια που διδάσκουν, προβληματίζουν θετικά και εξελίσσουν τον χαρακτήρα των παιδιών. Οι ολοκληρωμένες προσωπικότητες θέλουν γερά θεμέλια και, όσο μικρό και αν φαίνεται, ένα παιχνίδι είναι η μεγαλύτερη βάση για τη δημιουργία μοναδικών ατόμων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Barbie με «πιασίματα» και έξτρα κιλά έγινε εξώφυλλο, shape.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κούκλες για τα αγόρια και εργαλεία για τα κορίτσια – Παιχνίδια κατά των έμφυλων στερεοτύπων, ertnews.gr, διαθέσιμο εδώ
