Του Σωκράτη Κατσαρού,
Το 1939, ο Κόκκινος Στρατός επικράτησε έναντι των Ιαπώνων στον ποταμό Khalkin σε μια συνοριακή σύγκρουση, αποτρέποντας περαιτέρω ιαπωνική διείσδυση στην Ανατολική Ασία. Παράλληλα, στην διάρκεια του πολέμου της Ιαπωνίας με την Κίνα μέχρι το 1941, η ΕΣΣΔ στήριξε την δεύτερη με στρατιωτικούς συμβούλους και εξοπλισμό, μέχρι που η ίδια δέχτηκε επίθεση από τους Γερμανούς. Παράλληλα, η Ιαπωνία βρέθηκε σε πόλεμο με τις ΗΠΑ για τον έλεγχο του Ειρηνικού Ωκεανού. Το 1945 όμως οι δύο παραδοσιακοί ανταγωνιστές συγκρούστηκαν ξανά για τελευταία φορά στην Μαντζουρία.
Τον Μάιο του 1945, ο πόλεμος στην Ευρώπη τελείωσε με την επικράτηση των Συμμάχων και της ΕΣΣΔ, επί της Ναζιστικής Γερμανίας. Από το καλοκαίρι του 1945, οι νικητές των Γερμανών επικεντρώθηκαν στην νίκη επί της Ιαπωνίας, η οποία παρά τις συνεχιζόμενες ήττες της στην Νοτιοανατολική Ασία και τον Ειρηνικό, συνέχιζε να αντιστέκεται. Η ΕΣΣΔ από το 1941, είχε συγκροτήσει το μέτωπο της Βαϊκάλης με μια ομάδα στρατιών, ώστε να είναι προετοιμασμένη σε περίπτωση ταυτόχρονης επίθεσης από την Ιαπωνία και τις Δυνάμεις του Άξονα, παρότι είχε συμφωνηθεί με την Ιαπωνία να μην επιτεθεί η μια πλευρά στην άλλη.
Τον Αύγουστο του 1945, οι ΗΠΑ κλιμάκωσαν τις επιθέσεις τους με τις ρίψεις των δύο στρατηγικών πυρηνικών βομβών στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι, ενώ οι Σοβιετικοί σχημάτισαν άλλες δύο ομάδες στρατιών στο μέτωπο της Ρωσικής Άπω Ανατολής, με γενικό διοικητή τον Στρατάρχη και Επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του Κόκκινου Στρατού Aleksandr Vasilevskiy. Η ομάδα στρατιών της Βαϊκάλης με διοικητή τον Στρατάρχη Rodion Malinovsky, αποτελούνταν από τέσσερις στρατιές, μια στρατιά τεθωρακισμένων, μια αεροπορική στρατιά και ένα συγκρότημα μογγολικού ιππικού και μηχανοκίνητων δυνάμεων, υπό τις διαταγές του Issa Pliyev, ενός εκ των πρωταγωνιστών στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας το 1962.
Η 1η Ομάδα Στρατιών του Μετώπου της Άπω Ανατολής με διοικητή τον Στρατάρχη Kirill Meretskov συγκροτούνταν από τρεις στρατιές, μια στρατιά σημαιοφόρων, μια αεροπορική στρατιά, και μια ένα σώμα στρατού τεθωρακισμένων. Τέλος, η 2η Ομάδα Στρατιών της Άπω Ανατολής υπό τον Στρατάρχη Maksim Purkayev, αποτελούνταν από μια στρατιά σημαιοφόρων, δύο στρατιές, ένα ξεχωριστό σώμα στρατού τουφεκίων, μια αεροπορική στρατιά, έναν στολίσκο και μια επιχειρησιακή ομάδα. Συνολικά οι τρεις ομάδες στρατιών αριθμούσαν περίπου 1.600.000 προσωπικό, 27.000 τμήματα πυροβολικού, 1.200 πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών, όπλο καθοριστικής σημασίας στο Ανατολικό Μέτωπο, 5.600 άρματα μάχης και 3.700 αεροσκάφη. Στο πλευρό των Σοβιετικών δυνάμεων, πολεμούσε και μια ανεξάρτητη ταξιαρχία από τον Βορειοανατολικό Αντι-Ιαπωνικό Στρατό, έναν μη τακτικό στρατό οργανωμένο από Κινέζους και Κορεάτες με αρχηγό τον Zhou Baozhong με κύριο ρόλο τις δολιοφθορές.
Οι Ιάπωνες από την δική τους πλευρά, με επικεφαλής τον Στρατηγό Otozo Yamada, είχαν οχυρώσει την άμυνα της Μαντζουρίας σε τρεις ζώνες, έχοντας στα μετόπισθεν δυνάμεις στην Κορεατική χερσόνησο. Συγκεκριμένα, στην βορειοανατολική Μαντζουρία, υπάρχει μια ομάδα δύο στρατιών, στην νοτιοδυτική Μαντζουρία επίσης μια ομάδα δύο στρατιών, στην βόρεια Μαντζουρία μια ξεχωριστή στρατιά, και στην Κορέα δύο ξεχωριστές στρατιές. Οι δυνάμεις του ιαπωνικού στρατού κατοχής Kwantung σε Κορέα και Μαντζουρία ανέρχονταν σε 1.000.000 στρατιώτες και ναύτες, 300-400 άρματα μάχης και 2.000 αεροσκάφη εκ των οποίων πάνω από 600 μαχητικά. Πέρα από τις δυνάμεις του Kwantung οι Ιάπωνες υπολόγιζαν και τις δυνάμεις του υποτελούς κράτους Manchukuo, που έφταναν τις 170.000-200.000 άνδρες και τις δυνάμεις του υποτελούς Meng-Jiang το οποίο διέθετε έως 44.000 άνδρες.
Η υπεροχή σε εξοπλισμό και στρατιώτες ήταν ελαφρώς, αλλά αισθητά στο πλευρό του Κόκκινου Στρατού, σε συνδυασμό με την απουσία του ισχυρού ιαπωνικού πολεμικού ναυτικού, λόγω της απασχόλησής του στο μέτωπο του Ειρηνικού. Το σοβιετικό επιτελείο είχε το εξής σχέδιο: η ομάδα στρατών της Βαϊκάλης και η 1η ομάδα στρατιών της Άπω Ανατολής, θα έκαναν επίθεση από την Εξωτερική Μογγολία και τις περιοχές πέριξ του Vladivostok αντίστοιχα, με στόχο την κατάληψη της πόλης Mukden γνωστή σήμερα ως Shenyang και την εισβολή στην κορεατική χερσόνησο, ενώ η 2η ομάδα στρατιών της Άπω Ανατολής θα προήλαυνε από την βόρεια Μαντζουρία πιέζοντας τους Ιάπωνες και δίνοντας χρόνο στα άλλα δύο μέτωπα να επιτύχουν τις εφόδους τους, χτυπώντας τις πτέρυγες των Ιαπώνων.
Στις 9 Αυγούστου, ξεκίνησε η επιχείρηση από τον Κόκκινο Στρατό και τους συμμάχους του. Ο Κόκκινος Στρατός, έμπειρος από μεγάλης κλίμακας χερσαίες επιχειρήσεις στον πόλεμο με τους Γερμανούς και βελτιωμένος σε σύγκριση με το παρελθόν, κατάφερε να διεισδύσει από την εσωτερική Μογγολία μέχρι την κορεατική παραμεθόριο, κυκλώνοντας πολλές ιαπωνικές δυνάμεις. Ο στόλος αρμάτων μάχης των Σοβιετικών αποτελούνταν από τα ευέλικτα και αποτελεσματικότατα T-34 και τα βαριά τανκ τύπου IS και KV, πολύ ανώτερα και από τα σοβιετικά άρματα. Χρησιμοποιήθηκαν το 1939 στην μάχη του ποταμού Khalkin, αλλά και από τα ιαπωνικά άρματα μάχης που είχαν απέναντί τους. Οι φάλαγγες των τεθωρακισμένων, σε συνδυασμό με τις συνεχείς ρίψεις ρουκετών και πυροβολικού, έσπασαν τις ιαπωνικές γραμμές, οι οποίες δεν είχαν αντίστοιχη δύναμη πυρός να τους σταματήσουν.
Οι Ιάπωνες τότε, αντιστάθηκαν με επιθέσεις αυτοκτονίας από ξηρά και αέρα για να απωθήσουν τις σοβιετικές δυνάμεις προκαλώντας μεν αρκετές απώλειες, αλλά χωρίς κάποιο απτό αποτέλεσμα. Οι Σοβιετικοί πέρασαν τον ποταμό του Μαύρου Δράκου (Heilongchiang) και κατατρόπωσαν τους αντιπάλους τους στην μάχη της Mutanchiang στις 12-16 Αυγούστου, κυριεύοντας την πόλη Hailar στις 18 Αυγούστου. Την ίδια ημέρα η 1η ομάδα στρατιών της Άπω Ανατολής, αποβίβασε αγήματα στην ανατολική ακτή της Κορεατικής χερσονήσου, στην νήσο Sakhalin και στις νήσους Kuril, δημιουργώντας έναν ασφυκτικό κλοιό στους Ιάπωνες. Μέχρι τις 20 Αυγούστου, η 2η ομάδα Στρατιών της Άπω Ανατολής έφτασε μέχρι την Mukden και δυνάμεις από το μέτωπο της Βαϊκάλης κυρίευσαν την εσωτερική Μογγολία και την συνοριακή με το Πεκίνο επαρχία Hebei. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, Κινέζοι στην συντριπτική πλειοψηφία, υποδέχτηκαν τους Σοβιετικούς ως απελευθερωτές και προέβησαν σε αντίποινα κατά του ιαπωνικού πληθυσμού, για όσα είχαν προηγηθεί από τους Ιάπωνες στα 14 χρόνια κυριαρχίας τους.
Τελικά, η επέλαση του Κόκκινου Στρατού σταμάτησε στον ποταμό Yalu, λόγω υπερέκτασης των δυνάμεων από τις θέσεις ανεφοδιασμού τους. Οι Σοβιετικοί και οι σύμμαχοί τους είχαν 13.000 νεκρούς, 25.000 τραυματίες και τουλάχιστον 300 άρματα μάχης κατεστραμμένα. Οι Ιάπωνες είχαν με βάσει διάφορες εκτιμήσεις από 21.400 έως 83.800 νεκρούς, 20.000 τραυματίες, 594.000-609.000 αιχμαλώτους, εκατοντάδες αεροσκάφη, άρματα μάχης και χιλιάδες οχήματα και κομμάτια πυροβολικού κατεστραμμένα ή κατασχεμένα από τον Κόκκινο Στρατό. Οι σύμμαχοι των Ιαπώνων από τα κράτη που τους ήταν υποτελείς, τράπηκαν σε φυγή εκ των προτέρων χωρίς να πολεμήσουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 15 Αυγούστου, εν ώρα συγκρούσεων ο Αυτοκράτορας Hirohito με διάγγελμα μέσω ραδιοφώνου αναφέρθηκε σε πιθανή συζήτηση για συνθηκολόγηση με τους Συμμάχους. Ο ήχος δεν ήταν αρκετά ποιοτικός και το μήνυμα σύγχισε τους Ιάπωνες και επηρέασε το ηθικό τους σημαντικά.
Εν κατακλείδι, η εκδίωξη των Ιαπώνων από την Μαντζουρία ήταν σημαντική για αρκετούς λόγους. Πρώτον, άφησε την χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου χωρίς ηπειρωτικά εδάφη που την τροφοδοτούσαν με ανθρώπινο δυναμικό και πόρους, και επίσπευσε την επίσημη συνθηκολόγησή της στις 2 Σεπτεμβρίου του 1945. Δεύτερον, επιβεβαίωσε την παρουσία της ΕΣΣΔ και στην Άπω Ανατολή, μετά την κυριαρχία της στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, και συνέβαλλε στην εδραίωση του κομμουνισμού στην βορειοανατολική Κίνα και στην Βόρειο Κορέα, που ιδρύθηκε λίγο αργότερα. Τέλος, η ταυτόχρονη επικράτηση των ΗΠΑ στην Ιαπωνία και στο νότιο τμήμα της Κορέας, οδήγησε στην δημιουργία τετελεσμένων, τόσο στην Κορεατική Χερσόνησο, όσο και στην Κίνα, όπου μεταφέρθηκε η ήδη υπάρχουσα στην Ευρώπη ψυχροπολεμική αντιπαράθεση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dzirkals, Lilita I. (1976), ”Lighting War” in Manchuria: Soviet Military Analysis of the 1945 Far East Campaign, Santa Moninca: The Rand Corporation.
- Glantz David M. (1983), August Storm: The Soviet 1945 Strategic Offensive in Manchuria, Kansas Combat Studies Institute.
- Mankoff Jeff (2015), The legacy of the Soviet offensives of August 1945, csis.org, Διαθέσιμο εδώ
