Του Δημήτρη Τσελίκα,
Το παρόν άρθρο αποτελεί άμεση συνέχεια του προηγούμενου. Στο πρώτο μέρος είδαμε τον μύθο του Φαέθοντα όπως τον διηγούνταν οι πρόγονοί μας, στο δεύτερο θα δούμε κάποιους από τους πολλούς συμβολισμούς, οι οποίοι κρύβονται πίσω από το πέπλο του μύθου. Αρχικά, το όνομα Φαέθων παράγεται από τις λέξεις φάος (φως) και αίθω (λάμπω). Η αλληγορία πίσω από τον μύθο μπορεί να είναι ηθική. Η ιστορία του Φαέθοντα μας διδάσκει ότι δεν πρέπει να επιχειρούμε πράγματα ανώτερα από τις δυνάμεις μας.
Αν περιορίσουμε το ηθικό κομμάτι, στους γιους βασιλέων (γιος θεού ήταν ο Φαέθων εξάλλου), τότε μπορούμε να πούμε ότι αυτοί δεν πρέπει να παρασύρονται από τη δύναμή τους και να ορμάνε σε ανόητους πολέμους και επιχειρήσεις, χωρίς πρώτα να έχουν πάρει τη γνώμη των μεγαλύτερων και πιο έμπειρων συμβούλων τους, ειδάλλως θα προκαλέσουν φωτιές και κακό στους υπηκόους τους. Αν, τώρα, αφηνιάσουν οι ίπποι (οι υπήκοοι), κόψουν τα χαλινάρια και ανατρέψουν την άμαξα (την εξουσία), τότε ο ηνίοχος (ο γιος του βασιλιά) πέφτει εξαιτίας της απειρίας του (ανατρέπεται πολιτικά). Ακόμα, διδάσκει στους γονείς ότι δεν πρέπει να υπόσχονται απρονόητα στα παιδιά τους και να εκπληρώνουν οτιδήποτε κι αν ζητήσουν αυτά, διότι αυτοί δεν ξέρουν τι είναι καλό και τι όχι και πέφτουν άθελά τους σε συμφορές. Για αυτό πρέπει οι γονείς να είναι παράδειγμα προς τα παιδιά τους.
Η αλληγορία μπορεί να είναι και φυσική όμως. Στα πανάρχαια χρόνια, όταν βασιλιάς της Αθήνας ήταν ακόμα ο Κέκροπας, έπεσε μεγάλη ξηρασία στην Ελλάδα και στην Ασία, οπότε πολλά μέρη ξεράθηκαν και κάηκαν. Πολλοί έτσι θεώρησαν ότι ο ήλιος είχε βγει από την πορεία του. Παρόμοιο περιστατικό έγινε και στις 20 Οκτωβρίου 1736, όταν επικράτησαν ισχυροί άνεμοι και μεγάλη ζέστη, και οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν ότι ο ήλιος λοξοδρόμησε (τα λέει ο Jérôme Lalande στο Traite d’ astronomie XIII). Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον και αυτό που λέει ο Αθανάσιος Σταγειρίτης, ότι βάσει των παρατηρήσεων του Ήλιου ένας αστρονόμος από την Μπολόνια της Ιταλίας, είχε προβλέψει τον Ιούνιο του 1816 ότι στις 18 Ιουλίου του ίδιου έτους η γη θα καιγόταν από φωτιές.
Όμως, μέχρι την 1η Ιουλίου που έγραφε το έργο του ο Σταγειρίτης, τίποτα τέτοιο δεν είχε γίνει (και δεν έγινε και ποτέ, όπως ξέρουμε). Υπήρχαν ανωμαλίες στις εποχές (παράδοξο ψύχος, βροχές, αταξίες στο θέρος και την άνοιξη) όπως ακριβώς γίνεται και τώρα, αλλά αυτό είναι απλώς απόδειξη ότι ο πλανήτης μας είναι ζωντανός και συνεχώς εν κινήσει. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο Πάπας φυλάκισε τον εν λόγω αστρονόμο. Πίσω στον μύθο του Φαέθοντα, μία άλλη, πολύ πιθανή εκδοχή, είναι να έπεσε ένας κομήτης στην γη. Αυτή η φωτιά από τον ουρανό ονομάστηκε εμπρησμός του Φαέθοντα, δηλαδή του Ήλιου. Φαέθων λεγόταν και η υπερβολική ζέστη του θέρους, και όταν εγείρονταν πυκνοί ατμοί, έλεγαν ότι επρόκειτο να βρέξει, επειδή έκαιγε πολύ ο ήλιος. Για αυτό είπαν ότι ο Φαέθων ήταν γιος του Ήλιου και της Κλυμένης (κλύζω= περιβρέχω [υγρασία από τους ατμούς]). Κάποιοι, λοιπόν, θεωρούσαν ότι ο ποταμός Ηριδανός είναι στερεωμένος και στις επιτολές του (όταν, δηλαδή, βγαίνει στον ουρανό) πέφτουν δυνατές βροχές και πνίγουν την ζέστη (Φαέθων). Γι’ αυτό και ο μύθος λέει ότι ο Φαέθων έπεσε στον Ηριδανό και πνίγηκε.
Ιστορικά, σύμφωνα με τον Ευστάθιο Θεσσαλονίκης και τον Στέφανο Βυζάντιο, Φαέθων ήταν ένας Τιτάνας που γέννησε τον Ερετριέα, από τον οποίο πήρε το όνομά της η Ερέτρια. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, κάποιος Φαέθων, ακόλουθος του Πελασγού ήρθε και βασίλευσε πρώτος στην Μολοσσίδα μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα (ίσως 9654 π.Χ.). Αυτός, λοιπόν, ο βασιλιάς, ασχολείτο με την αστρονομία και προέβλεψε πυρκαγιές παρατηρώντας κάποιον κομήτη. Έφυγε στην Ιταλία για να γλυτώσει και τελικά κάηκε από τις πυρκαγιές ή πνίγηκε στον Ηριδανό ποταμό (ίσως ο σημερινός Πάδος). Ο Λουκιανός γράφει ότι ασχολείτο επίσης με το να βρει την κίνηση και την διαδρομή του Ήλιου, και επειδή πέθανε πριν προλάβει να δώσει ερμηνεία στο φαινόμενο το απέδωσαν ότι δεν μπόρεσε να κουμαντάρει το άρμα του Ήλιου. Τέλος, σύμφωνα με άλλους, ήταν γιος κάποιου βασιλιά της Ιταλίας, πήρε το άρμα του πατέρα του κι επειδή ήταν άπειρος στην αρματηλασία πνίγηκε στον Ηριδανό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σταγειρίτης Αθανάσιος (2015), Ωγυγία ή Αρχαιολογία, τμ. A΄, Αθήνα: Εκδόσεις Διανόηση.
- Ovid (2009), Metamorphoses, Oxford: Oxford University Press.
