Της Φωτεινής Παπαγιανοπούλου,
Ο Fyodor Mikhailovich Dostoevsky υπήρξε Ρώσος μυθιστοριογράφος, φιλόσοφος, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος. Τον Ιανουάριο του 1838, όταν ήταν 16 ετών, μπήκε στη στρατιωτική ακαδημία, κάτι το οποίο έκανε για να ευχαριστήσει τον πατέρα του, αγνοώντας τις δικές του επιθυμίες. Ξεκινά, λοιπόν, να γράφει στην ηλικία των 20 και τον Μάιο του 1845 ολοκληρώνει το πρώτο του μυθιστόρημα, Poor people. Στην αρχή της καριέρας του ακολουθεί τα βήματα του Gogol και παρουσιάζει ιδέες κοινωνικής πολιτικής. Καθοριστική ήταν η συμμετοχή του στην –ουτοπική– ιδέα μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας, γεγονός που οδήγησε στην καταδίκη του σε θάνατο το 1849. Ωστόσο, σώζεται με κόπο και στέλνετε εξόριστος στη Σιβηρία για καταναγκαστικά έργα, όπου πέρασε 10 χρόνια. Αφού εξέτισε την ποινή που περιγράφεται στο βιβλίο Notes from Underground, το 1861, απομακρύνθηκε εναργώς από τον δρόμο της επανάστασης και άρχισε να την καταδικάζει (μυθιστόρημα Demons το 1872). Τέλος, βυθίζεται στον κόσμο του μυστικισμού και της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 170 γλώσσες.
Όσον αφορά το βιβλίο Crime and Punishment (=Έγκλημα και Τιμωρία), τα πρώτα μέρη του δημοσιεύονται το 1866 σε 8 τεύχη του περιοδικού “Russian Bulletin”. Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί τμηματικά τον Ιανουάριο-Δεκέμβριο. Παράλληλα, ο Dostoevsky δουλεύει πάνω στο κείμενο και, εν συνεχεία, δημοσιεύει ξεχωριστή έκδοση «Ένα μυθιστόρημα σε έξι μέρη με επίλογο του Φ. Μ. Dostoevsky. Αναθεωρημένη Έκδοση». Στο βιβλίο αυτό, λοιπόν, ο Dostoevsky θίγει το θέμα της αμαρτίας και της εξιλέωσης, ενώ, παράλληλα, κάνει λόγο για υποβάθμιση της ρωσικής κοινωνίας και οικογένειας.
Η ιστορία διαδραματίζεται στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας του 19ου αιώνα. Η πλοκή διαρκεί εννιάμιση ημέρες. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο νεαρός φτωχός φοιτητής νομικής Rodion Raskolnikov. Ο τελευταίος βασανίζεται από την ιδέα της δικαιοσύνης. Θεωρεί πως η ανθρωπότητα διχοτομείται σε: «εκλεκτή» και «υλική». Οι «Εκλεκτοί», βασικό του παράδειγμα ο Ναπολέων, μπορούν να διαπράξουν φόνο ή φόνους για έναν ανώτερο σκοπό. Οι κοινοί θνητοί απ’ την άλλη, οφείλουν να ζουν σε αρμονία με τους νόμους και τις εξαιρέσεις. Όπως ήδη έχει αναφερθεί, ο πρωταγωνιστής είναι πένητας, εξασφαλίζοντας μόλις τα προς το ζην. Η μητέρα του Pulcheria Alexandrovna Raskolnikova και η αδερφή του Avdotya Romanovna Raskolnikov (“Dunya”, “Dunechka”) βρίσκονται στην ίδια οικονομική κατάσταση. Μάλιστα, η τελευταία ετοιμαζόταν να παντρευτεί έναν άντρα που δεν αγαπούσε, για τα χρήματά του και για χάρη του αδερφού της. Το γεγονός αυτό εξόργισε τον Rodion Raskolnikov και έτσι οδηγείται στον πρώτο φόνο, της υπερήλικης ενεχυροδανειστή (Alena Ivanovna) –«ψείρας» κατ’ εκείνον–, καθώς και στον αναγκαστικό φόνο της αδερφής της (Lizaveta Ivanovna), η οποία παρίστατο στον προδιαπραχθέντα φόνο. Και κάπως έτσι ξεκινά η ζωή του ως εγκληματία.
Ο Rodion Raskolnikov θεωρούσε ότι αν καταφέρει να σκοτώσει το «ερπετό» –αιτία πόνου της κοινωνίας– θα ανήκει στους «εκλεκτούς». Ο πρωταγωνιστής θέλει να βοηθήσει την οικογένεια Marmeladov, χωρίς να σκέφτεται τα κέρδη της δολοφονίας. Ο Marmeladov ήταν αλκοολικός και η οικογένειά του ήταν βυθισμένη στη φτώχεια. Η κόρη του, μάλιστα, Sofya Semyonovna Marmeladov (“Sonya”, “Sonechka”) γίνεται ιερόδουλη για να ταΐσει την οικογένειά της. Ο Raskolnikov, με πιέσεις της αγαπημένης του Sonya, ομολογεί τι έκανε και καταδικάζεται σε οκτώ χρόνια φυλάκισης στη Σιβηρία. Εκεί αρρωσταίνει και πονά ο εγωισμός του. Μόνο η αγάπη για τη Sonya που τον ακολουθεί μπορεί να τον γιατρέψει. Η τελευταία τον πείθει να διαβάσει το Ευαγγέλιο και ο χριστιανικός τρόπος σκέψης αρχίζει να κατακτά τον νου του, αλλάζοντάς τον ως άνθρωπο.
Το μυθιστόρημα αποτελείται από έξι μέρη και έναν επίλογο. Ο δολοφόνος και ο φόνος παρουσιάζονται στο πρώτο μέρος, ενώ η έρευνα και οι εσωτερικές μάχες του Raskolnikov στα ακόλουθα μέρη. Το μυθιστόρημα αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί α) αστυνομικό, αφού περιέχει σχεδιασμό δολοφονίας, έρευνα και δικαστική απόφαση, β) ψυχολογικό, αφού περιέχει αναλυτική περιγραφή του εσωτερικού κόσμου του Rodion Raskolnikov (εκδίκηση, πάθος, ψυχική ανισορροπία κ.τ.λ.), γ) κοινωνικό, ένεκα του υφιστάμενου διαχωρισμού της κοινωνίας σε πλούσιους και φτωχούς.
Ο λεπτός ψυχολογισμός, η υπαρξιακή κατανόηση της πράξης και η περαιτέρω ύπαρξη του Raskolnikov μεταφέρονται πολύχρωμα από τον Ρώσο συγγραφέα στο παρόν έργο του. Τέλος, αξίζει να προσέξουμε τις κοινωνικές αιτίες των εγκλημάτων και των καταστροφών. Ακόμα, τις καταπιεστικές συνθήκες που περιγράφουν τη ζωή των φτωχών της Πετρούπολης και το μεθύσι και την πορνεία που αντιπροσωπεύουν ήρωες του έργου. Αν ανήκεις, λοιπόν, στους αναγνώστες των αστυνομικών-ψυχολογικών βιβλίων, τότε πιστεύω ότι δε θα σε απογοητεύσει!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Έγκλημα και Τιμωρία, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, μετάφραση Σωτήρης Πατατζής – politeianet, διαθέσιμο εδώ
- Φιόντορ Ντοστογιέφσκι: Η βιογραφία του γνωστού Ρώσου συγγραφέα – Public|Blog, διαθέσιμο εδώ
