Του Γιάννη Μάρκελλου,
Κατά τον Bruno Snell, τα Ομηρικά Έπη μπορεί να θεωρηθούν πρόδρομοι ολόκληρης της ευρωπαϊκής σκέψης. Οι πληροφορίες που διαθέτουμε για τις ανατομικές γνώσεις του Ομήρου προέρχονται κατά πλειονότητα από τον Charles Daremberg, ο οποίος δημοσίευσε μια εργασία το 1865 σχετικά με την Ιατρική στον Όμηρο. Πρωτοπόρος των ανατομών υπήρξε ο γιατρός Ηρόφιλος ο Χαλκηδόνιος κατά τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Ως προσφορότερο έδαφος ανατομιών, θεωρήθηκε το πεδίο της μάχης και ο βωμός των θυσιών. Βέβαια, από αυτήν την προσπάθεια θα ήταν απίθανο να εκλείψει και η συνεισφορά της Μυθολογίας.
Ο Όμηρος δεν θα μπορούσε να αποτελέσει την κυριότερη πηγή, για τον λόγο ότι η ομηρική Ανατομική δεν αποτέλεσε πεδίο συστηματικής έρευνας. Ο Bruno Snell, εξειδικευμένος γνώστης των ομηρικών ιδεωδών, μπόρεσε να αποσαφηνίσει με αξιοζήλευτη ενάργεια στη μελέτη του Η ομηρική αντίληψη για τον άνθρωπο ότι οι πρώτοι Έλληνες δεν κατάφεραν να αποτυπώσουν ολόκληρη τη φυσιολογία του ανθρώπου, παρά μόνο ως σύνολο μελών. Χαρακτηριστικά θα γράψει ότι η φύση του ανθρώπινου σώματος είχε συλληφθεί ως πολλαπλότητα και όχι ως ενότητα, κάτι που δείχνουν οι παραστάσεις στην πρώιμη ελληνική τέχνη. Αυτό το γεγονός έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο άνθρωπος της πρώιμης εποχής δεν μπορούσε να αντιληφθεί πλήρως τη φυσιολογία του ανθρώπου. Η εξελικτική δυναμική οδηγήθηκε στον 5ο αιώνα, όπου πλέον στην κλασική τέχνη παριστάνεται η πλήρης οργανική ενότητα του σώματος, όπως σημειώνει και ο Kurt Pollak.
Είναι πασιφανές το γεγονός ότι οι άνθρωποι του Ομήρου δεν μπορούσαν να εκφράσουν το σώμα ως ολότητα παρά μόνο ως άθροισμα των επί μέρους μελών. Ο Όμηρος κάνει λόγο για γρήγορα πόδια, γρήγορα γόνατα και γρήγορα χέρια, όχι, όμως, για την πλήρη οντολογία του ανθρώπου με την έκφραση «σώμα». Η πλήρης εκφραστική δυνατότητα του σώματος για την εποχή του Ομήρου στάθηκε ιδιαίτερα δύσκολη, κάτι ανάλογο ισχύει για τον ψυχοπνευματικό κόσμο του Ομήρου. Ο Όμηρος ποτέ δεν εκφράστηκε για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόταν την ψυχή. Στα Ομηρικά Έπη, ο πιο δόκιμος ορισμός για την ψυχή καθίσταται η δύναμη που κρατάει ο άνθρωπος στη ζωή. Αναφέρθηκε πως η ομηρική σκέψη δεν είχε συλλάβει το τι είναι ψυχή. Πράγματι αν αναλογιστεί κανείς ότι η σύγχρονη έρευνα δεν έχει κάποια στοιχεία που να υποδηλώνουν πώς αντιλαμβανόταν ο Όμηρος τη λειτουργία της ψυχής στον ζωντανό άνθρωπο.
Βέβαια, ο Όμηρος προσπάθησε να ερμηνεύσει την πλήρη οντολογική συμπεριφορά των λέξεων θυμός και νόος που σημαίνουν εν ολίγοις το πνεύμα. Ο Bruno Snell προς επίρρωση των παραπάνω, θα καταγράψει πως τα Ομηρικά Έπη ίσως να αποτελούν την πρώιμες μορφές θεμελίων της σύγχρονης ευρωπαϊκής σκέψης. Για την κατανόηση της εντρυφήσεως του πνεύματος, στον χρυσό αιώνα του Περικλέους προβάλλεται η ανθρώπινη προσπάθεια για την αυτοσυνειδησία του πνεύματος.
Από τα παραπάνω, ο σύγχρονος ερευνητής βρίσκεται αντιμέτωπος με νέα ερωτηματικά και προκλήσεων, καθότι η πλήρης ανατομική λειτουργία του σώματος στον Όμηρο δεν μπόρεσε να ευδοκιμήσει. Η σύγχρονη έρευνα θα πρέπει να το εξετάσει υπό το πρίσμα μιας ιστορικής εξελικτικής, κατά την οποία ο πρώιμος άνθρωπος δεν αντιλαμβανόταν τους όρους σώμα- ψυχή- νους και τα επιμέρους μέλη του σώματος, έτσι όπως στα κατοπινά χρόνια διαμορφώθηκαν στην συνείδηση των ανθρώπων. Για την ευρύτερη κατανόηση, ένα χωρίο από την Ιλιάδα μαρτυρεί με έναν ιδιάζοντα τρόπο τη λειτουργία της ισχιακής άρθρωσης: «και το γοφό του Αινεία σημάδεψε, στο μέρος όπου μπαίνει και στρίβει του μεριού το κόκαλο, στην κλείδωση που λένε. Του σπάζει η κλείδωση και κόπηκαν μαζί του νεύρα. Το δέρμα του ‘σκισε η αγκυλόπετρα, και τότες ο αντριωμένος πάνω στα γόνατα σωριάστηκε, κι ακούμπησε στο χώμα το αδρό του χέρι, και του σκέπασε μαύρη νυχτιά τα μάτια».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Καραστάθη, Δάφνη, (2017), Ο Όμηρος στον Γαληνό, Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
- Μαζαράκης-Αινιάν, Αλέξανδρος, (2000), Όμηρος και Αρχαιολογία, Αθήνα: Καρδαμίτσα.
- Kurt, Pollak, (2007), Η Ιατρική στην αρχαιότητα, Αθήνα: Παπαδήμα.
