Της Φωτεινής Χρυσοχοΐδου,
Στην οικονομική πραγματικότητα του δυτικού κόσμου και αναμφισβήτητα εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, οι νομισματικές μονάδες του δισεκατομμυρίου και τρισεκατομμυρίου όταν επρόκειτο για το εισόδημα ενός ατόμου θεωρούνται υπέρογκα ποσά, τα όποια κατέχουν ελάχιστοι. Στον αντίποδα, όμως, των δυτικών αντιλήψεων, βρίσκεται η περίπτωση της Ζιμπάμπουε, όπου οι πολίτες της είναι τρισεκατομμυριούχοι που δεν έχουν πρόσβαση στα βασικά αγαθά.
Η Ζιμπάμπουε ιστορικά από το 1960, ενώ βρισκόταν υπό την κυριαρχία των λευκών, μέχρι και σήμερα, εμφανίζει χαμηλές οικονομικές επιδόσεις. Ωστόσο, η αφετηρία της ύφεσης που ώθησε την οικονομία της χώρας στο «χείλος του γκρεμού» χαράζεται στο κατακλυσμικό σημείο της «Μαύρης» Παρασκευής του 1997, με τη θεαματική πτώση του δολαρίου της ως αποτέλεσμα της δημοσιονομικής απειθαρχίας και της επιρροής από την ασιατική κρίση. Μάλιστα, τον Νοέμβριο του 2008 κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης καταγράφηκε στη Ζιμπάμπουε το δεύτερο μεγαλύτερο περιστατικό υπερπληθωρισμού στην ιστορία, με τον θεαματικό ρυθμό πληθωρισμού 79.600.000.000% (ουσιαστικά 98% ημερήσιο πληθωρισμό).
Εντυπώσεις δημιουργεί το χαρτονόμισμα των 100 τρις δολαρίων της Ζιμπάμπουε, που δεν ανταποκρίνεται στο δέος που προκαλείται στο άκουσμα ενός τόσο υπέρμετρου χρηματικού ποσού, καθώς η πραγματική του αξία είναι μόλις το μηδαμινό ποσό των 0,40 δολαρίων των Η.Π.Α. Πλέον, όμως, λόγω του αχαλίνωτου πληθωρισμού, το δολάριο της Ζιμπάμπουε δεν χρησιμοποιείται ενεργά, καθώς ανεστάλη επίσημα από την Κυβέρνηση.
Στην περίοδο του 2010 και μετά, σε αντίθεση με άλλες περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής, όπου σημειώθηκε μέτρια μείωση και αντιμετώπιση της φτώχειας, τα επίπεδα φτώχειας στη Ζιμπάμπουε εξακολουθούν να αυξάνονται. Μεταξύ 2011 με 2022 περισσότερο από το 50% του πληθυσμού (7,9 εκατ.) βρίσκονται κάτω από τα όρια της ακραίας φτώχειας. Τους τελευταίους μήνες υπήρξαν φιλότιμες προσπάθειες από την Kυβέρνηση για τη θέσπιση πληθώρας μέτρων, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνεται και η απόφαση για αναστολή πληρωμών σε εργολάβους, όπου κατηγορούνται ότι συμμετείχαν ενεργά στην παράλληλη αγορά συναλλάγματος και στη λεγόμενη «καύση χρημάτων».
Η καύση χρημάτων (burning money) εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια της υπερπληθωριστικής περιόδου του 2009, όπου έγιναν αναφορές για ένα είδος συναλλαγής μετ’ επιστροφής που χρησιμοποιείται για να αντισταθμίσει τη μείωση της αγοραστικής δύναμης του δολαρίου Ζιμπάμπουε. Η «καύση χρημάτων» περιελάβανε τη δωροδοκία του προσωπικού της Αποθεματικής Τράπεζας της Ζιμπάμπουε (R.B.Z.) για παράνομη πρόσβαση σε ξένο συνάλλαγμα, όπως δολάρια Η.Π.Α., με την επίσημη ισοτιμία και στη συνέχεια μεταφορά του ξένου νομίσματος στη μαύρη αγορά και ανταλλαγή του με δολάρια Ζιμπάμπουε.
Συνεχίζοντας στην πιο σύγχρονη στροφή της υπόθεσης, το 2022 υπήρξε παύση από τον συνεχή υψηλό πληθωρισμό, που διήρκησε για 18 μήνες μέχρι τον Αύγουστο στο 285,0%. Mάλιστα, σε ετήσια βάση τον Δεκέμβριο του 2022 σημειώθηκε επιβράδυνση σε 243,5%. Κατά την παρουσίαση των πιο πρόσφατων αριθμών πληθωρισμού, ο Γενικός Διευθυντής της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ζιμπάμπουε (ZIMSTAT), Taguma Mahonde, δήλωσε ότι ο μηνιαίος ρυθμός πληθωρισμού τον Δεκέμβριο του 2022 ήταν 2,4%, αυξημένος κατά 0,6% από το 1,8% του Νοεμβρίου 2022.
Το αντίκτυπο των αριθμών
Οι τιμές στη Ζιμπάμπουε σχεδόν διπλασιάζονταν κάθε μέρα. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες κοστίζουν διπλάσια κάθε επόμενη μέρα. Με την ανεργία να βρίσκεται στα ύψη, οι οικονομικές δραστηριότητες στη Ζιμπάμπουε ουσιαστικά έκλεισαν και έστρεψαν την εγχώρια οικονομία σε μια μορφή ανταλλακτικού εμπορίου.
Η αιτία του υπερπληθωρισμού της Ζιμπάμπουε αποδόθηκε σε πολυάριθμα οικονομικά σοκ. Η μακροοικονομική αστάθεια, η αργή αστικοποίηση και οι διαρθρωτικοί μετασχηματισμοί, η κακή ποιότητα θέσεων εργασίας, τα αναποτελεσματικά προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας και οι εξωγενείς κραδασμοί, όπως η πανδημία COVID-19, είναι οι άμεσες αιτίες της αύξησης της φτώχειας. Σημαντικό ρόλο κατέχουν και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με μια σειρά πλημμυρών και πυρκαγιών να πλήττουν την ήδη ζημιωμένη οικονομία της χώρας, που βασίζεται προπαντός στον αγροτικό τομέα. Η εθνική Κυβέρνηση προς απάντηση στο αυξανόμενο εθνικό χρέος αύξησε το ποσοστό έκδοσης χρημάτων, με αποτέλεσμα να σημειωθούν σημαντικές μειώσεις στην οικονομική παραγωγή και στις εξαγωγές. Ως συνέπεια αυτού, η πολιτική διαφθορά συνδυάστηκε με μια θεμελιωδώς αδύναμη οικονομία.
Τόσο η αξία των αγαθών, όσο και των υπηρεσιών, έχει εξυψωθεί με αποτέλεσμα τη μείωση της αγοραστικής ικανότητας των πολιτών. Η Παγκόσμια Τράπεζα κατέταξε τη Ζιμπάμπουε στη δεύτερη θέση μεταξύ 177 χωρών για τον πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2022, γεγονός που συνέβαλε στην επιδείνωση της επισιτιστικής ασφάλειας. Επιπροσθέτως, υποβαθμίστηκαν οι εξοικονομήσεις των πολιτών και έχασαν μεγάλο μέρος της αξίας τους. Η άνοδος του πληθωρισμού απειλεί να ασκήσει σημαντική πίεση στα ήδη αδύναμα εισοδήματα των νοικοκυριών τους επόμενους μήνες.
Ο υπερπληθωρισμός στη Ζιμπάμπουε βγήκε εκτός ελέγχου, με συνέπεια να χρησιμοποιηθεί ένα ξένο νόμισμα (όπως το ραντ Νότιας Αφρικής, η πούλα Μποτσουάνας, το δολάριο Η.Π.Α. κ.λπ.) ως μέσο συναλλαγής αντί για το δολάριο Ζιμπάμπουε. Μια κίνηση που σε συνδυασμό με τις εξαθλιωτικές συνθήκες διαβίωσης αγανάκτησε το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της χώρας και οδήγησε σε μια σειρά διαδηλώσεων για την αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων του κράτους.
Για το 2023, εξακολουθεί να επικρατεί μια αρνητική εκτίμηση για τον καταναλωτή στη Ζιμπάμπουε. Παράλληλα, προβλέπεται ότι ο τριψήφιος πληθωρισμός, η σοβαρή νομισματική αστάθεια και η άνοδος των επιτοκίων θα επηρεάσουν τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τους καταναλωτές. Αντιθέτως, προβλέπεται ότι η αύξηση των κρατικών δαπανών ενόψει των εκλογών του 2023 θα δημιουργήσει συζητήσεις περί ανάπτυξης, ενώ η άνοδος των εισροών εμβασμάτων θα προσφέρει κάποια ανακούφιση σε μια τεταμένη καταναλωτική βάση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Zimbabwe’s night markets cushion crisis-weary citizens from inflation, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Understanding the Fiscal Deficit and Economic Performance in Zimbabwe, African Portal.org, διαθέσιμο εδώ
