Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η Magna Carta, που είναι τόσο γνωστή, αλλά και τόσο παρεξηγημένη στις μέρες μας, είναι ένα νομικό έγγραφο, που υπογράφηκε το 1215 από τον Βασιλιά Ιωάννη της Αγγλίας. Θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα στην Ιστορία της Δημοκρατίας και του Συνταγματικού Δικαίου. Η Magna Carta καθιέρωσε την αρχή ότι όλοι –συμπεριλαμβανομένου του Βασιλιά– υπόκεινται στον νόμο και ότι ορισμένα δικαιώματα και ελευθερίες προστατεύονται. Καθιέρωσε, επίσης, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και περιόριζε την εξουσία του Βασιλιά να επιβάλλει φόρους. Το έγγραφο επανεκδόθηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια των αιώνων, με τη σημαντικότερη επανέκδοση το 1297, η οποία είναι η έκδοση που έχει διασωθεί μέχρι τις μέρες μας.
Για αυτό το ιδιαίτερα σημαντικό βήμα της Ιστορίας του Δικαίου υπάρχουν πολλές παρανοήσεις και παρεξηγημένα σημεία. Αρκετοί θεωρούν ότι η Magna Carta ήταν το πρώτο έγγραφο που κατοχύρωσε τον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Παρόλα αυτά, η Magna Carta θεωρείται μεν σημαντικό έγγραφο στην Ιστορία της Δημοκρατίας και του Συνταγματικού Δικαίου, αλλά παρόμοιες αρχές υπήρχαν σε προηγούμενους νομικούς κώδικες και έγγραφα. Μια άλλη γνωστή παρανόηση αφορά την άμεση εφαρμογή του εγγράφου. Στην πραγματικότητα, η Magna Carta έγινε, αρχικά, αποδεκτή μόνο από μια μειοψηφία του πληθυσμού και, συχνά, αγνοήθηκε ή καταστρατηγήθηκε τόσο από τον Βασιλιά Ιωάννη όσο και από τους διαδόχους του.
Αντίθετα με αυτό που πολλοί πιστεύουν, το έγγραφο αυτό δεν αφορούσε μόνο τους ευγενείς, αλλά, πράγματι, κατοχύρωνε κυρίως τα δικαιώματα και τα προνόμια των φεουδαρχών Βαρόνων, με ορισμένες προβλέψεις για την Εκκλησία και τους ελεύθερους πολίτες εν γένει. Αν και σήμερα πολλοί θεωρούν ότι το έγγραφο αυτό αφορά μια λαϊκή νίκη, η Magna Carta ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας διαμάχης μεταξύ του Βασιλιά Ιωάννη και των φεουδαρχών Βαρόνων. Δεν ήταν προϊόν λαϊκής απαίτησης ή επιθυμίας των μαζών για πολιτική μεταρρύθμιση.
Το έγγραφο αυτό λειτούργησε ως ειρηνευτική συνθήκη ανάμεσα στον Βασιλιά Ιωάννη και τους Βαρόνους του, που είχαν επαναστατήσει εναντίον του. Οι ιστορικές συνθήκες της σύνταξης της Magna Carta, όμως, δεν ενδιαφέρουν τόσο πολύ σε αυτό το άρθρο –εδώ θα γίνει εκτενέστερη αναφορά σε όσα προέβλεπαν οι διατάξεις του εγγράφου. Μερικές από τις πιο σημαντικές διατάξεις της Magna Carta περιλαμβάνουν τις εξής: Η εξουσία του Βασιλιά να επιβάλλει φόρους ήταν περιορισμένη και απαιτούσε τη συγκατάθεση των φεουδαρχών Βαρόνων. Καθιερώθηκε, έτσι, ένας πρόγονος του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος σε δίκη από ομοίους και της απαγόρευσης της αυθαίρετης φυλάκισης. Απαγορευόταν στον Βασιλιά να αρνηθεί, ή να καθυστερήσει τη δικαιοσύνη, ή να πωλήσει δικαιοδοσίες, πράγμα που ως τότε γινόταν.
Η Magna Carta είχε και διατάξεις για την Εκκλησία, η οποία την εποχή εκείνη κατείχε περί το 1/4 των γαιών στην Αγγλία. Τα δικαιώματα και τα προνόμια της Εκκλησίας προστατεύονταν από τις διατάξεις του εγγράφου, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας εκλογών για τους αξιωματούχους της Εκκλησίας. Προστατεύονταν, επίσης, τα δικαιώματα των ελεύθερων πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των αυθαίρετων προστίμων και της δήμευσης περιουσίας. Επίσης, απαγορευόταν στον Βασιλιά να αρπάξει γη ή περιουσία χωρίς δίκαιη διαδικασία. Τέλος, κατοχυρώθηκε η αρχή, ότι κανένας ελεύθερος δεν πρέπει να συλλαμβάνεται, να φυλακίζεται, να αποκρούεται, να τίθεται εκτός νόμου, να εξορίζεται ή να εκτελείται, εκτός αν έχει ληφθεί σχετική απόφαση από τη νόμιμη κρίση των ομοίων του (εννοούνται ευγενείς με τον ίδιο βαθμό) ή από το νόμο του κράτους.
Η Magna Carta επανεκδόθηκε επεξεργασμένη αρκετές φορές μετά την ψήφισή της, με πιο σημαντική την επανέκδοση του 1297, η οποία είναι η έκδοση που έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα. Από τότε, οι αρχές και οι διατάξεις της Magna Carta έχουν επηρεάσει την ανάπτυξη του Συνταγματικού Δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε πολλές χώρες. Από εκείνο το νομικό κείμενο ξεκίνησαν πολλά δικαιώματα, που ενσωματώθηκαν στα νομικά συστήματα της Αγγλίας και, αργότερα, σε άλλες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς, αλλά ακόμη και σε εμβληματικά κείμενα, που κατοχυρώνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το αγγλικό Bill of Rights, το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών και η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Magna Carta, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Nicholas, D. (2013). Η εξέλιξη του μεσαιωνικού κόσμου (312 – 1500). Αθήνα: ΜΙΕΤ.
