Της Μαρίας Σπαράκη,
Η ενδοοικογενειακή βία στην ελληνική έννομη τάξη είναι ένα αδίκημα που τιμωρείται από τις διατάξεις του Ν. 3500/2006, όπως έχει τροποποιηθεί με τον Ν. 4531/2018 και ισχύει. Σε πρώτο πλάνο, το άρθρο 1 του Ν. 3500/2006 καθορίζει τη νομική έννοια της ενδοοικογενειακής βίας. Πιο συγκεκριμένα, ενδοοικογενειακή βία αποτελεί η τέλεση αξιόποινης πράξης εναντίον μέλους της οικογένειας, σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος και τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα.
Κατά το άρθρο 308 παράγραφος 1 Π.Κ.: «Όποιος προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή. Αν η κάκωση ή βλάβη της υγείας που του προξένησε είναι εντελώς ελαφρά, τιμωρείται με χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας».
Όπως προκύπτει, το έγκλημα του άρθρου 308 παρ.1 Π.Κ. είναι ένα εκ του αποτελέσματος έγκλημα, για την τέλεση του οποίου απαιτείται είτε η πρόκληση σωματικής κάκωσης είτε η βλάβη της υγείας. Ειδικότερα, η σωματική κάκωση είναι μια εξωτερική, εμφανή και διακριτή επενέργεια στο σώμα, που βλάπτουν την ακεραιότητά του, ενώ η βλάβη της υγείας διαταράσσει τις εσωτερικές λειτουργίες, με περιεχόμενο την επέλευση ορισμένων παθολογικών συμπτωμάτων, τα οποία εκδηλώνονται ως άμεση συνέπεια της ανθρώπινης εξωτερικής επέμβασης στο σώμα και τον οργανισμό συγκεκριμένου προσώπου. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη νομολογία οι δύο αυτές νομικές έννοιες μπορούν να ισχύουν παράλληλα, δηλαδή η σωματική κάκωση είναι πιθανό να αποτελεί ταυτόχρονα και βλάβη της υγείας. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί την περίπτωση η καθεμία να ισχύει ξεχωριστά.
Επιπροσθέτως, η σωματική βλάβη διακρίνεται σε διάφορες μορφές, και βάσει αυτής της διάκρισης τυποποιούνται οι κατηγορίες των εγκλημάτων. Αξίζει, όμως, να σημειωθεί ότι κατά τη νομολογία η αφόρητη ψυχική και σωματική ταλαιπωρία δεν αποτελεί σωματική βλάβη, εάν δεν προκάλεσε στον παθόντα παθολογικές ψυχοσωματικές διαταραχές. Επομένως, στην κατηγορία των συγκεκριμένων εγκλημάτων δεν συμπεριλαμβάνονται οι περιπτώσεις της πρόκλησης ψυχικής οδύνης, αν αυτή δε συνοδεύεται από την πρόκληση ψυχοσωματικών διαταραχών. Επιπλέον, η υποκειμενική υπόσταση του Π.Κ. 308 απαιτεί δόλο οποιοδήποτε βαθμού.
Εφόσον το άρθρο 308 παράγραφος 1 Π.Κ. και το άρθρο 1 Ν.3500/2006 έχουν τόσα κοινά στοιχεία, αξίζει να αναφερθούμε στη διάκριση και τον διαχωρισμό τους. Ειδικότερα, η ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη δεν είναι η ίδια με τη σωματική βλάβη του άρθρου 308 του Π.Κ., σχετικά με το στοιχείο που προσδιορίζει την τέλεσή της εντός της οικογένειας και, έτσι, τιμωρείται αυστηρότερα.
Πιο συγκεκριμένα, ποινικοποιείται η ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη υπό την έννοια της πρόκλησης από μέλος της οικογένειας σε άλλο μέλος αυτής απλής σωματικής κάκωσης, ή βλάβης της υγείας, ή ελαφράς σωματικής κάκωσης μετά από συνεχή συμπεριφορά, με αποτέλεσμα, εφόσον η εντελώς ελαφρά σωματική κάκωση προξενήθηκε όχι μετά από συνεχή συμπεριφορά, να μην τιμωρείται κατά το παραπάνω άρθρο 6 παρ. 1 του Ν. 3500/2006, αλλά κατά τη διάταξη του άρθρου 308 παρ.1 εδ. β του Π.Κ. Έτσι, για την πλήρωση του άρθρου 6 Ν.3500/2006 απαιτείται μια συνεχής παραβατική συμπεριφορά.
Κατόπιν παραπομπής στο άρθρο 6 του Ν. 3500/2006: «Το μέλος της οικογένειας, το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α’ της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β’ της παραπάνω διάταξης, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους».
Δε θα μπορούσε να παραλειφθεί μια καινοτομία του νέου Ποινικού Κώδικα στο άρθρο 312, το οποίο αφορά στη σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων. Σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου είναι η επιβολή αυστηρότερου πλαισίου ποινής, στις περιπτώσεις που κάποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη, είτε σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του είτε σε ανήλικο.
Άρθρο 312 Π.Κ.: «Όποιος προκαλεί σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας σε ανήλικο ή σε πρόσωπο που δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του, εφόσον τα πρόσωπα αυτά βρίσκονται υπό την επιμέλεια ή την προστασία του δράστη βάσει νόμου, δικαστικής απόφασης ή πραγματικής κατάστασης, συνοικούν με τον δράστη ή έχουν μαζί του σχέση εργασίας ή υπηρεσίας, τιμωρείται: α) για την πράξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδάφιο α, με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, β) για την πράξη του άρθρου 309, με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, γ) για την πράξη του άρθρου 310 παρ. 1 εδ. α, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών, και αν επεδίωκε την πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης, με κάθειρξη και δ) για την πράξη του άρθρου 311, με κάθειρξη.»
Επομένως, για την εφαρμογή του συγκεκριμένου άρθρου απαιτείται το θύμα να βρίσκεται στην προστασία ή την επιμέλεια του δράστη βάσει δικαστικής απόφασης, ή πραγματικής κατάστασης, ή να συνοικούν με τον δράστη, ή να βρίσκονται σε σχέση εργασίας, ή υπηρεσίας μαζί του. Η ιδιαίτερη αυτή σχέση καθιερώνει ορισμένες υποχρεώσεις.
Καταληκτικά, το έγκλημα της ενδοοικογενειακής βίας ως διαχρονικό φαινόμενο αποτελεί μάστιγα για τη σύγχρονη κοινωνία. Στο πλαίσιο της προσπάθειες καταπολέμησής του έχουν θεσπιστεί στον ειδικό νόμο Ν. 3500/2006 αυστηρότερες ποινές σε σχέση με τις ποινές που προβλέπονται για τα ίδια αδικήματα στον Ποινικό Κώδικα, και οι αποκλίσεις με τις οποίες τιμωρούνται τα ίδια αδικήματα από τον Π.Κ., όταν διαπράττονται εντός της οικογένειας, είναι μεγάλες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη και απλή σωματική βλάβη του 308 ΠΚ, διαθέσιμο εδώ
- Οι γυναικοκτονίες σε πρώτο πλάνο: Ποιο είναι το ισχύον (εξαιρετικά αυστηρό) νομικό πλαίσιο για την ενδοοικογενειακή βία και που είναι το πρόβλημα, διαθέσιμο εδώ
