Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Οργή προκαλεί στη διεθνή κοινότητα η πρακτική της ιρανικής δικαιοσύνης, η οποία επιβάλλει τη θανατική ποινή σε συμμετέχοντες των διαδηλώσεων, που συγκλονίζουν το Ιράν εδώ και τέσσερις μήνες, με αφορμή τον θάνατο της νεαρής Mahsa Amini. Η 22χρονη Ιρανή κουρδικής καταγωγής πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 2022, λίγες μέρες μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών της Τεχεράνης, με το αιτιολογικό ότι φορούσε πλημμελώς τη μαντίλα της, παραβιάζοντας, έτσι, τον ισλαμικό ενδυματολογικό κώδικα. Ο θάνατός της πυροδότησε έντονο κύμα διαμαρτυρίας, το οποίο δεν άργησε να επεκταθεί σε όλη τη χώρα.
Μέχρι τώρα, οι διαδηλωτές που έχουν καταδικαστεί με την εσχάτη των ποινών μπορεί να ξεπερνούν τα 25 άτομα σύμφωνα με κάποιους οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χωρίς, βέβαια, να έχουν επιβεβαιωθούν όλοι. Από αυτούς οι 4 έχουν ήδη εκτελεστεί. Τον Δεκέμβριο του 2022, εκτελέστηκαν δημόσια δύο 23χρονοι Ιρανοί διαδηλωτές, κατηγορούμενοι ότι διέπραξαν «Μοχαρεμπέχ», δηλαδή πόλεμο κατά του Θεού, ενώ στις 7 Ιανουαρίου 2023 απαγχονίστηκαν οι Mohammad Mehdi Karami και Seyed Mohammad Hosseini. Οι δικαστικές αρχές προέβησαν σε επίσημη ανακοίνωση στο πρακτορείο ειδήσεων IRNA, λέγοντας ότι οι τελευταίοι ευθύνονταν για δολοφονική επίθεση κατά του Ruhollah Ajamian, μέλος της παραστρατιωτικής οργάνωσης Basij.
Η διεθνής κοινότητα καταδίκασε την εφαρμογή της θανατικής ποινής και εξέφρασε τον αποτροπιασμό της για τη βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ιρανικές αρχές. Η Ε.Ε., αμέσως μετά τις δύο πρώτες εκτελέσεις, προέβη σε δήλωση, παρακινώντας με αυστηρότητα το Ιράν να απόσχει άμεσα από την επιβολή της θανατικής ποινής και να φροντίσει για τη διασφάλιση «στοιχειωδών δικαιωμάτων, μεταξύ αυτών της ελευθερίας έκφρασης και ειρηνικών διαδηλώσεων, που πρέπει να γίνονται σεβαστά υπό οποιαδήποτε περίσταση». Το Ιράν επιδεικτικά αγνόησε την αυστηρή αυτή σύσταση, πραγματοποιώντας τις εκτελέσεις του Ιανουαρίου. Ακολούθως, ο επικεφαλής εκπρόσωπος των εξωτερικών υποθέσεων, Josep Borrell, δήλωσε –για άλλη μια φορά– τον αποτροπιασμό της Ε.Ε. για αυτές τις εξελίξεις, καταδικάζοντας τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων εκ μέρους των ιρανικών αρχών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Διεθνής Αμνηστία επισημαίνει πως οι ιρανικές αρχές εξακολουθούν να επιβάλλουν τη θανατική ποινή προς παραδειγματισμό των υπολοίπων και σύμφωνα με στοιχεία της, τουλάχιστον 25 διαδηλωτές καταδικάστηκαν ως θανατοποινίτες με ψεύτικες δίκες (δίκη–επίδειξη), χωρίς επαρκή υπεράσπιση και με βίαια αποσπασμένες ομολογίες. Ο Ο.Η.Ε. χαρακτήρισε «σοκαριστικό» το γεγονός ότι το Ιράν μένει αμετάκλητο στις πρακτικές του παρά τη διεθνή κατακραυγή.
Την αγανάκτησή τους εξέφρασαν πολίτες και Κυβερνήσεις και σε άλλα μέρη του κόσμου. Την Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2023 στο Auckland της Νέας Ζηλανδίας, 200 διαδηλωτές με σύνθημα «Η Σιωπή σου είναι Βία» σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα, απαιτώντας από την Κυβέρνηση να μη μείνει αδρανής μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις. Ήδη από τον Δεκέμβριο του 2022, η Νέα Ζηλανδία επέβαλε ταξιδιωτικές απαγορεύσεις σε μέλη Ιρανικών δυνάμεων ασφαλείας, ενώ η Πρωθυπουργός Jacinda Ardern δήλωσε πως ο θάνατος της Mahsa Amini είναι «ασυγχώρητος» και πάντα θα στηρίζει τον Ιρανικό λαό και κυρίως τις γυναίκες, οι οποίες είναι συνήθως αποδέκτες των αυστηρότερων ισλαμικών νόμων.
Ομοίως, η Ισπανία σε ανάρτηση στο Twitter του επίσημου λογαριασμού του Υπουργείου Εξωτερικών, Ευρωπαϊκής Ένωσης και Συνεργασίας, καταδίκασε ως «απαράδεκτες» τις εκτελέσεις των διαδηλωτών, ενώ ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των Η.Π.Α. Ned Price τις χαρακτήρισε «στρατηγική της χώρας», για να καταπνίξει τις κινητοποιήσεις. Αξιοσημείωτες είναι οι αντιδράσεις στη Γαλλία, όπου το σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo δημοσίευσε «προσβλητικά σκίτσα» του θρησκευτικού ηγέτη Ayatollah Khamenei, με τον Υπουργό Εξωτερικών Hossein Amir-Abdollahian να απαντάει πως κάτι τέτοιο «δεν θα περάσει απαρατήρητο».
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η διεθνής κοινότητα στο σύνολό της μέσα από τους οργανισμούς της, αλλά και μεμονωμένα, καταδικάζουν απερίφραστα την εφαρμογή της θανατικής ποινής. Πλέον, το δίλημμα «θανατική ποινή: ναι ή όχι» ολοένα και απομακρύνεται από το προσκήνιο και η απάντηση είναι φανερή: όποια και αν είναι η σκοπιμότητα της εφαρμογής της, δεν υπάρχει καμία νομιμοποιητική βάση που να δικαιολογεί τον ψυχρό, εκ προμελέτης φόνο από την πλευρά της Πολιτείας. Και αυτό, γιατί με την αποδοχή και την εφαρμογή της, αυτόματα ανατρέπεται ο πυρήνας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην προστασία των οποίων υποτίθεται ότι αυτή αποβλέπει. Είτε θεωρηθεί αποτελεσματικό μέτρο της προληπτικής ή της κατασταλτικής αντεγκληματικής πολιτικής, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει ότι συνιστά κατάφωρη παραβίαση στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μάλιστα, μιας και δεν υπάρχει νόμος του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, που να απαγορεύει άπαξ την εφαρμογή της θανατικής ποινής, τα κράτη έχουν τη διακριτική ευχέρεια να επιλέξουν αν θα προβλέψουν ή όχι στην έννομη τάξη τους μια τέτοια ποινή για ορισμένα σοβαρά εγκλήματα. Με ελάχιστες εξαιρέσεις (π.χ. κάποιες πολιτείες των Η.Π.Α, όπως το Τέξας), στο σύνολό τους οι ανεπτυγμένες χώρες θεωρούν ασύμβατο με τον αναπαλλοτρίωτο χαρακτήρα των δικαιωμάτων του ανθρώπου μια τέτοια ποινή, γι’ αυτό και δεν έχουν αντίστοιχη νομοθετική πρόβλεψη. Αλλά και πολλά από τα αναπτυσσόμενα κράτη κάνουν στροφή την τελευταία δεκαετία, καταργώντας τη θανατική καταδίκη, όπως το Τσαντ, η Σιέρρα Λεόνε, η Ισημερινή Γουινέα, και πολύ πρόσφατα (23 Δεκεμβρίου 2022), η Ζάμπια.
Δυστυχώς, όμως, χώρες αναπτυσσόμενες και θεοκρατικές εκμεταλλεύονται αυτή τη διακριτική ευχέρεια και αποδέχονται στην έννομη τάξη τους τη θανατική ποινή ως τρόπο καταπολέμησης του εγκλήματος. Αυτή η διακήρυξη, όμως, συνιστά συχνότατα ένα «κάλυμμα», το πρόσχημα των εκάστοτε κρατικών αρχών να επιβάλλουν με τρομοκρατικά μέσα «το θέλημα του Θεού» ή «τη δικαιοσύνη» προς εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων (οικονομικών, πολιτικών κ.ά.). Αυτό ακριβώς συνέβη και στην περίπτωση του Ιράν, το οποίο φάνηκε να φοβήθηκε και να είδε ως εχθρό τον ίδιο του το λαό, ως έναν αντίπαλο που έπρεπε να «φιμωθεί».
Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση του κράτους στο έγκλημα, ή πολύ περισσότερο στην αντίθετη/διαφορετική θέση του λαού από την πολιτική που ακολουθεί, δεν μπορεί να είναι η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής. Η Διεθνής Αμνηστία στην Γενική Συνέλευση των Η.Ε., το 2007, σε μια ακόμα προσπάθεια να παρακινήσει τη διεθνή κοινότητα να λάβει δραστικά μέτρα για την καθολική απαγόρευση της εσχάτης των ποινών, έθεσε τον εξής επίκαιρο προβληματισμό: «Σε τι κόσμο θέλει ο καθένας από εμάς να ζει, σε έναν κόσμο όπου ο θάνατος μπορεί νόμιμα να επιβληθεί ως ποινή, ή σε έναν κόσμο που βασίζεται στο σεβασμό προς τη ζωή και τα ανθρώπινα δικαιώματα, έναν κόσμο, δηλαδή, χωρίς εκτελέσεις;».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- We know that, together, we can end the death penalty everywhere, Amnesty International, διαθέσιμο εδώ
- Protesters gather at Iranian prison in attempt to stop ‘imminent executions’ , The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- EU ‘Appalled’ by New Protester Executions in Iran, VOA, διαθέσιμο εδώ
- Human chain formed on Auckland waterfront over Iranian executions, 1 News , διαθέσιμο εδώ
- Répression. Consternation internationale après deux nouvelles exécutions en Iran, Courrier international, διαθέσιμο εδώ
- España condena las “inaceptables” ejecuciones en Irán, Heraldo, διαθέσιμο εδώ
- ΗΠΑ: Οι εκτελέσεις δείχνουν ότι το Ιράν φοβάται τον ίδιο τον λαό του, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
