Ένα αποφασιστικό βήμα για την πολιτική εκπροσώπηση των Αβοριγινών στην Αυστραλία

Του Μάριου Κριτίδη,

Η αποικιοκρατία ήταν πράγματι μία περίοδος με αισθητό και ιδιαίτερο αντίκτυπο στο σύγχρονο κόσμο. Η εγκατάσταση ξένων πληθυσμών σε ξένα μακρινά εδάφη δεν ήταν κάτι πρωτότυπο για τα ιστορικά δεδομένα. Από τους αρχαίους Έλληνες έως τους Σκανδιναβούς εξερευνητές (και κατακτητές), οι αποικίες ήταν σύνηθες φαινόμενο στην Ιστορία. Αυτό, όμως, που κάνει τις αποικίες των δυνάμεων του 15ου αιώνα και μετά να ξεχωρίζουν είναι ότι εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την υφήλιο και καθόρισαν –σε μεγάλο βαθμό– την πολιτιστική τους παρακαταθήκη για το μέλλον. Το αποικιοκρατικό παρελθόν πολλών χωρών δημιούργησε, ως αναμενόμενο, πολλά προβλήματα μεταξύ των αποικιοκρατών και των ιθαγενών πληθυσμών, με –ενίοτε– καταστροφικά αποτελέσματα.

Στην Αυστραλία, η αποικιακή της ιστορία ξεκινά με την εποικισμό του νησιού από τους Βρετανούς αποικιοκράτες το 1788, στη φαινομενικά «άδεια» χώρα στις ακτές της. Οι πρώτες σχέσεις μεταξύ των εποικιστών με τους αυτόχθονες λαούς παρέμειναν ουδέτερες, καθώς θεωρείτο ότι το νησί ήταν ελάχιστα έως καθόλου κατοικημένο στο εσωτερικό του. Όμως, όσο η επέκταση των Βρετανών έφτανε στα εσωτερικά του τεράστιου νησιού, συναντούσαν τις πραγματικές και μεγάλες κοινότητες των αυτοχθόνων. Οι ανταγωνισμοί για τους καρπούς της γης και για την κτήση των εδαφών ξεκίνησαν να εντείνονται και να οδηγούν σε αιματηρές συγκρούσεις. Όπως έγινε και σε πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις της περιόδου αυτής και του παρελθόντος, οι συγκρούσεις και οι έξαρση νέων για την περιοχή ασθενειών –σχεδόν– αφάνισε τους ιθαγενείς της Αυστραλίας, με τον συνολικό πληθυσμό τους –μόνο πρόσφατα– να έχει καταφέρει να επανέλθει στα εκτιμώμενα προ–αποικιακά νούμερα.

Πλέον, οι Αβορίγινες της Αυστραλίας αγγίζουν σε πληθυσμό τις 881.600 από τα 25 εκατομμύρια του συνολικού πληθυσμού της χώρας, κατοικώντας –κυρίως– στα κεντρικά του νησιού και στις βόρειες ακτές των πολιτειών Queensland και Northern Territories. Σε αντίθεση με άλλα πρώην αποικιακά κράτη, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, και η γειτονική της Νέα Ζηλανδία, δεν υπάρχει κάποια νομική πρόβλεψη για την προστασία –ούτε καν την αναγνώριση– των αυτοχθόνων πληθυσμών της Αυστραλίας. Σύμφωνα με έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι Αβορίγινες αποτελούν το 29% του πληθυσμού στις Αυστραλιανές φυλακές, ενώ αντιστοιχούν σε μόλις 3% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Επίσης, παρατηρείται υψηλή κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών στους πληθυσμούς αυτούς, σε κάποιες, μάλιστα, διπλάσια ποσοστά κατανάλωσης σε σχέση με τον υπόλοιπο αυστραλιανό πληθυσμό. Την ίδια στιγμή, διαχρονικά οι αυτόχθονες πληθυσμοί παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερο μέσο εισόδημα.

Η πρώτη μεγάλη προσπάθεια διεκδίκησης αιτημάτων από την κοινότητα των αυτοχθόνων έγινε το 2017 με τη συνάντηση 150 αρχηγών ιθαγενών φυλών στο ιερό, για τους ιθαγενείς, όρος Uluru, για την Εθνική Συνταγματική Σύνοδο των Πρώτων Εθνών. Το αίτημα των αυτοχθόνων είναι μία Συνταγματική αναθεώρηση –που θα αποφασιστεί μετά από δημοψήφισμα, που θα αναγνωρίζει συγκεκριμένα δικαιώματα και πολιτική εκπροσώπηση για τους Αβορίγινες της χώρας. Το Uluru Statement (το τελικό κείμενο μετά του πέρατος της Συνόδου) συγκεκριμενοποιούσε αυτές τις απαιτήσεις με δύο βασικές προτάσεις: Τη σύσταση της Φωνής των Πρώτων Εθνών και της Επιτροπής Makarrata. Το πρώτο αποτελεί μία συμβουλευτική επιτροπή εντός του Αυστραλιανού Κοινοβουλίου, η οποία θα προωθεί και θα συμβουλεύει περί των συμφερόντων των αυτοχθόνων. Η Επιτροπή Makarrata, από την άλλη, αποτελεί το αίτημα για μία επιτροπή διαμεσολάβησης μεταξύ Αβοριγινών και Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, με στόχο τον καθορισμό νομικού πλαισίου για την πολιτισμική προστασία του πολιτισμού και της γλώσσας τους.

Το Uluru Statement δεν επέφερε κάποια ιδιαίτερη αλλαγή, το 2017. Τα χρόνια πέρασαν με τη συζήτηση για τα δικαιώματα των ιθαγενών να απασχολεί όλο και λιγότερο το κοινό και τον πολιτικό διάλογο της χώρας, πολλώ δε μάλλον με την επέλαση της πανδημίας το 2019–2020 και τα προβλήματα που θα αντιμετώπιζε η χώρα από τότε και ύστερα. 5 χρόνια μετά, όμως, η νέα κυβέρνηση του Anthony Albanese ανέδειξε εκ νέου το ζήτημα αυτό με τη δέσμευσή του να διεξάγει το δημοψήφισμα για αναθεώρηση του Συντάγματος το 2023. Η αναθεώρηση θα έχει ως στόχο την προσθήκη παραγράφων, που αναγνωρίζουν συγκεκριμένα δικαιώματα και προστασίες στους αυτόχθονες πληθυσμούς, ενώ θα πραγματοποιηθεί το αίτημα του Uluru Statement για τη σύσταση ενός First Nations Voice υπό το προτεινόμενο όνομα από τον Πρωθυπουργό “Voice to Parliament.

Η προτεινόμενη Επιτροπή Voice to Parliament θα αποτελείται από 24 μέλη Αβορίγινης καταγωγής, με 2 μέλη από κάθε πολιτεία και 5 που στην ουσία θα εκπροσωπούν τις πολιτείες με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αυτοχθόνων πληθυσμών, όπως την πολιτεία Queensland και Northern Territories. Στόχος της θα είναι, όπως προβλεπόταν και στο Uluru Statement, ο συμβουλευτικός ρόλος πλάι στο Κοινοβούλιο και την Κυβέρνηση σε θέματα που αφορούν οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα των Αβοριγίνων, ενώ απαραίτητη θα είναι η γνωμοδότησή της σε θέματα που αφορούν άμεσα τις ίδιες τις κοινότητες, όπως έργα περιφερειακής ανάπτυξης σε εδάφη ιθαγενών, πολιτιστικά θέματα κλπ. Η ίδια η επιτροπή δε θα έχει κάποιον άλλο ρόλο πέρα από συμβουλευτικό, με τις γνωμοδοτήσεις της ως το μόνο ουσιαστικό εργαλείο στη διάθεσή της, όμως αποτελεί –σίγουρα– ένα σημαντικό πρώτο βήμα για την καλύτερη πολιτική εκπροσώπηση των συμφερόντων των ιθαγενών και την καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων της κοινότητάς τους, απομακρυσμένης κατά εκατοντάδες χιλιόμετρα από την υπόλοιπη αστικοποιημένη Αυστραλία των ακτών.

Είναι αβέβαιο, αν το αίτημα Albanese για δημοψήφισμα θα πετύχει, καθώς από τα 19 αιτήματα αναθεώρησης, που έχουν γίνει από το 1901 μέχρι σήμερα, μόλις 8 έχουν υλοποιηθεί. Μέχρι στιγμής, βέβαια, δεν έχει υπάρξει κάποια ιδιαίτερη αντίρρηση από την αντιπολίτευση των Liberals στο αίτημα. Η μόνη ανοιχτή αντίδραση που έχει ακουστεί, ως τώρα, είναι από το συντηρητικό κόμμα National Party, το οποίο έχει ελάχιστη εκπροσώπηση και στα δύο κοινοβούλια της χώρας. Το κλίμα, μέχρις στιγμής, εγείρει ελπίδες για μία νέα εποχή για τους ιθαγενείς της Αυστραλίας.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ