Της Ευστρατίας Γούδα,
O έρωτας αποτελεί ένα ιδιαιτέρως πολυσυζητημένο θέμα, το οποίο κατά καιρούς έχει απασχολήσει και έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες ανά τον κόσμο. Ποιήματα, τραγούδια, γνωμικά, πίνακες, αγάλματα, λογοτεχνικά κείμενα μιλούν για αυτόν, και τον απεικονίζουν το καθένα με τον δικό του τρόπο. Ειδικότερα στις διάφορες μυθολογίες, ο έρωτας κατέχει εξέχουσα θέση αφού σε πολλές από αυτές παρουσιάζεται ως μια ξεχωριστή θεότητα, ενώ ο ίδιος έχει γεννήσει μύθους που παραμένουν αναλλοίωτοι στο πέρασμα των χρόνων.
Στην ελληνική μυθολογία, ο Έρως ήταν ο φτερωτός θεός της αγάπης. Συχνά σχετίζεται με τη θεά Αφροδίτη, αποτελώντας μέλος των πιστών φτερωτών της ακολούθων, των Ερώτων. Σε αυτούς ανήκαν ο Αντέρωτας (θεός της αμοιβαίας αγάπης κι ορκισμένος εχθρός του απερίσκεπτου Έρωτα), ο Ηδύλογος (θεός της κολακείας), ο Ερμαφρόδιτος, ο Ίμερος (θεός της ανεξέλεγκτης επιθυμίας), ο Υμέναιος (θεός του γάμου) και ο Πόθος. Ο θεός του έρωτα συνήθως απεικονίζεται με σακί και βέλη στο ώμο με τα οποία, όταν χτυπούσε δύο ανθρώπους, αυτοί ερωτεύονταν παράφορα. Ο Έρως εμφανίζεται αρκετά συχνά ως ενήλικας, με την μορφή ενός νεαρού με σώμα σαν χτισμένο από θεούς, που ενσάρκωνε τη νεανική ομορφιά και την ανδροπρεπή εμφάνιση. Πολλές φορές τον βρίσκουμε να απεικονίζεται πάνω σε δελφίνι ή σε λιοντάρι.
Κατά την μυθολογία, ο Έρωτας προήλθε από το «κοσμικό αυγό» που τοποθέτησε η Νύχτα στους κόλπους του Ερέβους. Υπέρ μιας τέτοιας κοσμογονικής καταγωγής του, τίθεται και ο Ησίοδος στη Θεογονία, καθώς αναφέρει πως ο Έρωτας προήλθε από το Χάος μαζί με τη Γαία. Η μετά τον Όμηρο μυθολογία, αναφέρει και άλλους γεννήτορες του Έρωτα όπως την Αφροδίτη και τον Ουρανό, την Αφροδίτη και τον Άρη, την Ίριδα και τον Ζέφυρο, τον Πόρο και την Πενία κ.α. Σύμφωνα με την αρχαιοελληνική μυθολογία υπήρχαν δύο βασικές υποστάσεις του Έρωτα: η μια που ενσάρκωνε τη δύναμη της ερωτικής αγάπης και η άλλη που αποτελούσε τη δημιουργική δύναμη της αεικίνητης φύσης, το πρωτότοκο Φως που ευθύνονταν για την ύπαρξη και την τάξη όλων των πραγμάτων στο σύμπαν.
Σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, αυτή η δεύτερη μορφή του Έρωτα γεννήθηκε πριν από τους θεούς του Ολύμπου, όταν το Χάος γέννησε τη Γαία. Στην ελληνική μυθολογία ο έρωτας παρουσιάζεται άλλοτε πανέμορφος στην όψη και άλλοτε ως συχνή πηγή μπελάδων για θεούς και τους θνητούς ενώ κάποιοι μύθοι τον παρουσιάζουν να αρνείται τις παρακλήσεις της μητέρας του και άλλων θεών να επέμβει στις ζωές των θνητών, έχοντας γνώση της τεράστιας δύναμής του.
Στη μυθολογία των Ρωμαίων, ο Κούπιντο είναι ο θεός της ερωτικής αγάπης, της έλξης και της στοργής. Συχνά απεικονίζεται ως γεμάτο αγόρι, με τόξο και βέλη, που συμβόλιζαν την πηγή της δύναμής του. Ήταν γιος της Βένους (Αφροδίτης) και του Μαρς (Άρης) και γνωστός στα λατινικά επίσης ως Άμορ (Αγάπη). Στους μύθους, ο Κούπιντο παίζει ρόλο περισσότερο στο αίσθημα. Στον μύθο της Ψυχής, όμως, η μητέρα του τον διέταξε να δηλητηριάσει τους άνδρες, για να μην θέλουν την Ψυχή, αλλά άθελά του χτυπήθηκε από τα δικά του βέλη και τότε κατέλαβε και την δύναμη του πόθου. Στην ελληνική μορφή του, ο Κούπιντο διαχωρίζεται ως «Έρως της Αφροδίτης Πανδήμου», δηλαδή γιος της χυδαίας μορφής της Αφροδίτης, και ως «Έρως της Αφροδίτης Ουρανίας», δηλαδή του πνευματικής μορφής της Αφροδίτης.
Στην αιγυπτιακή μυθολογία ο έρωτας ακούει στο όνομα της θηλυκής, ουράνιας θεότητας Άθωρ ή Αθώρ ή Ήσατ, κόρη του Ρα ή Ρε και σύζυγος του Ώρου, την οποία οι Έλληνες ταύτιζαν με την Αφροδίτη. Ο συνήθης εικονισμός είναι η μορφή της αγελάδας, του ιερού ζώου της, ενώ στα πλαίσια του αιγυπτιακού ανθρωπομορφισμού και θηριομορφισμού παρουσιάζεται ως θεά με κεφαλή αγελάδας, και συνηθέστερα ως θεά με μαλλιά φτιαγμένα σε μακριές πλούσιες πλεξίδες, άλλοτε με κέρατα και άλλοτε με αυτιά αγελάδας. Ήταν προστάτιδα των γυναικών και του καλλωπισμού, και απέκτησε τεράστια δημοτικότητα ως θεά της χαράς και του έρωτα. Την αποκαλούσαν βασίλισσα της χαρμοσύνης και του χορού ή βασίλισσα της μουσικής και του τραγουδιού, ενώ ο ναός της θεωρείτο τόπος μέθης και ευχαρίστησης. Ούσα η θεά των ζωντανών, η Άθωρ τους έτρεφε με το γάλα της. Σε ό,τι αφορά στη σχέση της με την βασιλική οικογένεια, απεικονιζόταν να κρατά τον βασιλιά στην αγκαλιά της ή στα γόνατά της, και να προσφέρει τον μαστό της για θηλασμό ή ως αγελάδα θηλαζόμενη από τον Φαραώ.
Στη μυθολογία των Eτρούσκων βρίσκουμε την Αλπανού ή Αλπνού ή Αλπάν, την υπόγεια, μυστηριώδη φτερωτή θεά του έρωτα, για την οποία λίγα είναι γνωστά με βεβαιότητα. Εμφανίζεται γυμνή, να φοράει κοσμήματα, φαρδύ μανδύα και σανδάλια και γι’ αυτόν τον λόγο πιστεύεται ότι ήταν και θεά της σεξουαλικής δραστηριότητας. Αν και φαίνεται να είναι μια θεότητα του Κάτω Κόσμου, άλλες πηγές την συγχέουν με ανοιξιάτικες γιορτές και αναπαραγωγή φυτών. Αλλά όλοι συμφωνούν ότι, είναι αξιολάτρευτα όμορφη και πολύ ευεργετική στο τομέα της αγάπης.
Στη σκανδιναβική μυθολογία συναντάμε την θεά της γονιμότητας Φρέγια, αδερφή του θεού Φρέιρ και κόρη του θεού Νγιόρντ, η οποία οδηγεί ένα κάρο το οποίο σέρνουν οκτώ γάτες. Το όνομά της σημαίνει κυρία, θηλυκός ηγέτης. Ήταν η θεά της οικειότητας, της αγάπης, της ερωτικής πράξης, και της θελκτικότητας. Τα δάκρυά της ήταν χρυσά και μπορεί να θεωρηθεί το αντίστοιχο της θεάς Βένους. Πιστευόταν πως ήταν η πιο επιθυμητή από τις θεές, εξαιτίας ενός ελκυστικού κοσμήματος, του Μπροσινγκάμεν, για την εύρεση του οποίου αναγκάστηκε να κοιμηθεί με 4 νάνους. Η Φρέγια ήταν άγρια θεά, ελεύθερη με τις σεξουαλικές της ορέξεις και μανιώδης, όταν υποχρεωνόταν να κάνει κάτι, παρά την θέλησή της. Ερωμένη του Οντίν και άλλων θεών, ενώ επέτρεπε ακόμα και στον αδελφό της να έρθει στο κρεβάτι της. Η δημοτικότητά της ίσως να οφείλεται στην προθυμία της να κοιμηθεί με τον οποιοδήποτε.
Στην κέλτικη μυθολογία βρίσκουμε τον ιρλανδικό θεό Άνγκους. Ως παιδί της αγάπης του Dagda και του Bóann συνέχισε την παράδοση να γίνει θεός της αγάπης, μαθαίνοντας να παίζει άρπα και νανουρίζοντας τις κυρίες με τους χυδαίους στίχους του, έχοντας πάνω από το σγουρό κεφάλι του πολλά ερωτοπούλια. Ο Κάμα, επίσης γνωστός ως Kamadeva και Manmatha, είναι ο ινδουιστικός θεός της αγάπης και της επιθυμίας, ενώ η ιστορία της γέννησής του έχει διάφορες παραλλαγές. Συχνά απεικονίζεται δίπλα στη σύζυγό του, Rati.
Ο Κama είναι ο χειριστής της δημιουργικής δύναμης του σύμπαντος, όπως και ο Έρως της ελληνικής μυθολογίας, λέγεται ότι γεννήθηκε στην αρχή και ούτε οι θεοί ούτε οι πατέρες ήταν ποτέ ίσοι με αυτόν. Ο Kama παρακολουθούνταν από ουράνιες νύμφες της ινδουιστικής μυθολογίας, τις αψάρες. Παριστάνεται ως ένας νεαρός, όμορφος άνδρας που κρατά τόξο και βέλη. Το τόξο του είναι φτιαγμένο από ζαχαροκάλαμο, και τα βέλη του είναι διακοσμημένα με πέντε διαφορετικά είδη λουλουδιών. Οι σύντροφοί του είναι ένας κούκος, ένας παπαγάλος, οι μέλισσες που βουίζουν, η εποχή της άνοιξης και το απαλό αεράκι.
Η κινεζική μυθολογία αναφέρει τη θεά Τσούανγκ Μου, θεά των κρεβατιών και όλων όσων συμβαίνουν σε αυτά. Αυτή φροντίζει για τον ύπνο, την ερωτική συνεύρεση, την αγάπη και τον τοκετό. Οι Αζτέκοι λατρεύουν τον Θεό της αγάπης, γνωστό και ως Ξωτσιπύλη, ο οποίος είναι κόκκινος και χωρίς δέρμα. Όντας κάτι σαν χίπις των Αζτέκων, πηγαίνει για λουλούδια, τραγούδι και χορό, αλλά φρουρεί και τις ψυχές νεκρών πολεμιστών που μετατρέπονται σε πουλιά που βουίζουν. Κουβαλάει ένα μυτερό ραβδί του οποίου, αν η άκρη εισχωρήσει στην καρδιά των ανθρώπων, ερωτεύονται.
Στη μυθολογία της αφρικάνικης φυλής Γιορούμπα η Οσούν ή Ορίσα είναι μια ποτάμια θεότητα, προστάτιδα του ποταμού Οσούν στη Νιγηρία και αντιπροσωπεύει την θηλυκότητα, την γονιμότητα, την ομορφιά και την αγάπη. Εμφανίζεται ιδιαιτέρως λεπτεπίλεπτη και ντροπαλή, να κάνει μαντεία με κοχύλια και να στολίζεται με όμορφες χάντρες. Στο Μπαλί, η Σεμάρα ήταν η θεά του έρωτα, που κατοικούσε στον παράδεισο γνωστό ως Floating Sky. Τέλος η Αλαλαχέ ήταν χαβανέζικη θεά του έρωτα. Ανά τις διάφορες μυθολογίες λοιπόν, ο έρωτας παρουσιάζεται με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο, αλλά πάντα ως μια υπέρτατη θεότητα που ξεπερνά όχι μόνο τους θνητούς, αλλά και όλους του υπόλοιπους θεούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dixon, Kennedy, Mike, (1998), Encyclopedia of Greco-RomanMythology, United States: ABC-CLIO.
- Freeman, Phllip, (2017), Celtic Mythology, Tales of Gods, Goddesses, and Heroes, United Kingdom: Oxford University Press.
- Pinch, Geraldine, (2002), Handbook of Egyptian Mythology, United States: ABC-CLIO.
- Williams, M. George, (1967), Handbook of Hindu Mythology, United States: ABC-CLIO.
