Της Σοφίας Διβανέ,
Κατά τη διάρκεια τόσο της παιδικής-εφηβικής όσο και της ενήλικης ζωής μας, η αναπαραγωγή έμφυλων στερεοτύπων είναι διαρκής. Συχνά ακούμε πως: «Το ροζ αποτελεί κοριτσίστικο χρώμα», «Το μπλε είναι αγορίστικο», «Αγόρι δεν είναι; Ας επιλέξει το ποδόσφαιρο» ή «Αφού είναι κορίτσι, της ταιριάζει καλύτερα ο χορός». Οι παραπάνω αναφορές είναι απλώς ενδεικτικές, διότι τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Ποια είναι η συνέπεια; Η τοποθέτηση των παιδιών σε «καλούπια». Αυτό που στερεί η κοινωνία –και κατ’ επέκταση η οικογένεια– είναι (ενν. από ένα παιδί): το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής και τη δυνατότητα να εκφραστεί όπως επιθυμεί, χωρίς να «κατευθύνεται» ή να περιορίζεται. Γιατί να «εγκλωβιστεί» ένα παιδί στις κοινωνικές επιταγές και στα «πρέπει»;
Ας αφήσουμε στην άκρη την ιδέα-πεποίθηση πως το άτομο φέρει ήδη από τη γέννησή του συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ανάλογα με το φύλο στο οποίο ανήκει (αρσενικό/θηλυκό). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναγκάζεται (από την κοινωνία και την οικογένεια) να αναλάβει συγκεκριμένους κοινωνικούς ρόλους που «προσιδιάζουν» στο φύλο του, γεγονός που αποδεικνύεται καθημερινά (βλ. οικογενειακό, εκπαιδευτικό, εργασιακό περιβάλλον κ.λπ.). Οι περιπτώσεις; Αμέτρητες! Σε μια από αυτές αναφέρθηκε ο παρουσιαστής Φ. Σεργουλόπουλος. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στην τηλεοπτική εκπομπή «Μαμά-δες», έκανε λόγο για τα καταστήματα παιχνιδιών και το διαχωρισμό που γίνεται ανάμεσα σε αγορίστικα και κοριτσίστικα παιχνίδια. Ο ίδιος επισημαίνει: «Αυτό που έχω παρατηρήσει με τον γιο μου ήταν ότι τα καταστήματα παιχνιδιών χωρίζονται σε αγορίστικα και κοριτσίστικα παιχνίδια. Και μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση!».
Η διάκριση αυτή είναι αποδεδειγμένα βλαπτική αφενός για το ίδιο το παιδί, αφετέρου για την ψυχολογία του. Σε έρευνα που διεξήγαγε το Geena Davis Institute on Gender in Media τον Οκτώβρη του 2021 (μη κερδοσκοπικός-ερευνητικός οργανισμός των Η.Π.Α.) έγιναν παρακάτω διαπιστώσεις: το 71% των αγοριών που έλαβαν μέρος στην έρευνα αισθάνονται φόβο να παίξουν με «κοριτσίστικα» παιχνίδια, γιατί δε θέλουν να γίνουν αστεϊσμοί σε βάρος τους. Επίσης, φόβο νιώθουν και οι γονείς. Ειδικότερα, αυτό που τους απασχολεί είναι να μη χλευαστούν, κυρίως οι γιοι τους, κατά την ενασχόλησή τους με παιχνίδια που σχετίζονται με το άλλο φύλο. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς ενθαρρύνουν τα κορίτσια να καταπιάνονται με «αγορίστικα» παιχνίδια, αλλά όχι το αντίστροφο.
Η άποψη αυτή ανήκει στη Gina Rippon (Βρετανίδα νευροβιολόγος και φεμινίστρια), σύμφωνα με την οποία: «Αν τις κούκλες τις σπρώχνουμε προς τα κορίτσια και όχι τα αγόρια, τότε τα αγόρια χάνουν τις δεξιότητες ανατροφής». Η άποψη της Rippon σχετικά με τα αγόρια και τις «δεξιότητες ανατροφής» ταυτίζεται με τα λεγόμενα του παρουσιαστή, ο οποίος λέει: «Τι κρίμα ένα αγοράκι να μην πάρει μια κούκλα στα χέρια του ή ένα καρότσι. Του αποκλείεις στο μέλλον να γίνει ένας καλός μπαμπάς». Σύμφωνα με τον Φ. Σεργουλόπουλο, το θέμα δεν είναι να σπρώξει κανείς το παιδί του είτε προς τη μια κατεύθυνση είτε προς την άλλη, αλλά να το αφήσει ελεύθερο να διαλέξει («Στα κοριτσίστικα έχουμε κούκλες, καρότσια κτλ. και στα αγορίστικα έχουμε αυτοκίνητα, αθλητικά… όλα αυτά! Ένα παιδί μπορεί να θέλει ένα από τα δύο παιχνίδια»).
Η ελευθερία που προσφέρεται από την οικογένεια πιθανότατα να απομακρύνει το αίσθημα του φόβου και της ενοχής που μπορεί να νιώθει ένα αγόρι που παίζει με κούκλες. Η ενασχόληση με τις κούκλες το εξοικειώνει με ρόλους και συμπεριφορές που μπορεί να αναλάβει μελλοντικά, όπως ο ρόλος του πατέρα ή η βοήθεια στο μεγάλωμα του παιδιού. Αντίθετα, τα έμφυλα στερεότυπα επιχειρούν να πείσουν το άτομο ότι πρέπει να έχει συγκεκριμένο ρόλο, συμπεριφορά, χαρακτηριστικά, υποχρεώσεις και δεξιότητες ανάλογα με το βιολογικό του φύλο. Έτσι, καταλήγει να βρίσκεται παγιδευμένο μέσα σε μια κοινωνία που του επιβάλλει —συνειδητά ή ασυνείδητα— τα δικά της θέλω, «μπλοκάρει» την προσωπική του ανάπτυξη, την εκδήλωση των φυσικών ικανοτήτων και ταλέντων του και θέτει δυσκολίες στην προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Η έκφραση, όμως, όσων νιώθουμε ή θέλουμε να είμαστε, είναι πολύ πιο δυνατή απ’ αυτό που ορίζεται ως «κοινωνικά αποδεκτό».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Φώτης Σεργουλόπουλος στο «Μαμά-δες» | 31/12/2022 | ΕΡΤ, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Η Lego θα αφαιρέσει τα έμφυλα στερεότυπα από τα παιχνίδια της, έπειτα από παγκόσμια έρευνα σε παιδιά, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΕΜΦΥΛΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ (Μέρος Α’ – Βασικοί Ορισμοί), instagram.com, διαθέσιμο εδώ
- ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΕΜΦΥΛΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ (Μέρος Β’ – επεξήγηση και παραδείγματα), instagram.com, διαθέσιμο εδώ
