Της Ελένης Μπαλγκουράνου,
Σύμφωνα με τη θεωρία της Ισοδυναμίας Αγοραστικής Δύναμης, οι τιμές δύο ομογενών αγαθών πρέπει να είναι ίσες, όταν μετατραπούν σε κοινό νόμισμα (νόμος της μια τιμής). Παράλληλα, υποδηλώνεται απουσία του κόστους συναλλαγής, καθώς και άλλων περιορισμών στο διεθνές εμπόριο. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, αν δύο πανομοιότυπα προϊόντα δεν έχουν ισοδύναμες τιμές, τότε δημιουργούνται ευκαιρίες αντισταθμιστικής κερδοσκοπίας (arbitrage) στις αγορές των αγαθών μεταξύ των χωρών. Ωστόσο, είτε επειδή οι αγορές δεν είναι αποτελεσματικές, είτε διότι υπάρχουν εμπόδια στις διασυνοριακές συναλλαγές ή υψηλά κόστη που κάνουν ασύμφορο το arbitrage, παρατηρούνται περιπτώσεις όπου όμοια αγαθά έχουν διαφορετικές τιμές μεταξύ άλλων οικονομιών.
Ο δείκτης Big Mac αποτελεί επινόηση του Economist (1986) με σκοπό να προβλέπει την κατεύθυνση, αλλά και την προσεγγιστική αποτίμηση του επιπέδου τιμών των νομισματικών ισοτιμιών σε ένα πλαίσιο θεωρητικού επιπέδου ισορροπίας. Από τότε και στο εξής, ο δείκτης Big Mac χρησιμοποιείται για να δηλώσει τις ώρες εργασίας που χρειάζεται κάποιος (ή διαφορετικά την αγοραστική του δύναμη), ώστε να προβεί στην αγορά ενός Big Mac ή και περισσότερων. Η δημιουργία του έγινε με γνώμονα τη θεωρία της Απόλυτης Ισοδυναμίας Αγοραστικής Δύναμης. Συγκεκριμένα, υποστηρίχθηκε ότι σε μια ανοιχτή οικονομία με κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες, η οικονομία σε μακροχρόνιο επίπεδο εξισώνει τις τιμές του ίδιου καλαθιού υπηρεσιών και προϊόντων σε μία από τις δύο χώρες, κατά την εξέτασή τους σε ζεύγη.
Ωστόσο, οι αποκλίσεις που παρουσιάζονται κατά την προσπάθεια επίτευξης συναλλαγματικής ισοτιμίας, ερμηνεύονται ως παραβιάσεις «του νόμου της μίας τιμής». Ειδικότερα, στον «νόμο της μίας τιμής» βασίζεται η απόλυτη Ισοδυναμία Αγοραστικής Δύναμης και επηρεάζεται άμεσα από παράγοντες, όπως τα ενοίκια, οι φόροι και οι μισθοί. Συνεπώς, ο δείκτης Big Mac μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μέσο πρόβλεψης της ονομαστικής συναλλαγματικής ισοτιμίας σε μακροπρόθεσμη βάση. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματά του είναι η σταθερή υλική του βάση, πλην ορισμένων εξαιρέσεων.
Περίπτωση αποτελεί η γνωστή αλυσίδα των McDonalds, η οποία έχει αναθέσει τα logistics σε τοπικούς προμηθευτές κάθε χώρας, με σκοπό να μειώσει τα έξοδά της, όπως τα μεταφορικά κ.τ.λ. Πράγματι, εφόσον η τιμή ενός προϊόντος είναι κρίσιμο και διαχρονικό εργαλείο, που μαρτυρά την κίνηση της αγοραστικής δύναμης, είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε και τις τιμές των νομισμάτων. Συγκεκριμένα, κατά το έτος 2014, η μέση τιμή του δείκτη Big Mac στις Η.Π.Α. βρισκόταν στα $4,79. Στην Κίνα, το δεδομένο αυτό μεταφραζόταν διαφορετικά εξαιτίας των συναλλαγματικών ισοτιμιών της αγοράς και ήταν $2,73. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την εμφανή υποτίμηση του γιεν ως προς το δολάριο κατά 43% την εκάστοτε χρονική στιγμή. Όπως σωστά ανακαλύπτει ο δείκτης, το γιεν είναι υποτιμημένο εξαιτίας της χειραγώγησής του. Τα τελευταία χρόνια η κατάσταση αυτή έχει μεταβληθεί, επειδή η Κίνα επιτρέπει, πλέον, την ανατίμηση του νομίσματός της. Επίσης, ο δείκτης έπαιξε καταλυτικό ρόλο ακόμη και κατά τη στεγαστική «φούσκα» που ξέσπασε στις Η.Π.Α., καθώς αρκετές Κεντρικές Τράπεζες, προσπαθώντας να επηρεάσουν την τιμή του εθνικού τους νομίσματος μέσω της αγοράς κρατικών ομολόγων, επεδίωκαν τη ρευστότητα στην πραγματική οικονομία και, παράλληλα, την τόνωση της ανταγωνιστικότητας.
Συνεπώς, από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ένα νόμισμα είναι υπερτιμημένο ή υποτιμημένο σε σχέση με ένα άλλο, με βάση τις τιμές ενός ομοιογενούς καλαθιού αγορών σε διάφορες χώρες. Έχουν διενεργηθεί αρκετές μελέτες σχετικά με τις τιμές του Big Mac στην τοπική οικονομία και τα αποτελέσματα δείχνουν τη σχέση του κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. και της τιμής του Big Mac. Συγκεκριμένα, ο βαθμός προσαρμοστικότητας κρίνεται ικανοποιητικός, το οποίο φανερώνει ότι παρά το γεγονός ότι ο δείκτης είναι απλοϊκό μέγεθος, η συσχέτισή του με την κατά κεφαλήν δαπάνη είναι άμεση. Άρα, αν και σύμφωνα με τον Economist δεν είναι αυτός ο σκοπός του δείκτη, χρησιμοποιείται και για αυτούς τους λόγους.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι οι μετρήσεις του δείκτη δεν γίνονται με βάση μακροχρόνιους δείκτες και ότι, μετά τη χρήση του, τέθηκαν σε εφαρμογή και άλλοι δείκτες, όπως ο δείκτης iPhone και iPod, οι οποίοι άπτονται συγκρίσεων της αγοράς κινητών τηλεφώνων τώρα και παλαιότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σπυροπουλος Κωνσταντίνος, Παπαδήμου Στέφανος, Εισαγωγή στην Τραπεζική Οικονομική και τις Τραπεζαγορές, Εκδόσεις Utopia, 2020
