Της Μαριάννας Κώστα,
Στις 7 Ιουλίου 1991, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Ε.Κ.) συνέβαλε στον τερματισμό του πολέμου στη Σλοβενία με τη Συμφωνία Brioni, όμως οι προσδοκίες για την ανασύσταση της Βοσνίας από τις δυσμενείς συνέπειες της γιουγκοσλαβικής κρίσης φάνηκαν ελλιπείς, καθώς η βεβιασμένη αναγνώριση της χώρας ως ανεξάρτητο κράτος αφ’ ενός πυροδότησε την κρίση, αφ’ ετέρου δεν κατόρθωσε να συμβάλλει σε μια συμβιβαστική επίλυση των διαφωνιών που προκλήθηκαν στις εσωτερικές (πολιτισμικές-θρησκευτικές) εθνοτικές ομάδες εντός της χώρας.
Ένα μήνα μετά την προσπάθεια για την εξεύρεση μιας συμφέρουσας λύσης των τριών εθνοτικών ομάδων (Μουσουλμάνοι, οι Βόσνιοι-Σέρβοι και οι Βόσνιοι-Κροάτες), η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Βοσνίας το 1992 από την Ε.Ε. απορρίφθηκε από τους Μουσουλμάνους, με επακόλουθο γεγονός την έναρξη εμπόλεμων συγκρούσεων στο βοσνιακό έδαφος. Η αποτυχία στην εύρεση μιας διαμεσολαβητικής λύσης οδήγησε στον περιορισμό σε δράσεις από μέρους της Ε.Κ. (και μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης), κυρίως ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ακολουθεί η σύναψη της Συμφωνίας του Dayton το 1995, όπου οι ηγέτες των τριών εθνοτικών ομάδων (Slobodan Milosevic, τότε Πρόεδρος της Σερβίας, Alija Izetbegovic, Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και Franjo Tudjman, Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κροατίας) κατέληξαν στην έγκριση του τερματισμού του τετραετούς εμφυλίου και στη σύσταση ενός ανεξάρτητου κράτους που θα σέβεται το τριεθνικό καθεστώς, στοχεύοντας στην οικοδόμηση ενός δημοκρατικού κράτους, το οποίο θα αναγνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο και θα προωθεί μια κατεύθυνση προς την οικονομία της αγοράς.
Η προαναφερθείσα συμφωνία επιδίωξε τη δημιουργία μιας πολιτικής οντότητας, η οποία όμως ήταν περισσότερο αποτέλεσμα εξωτερικής επιβολής παρά λαϊκής συναίνεσης. Οι αρμοδιότητες των διεθνών εκτελεστικών οργάνων μετριάστηκαν μέσω των εκλογών που ακολούθησαν, ώστε οι πολιτικοί θεσμοί να συμφωνούν με τη λαϊκή συμμετοχή. Ωστόσο, οι προσπάθειες για τη διατήρηση της ειρήνης έρχονται αντιμέτωπες με τις εσωτερικές παθογένειες του κράτους, με την απροθυμία καταρχάς συναίνεσης των τριών ομάδων μεταξύ τους, με την ισχυρή παρουσία δευτερευόντως των παραστρατιωτικών οργανώσεων, λόγω της αδυναμίας επιβολής της δημόσιας τάξης από τις αστυνομικές αρχές, να επιτελούν ορισμένες προκλήσεις που κρίθηκε αναγκαίο να αντιμετωπιστούν από τους διεθνείς παράγοντες και ειδικότερα από τα αρμόδια εκτελεστικά όργανα της Ένωσης.
Μετά τις επιζήμιες συνέπειες της δεκαετίας του ‘90, το 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέλαβε έναν υψίστης σημασίας ρόλο στον εκδημοκρατισμό της χώρας, με την προοπτική της σύναψης ενός Συμφώνου Σταθερότητας, που θα αποτελέσει αφετηρία για τη μετέπειτα ένταξη. Αξιοσημείωτο, πλέον, είναι ότι το κέντρο βάρους μετατοπίζεται από την άσκηση εκτελεστικών αρμοδιοτήτων μέσω της παρέμβασης στρατιωτικών επιχειρήσεων, σε έναν συμβουλευτικό και θεσμικό παράγοντα. Εναλλακτικά, νοείται η σταθεροποίηση και μετέπειτα η κατεύθυνση της χώρας σε μια οικονομία που συνάδει με τις φιλελεύθερες προοπτικές.
Όσον αφορά τις τελευταίες εξελίξεις, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην Ε.Ε. στις 15 Φεβρουαρίου 2016, όπου στα συμπεράσματα το Συμβούλιο κάλεσε τη χώρα να συνεχίσει τις προσπάθειές της για την τήρηση των στόχων που απαιτούνται από τις μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ζητούν επεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας διοίκησης και της εξασφάλισης της λειτουργίας του κράτους δικαίου. Επιπλέον, το Συμβούλιο χαιρετίζει την πρόοδο του μεταρρυθμιστικού προγράμματος και καλεί τη χώρα να συνεχίσει τις προσπάθειές της για να σταθεροποιήσει την εφαρμογή πολιτικών προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος.
Τον Μάιο του 2019, η Επιτροπή εξέδωσε τη γνώμη της, που αφορά την αίτηση προσχώρησης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στην Ε.Ε., καθώς στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, το Συμβούλιο εξέδωσε συμπεράσματα σχετικά με τη γνώμη της Επιτροπής, παροτρύνοντας τα νομοθετικά όργανα σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης να ανταποκρίνονται στις προτεραιότητες που προσδιορίζονται στην κοινή γνώμη, με σκοπό οι θεμιτές προσδοκίες των πολιτών της χώρας να συνάδουν με τις αρχές της χώρας και του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι.
Τον Δεκέμβριο του 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αφ’ ενός προσυπογραφεί τα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τη διεύρυνση και τα στάδια σταθεροποίησης και σύνδεσης στα Δυτικά Βαλκάνια, αφ’ ετέρου εγκρίνει τη λήψη του καθεστώτος υποψήφιας χώρας στην Ε.Ε. της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, εντάσσοντας τη χώρα στην κατηγορία των υποψηφίων της τελευταίας εικοσαετίας. Η Ρωσία μπορεί βέβαια να μην κατηγορεί τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Βοσνίας, αλλά επικρίνει σκληρά την πολιτική διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Χαρακτηριστική, εξάλλου, είναι η δήλωση της Εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικού της Ρωσικής Ομοσπονδίας Maria Zakharova, η οποία σχολιάζει τις κινήσεις της Ένωσης ως «επεκτατικές».
Η αξιολόγηση των αποστολών προς τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες μεταρρύθμισης της Ε.Ε., που συμβάλλει στο πλαίσιο της γενικότερης αναδιάρθρωσης του κράτους, θα βοηθήσουν στην απάντηση του ερωτήματος που τίθεται σχετικά με την ισχύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως διεθνή παράγοντα σε περιπτώσεις «διεύρυνσης» προς χώρες μετάβασης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Μόσχα επικρίνει την Ε.Ε επειδή χορήγησε καθεστώς υποψήφιας χώρας η Βοσνία, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βοσνία και Ερζεγοβίνη, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Σε καθεστώς υποψήφιας χώρας για ένταξη η Βοσνία, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Διαχείριση κρίσεων από πλευράς Ε.Ε: Το παράδειγμα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης, Υφαντής Κ., Eπιμέλεια: Τζίμου Δ., Αθήνα 2018 (Διπλωματική Εργασία)
