Της Γεωργίας Ρούστα,
Πόλεμος, οικολογική κρίση, γυναικοκτονίες, βιασμοί, δυστυχήματα, οικονομική ύφεση. Όλα αυτά αποτελούν μόνο ένα μικρό δείγμα όσων αντικρίζει κανείς ανοίγοντας την τηλεόραση και παρακολουθώντας τις ειδήσεις ή ανοίγοντας μια ιστοσελίδα πληροφόρησης στο διαδίκτυο. Φυσικά, σε καθημερινή βάση. Κάθε νέο πρωινό, πλήθος αποτρόπαιων γεγονότων περιμένουν, ανυπομονούν να σε σοκάρουν, να σε κάνουν να σιχαθείς τον κόσμο μας, να απορήσεις για την ύπαρξη της ανθρωπότητας, να φοβηθείς για το τι αναμένεται να συμβεί την επόμενη μέρα.
Όπως είναι αυτονόητο, αυτός ο «κατακλυσμός» αρνητικών ειδήσεων δεν θα μπορούσε παρά να επηρεάσει το κοινό το οποίο εκτίθεται σε αυτόν. Ερχόμενος κανείς αντιμέτωπος καθημερινά –κατά τρόπο παθητικό–, με αρνητικότητα και βιαιότητα, –κατά τρόπο αναπόφευκτο–, υπό την έννοια ότι δεν αποτελεί βίωμά του, αλλά ειδήσεις αναφερόμενες σε πράξεις συνήθως αγνώστων συνανθρώπων μας, η επιρροή από την όλη περίσταση αποτελεί μονόδρομο.
Ίσως ξεκινήσει από κάτι πολύ απλό· να χαλάσει η διάθεσή σου για την υπόλοιπη ημέρα, να είσαι λίγο πιο νευρικός, πιο απότομος και γενικότερα να σε διακατέχει μια αδιαθεσία. Ωστόσο, εφόσον παρατηρήσεις τον εαυτό σου να στιγματίζεται από την καταστροφολογία που χαρακτηρίζει τα μέσα ενημέρωσης και δεν δράσεις πάνω σε αυτήν σου την ευαισθησία –την τάση δηλαδή να επηρεάζεσαι σε μεγαλύτερο βαθμό από την «αγάπη» για προβολή όλων των κακών του κόσμου μας–, είναι πιθανόν να επεκταθεί σε κάτι περισσότερο από μία ημερήσια μελαγχολία και να αγγίξει διάφορα φάσματα της ζωής σου.
Κατά κάποιον τρόπο είναι μια αλυσίδα, το ένα οδηγεί στο άλλο. Η διαρκής έκθεση σε τέτοιες ειδήσεις έχει ως αποτέλεσμα την καθημερινή ψυχική «υπόταση» και, γενικότερα, την αποστασιοποίηση κάποιου από τον συνηθισμένο του εαυτό. Εφόσον η κατάσταση αυτή εξακολουθεί να υφίσταται για αρκετό χρονικό διάστημα –η αρνητικότητα στα μέσα ενημέρωσης δεν πρόκειται να σταματήσει, αφού αυτά είναι και τα δημοφιλέστερα σε προβολές νέα–, η συσσωρευμένη και κλιμακωτή απαισιοδοξία εμφανίζεται, ως αποτέλεσμα, με σοβαρότερα «πρόσωπα» από μια απλή αθυμία.
Είναι δυνατόν να εκφραστεί με την μορφή της παράνοιας, εννοώντας την πεποίθηση πως κάθε τερατώδες γεγονός που προβάλλεται στα μέσα ενημέρωσης θα συμβεί και σε εσένα. Σαφώς και υπάρχει ο κίνδυνος να συμβεί το οτιδήποτε στον καθένα, είτε σε ένα πιο προστατευμένο περιβάλλον, όπως αυτό του σπιτιού μας, είτε σε ένα με μεγαλύτερη έκθεση σε κινδύνους. Όμως, ο υπερβολικός φόβος και τρόμος του «μήπως θα είμαι εγώ ο/η άτυχος/η;» οδηγεί στον αποκλεισμό του ατόμου από τον κοινωνικό του περίγυρο, στην τόνωση του άγχους του και στην ευρύτερη οπισθοδρόμηση και παρεμπόδιση στην εξέλιξή του, σε προσωπικό, κοινωνικό, επαγγελματικό και συναισθηματικό επίπεδο. Με λίγα λόγια, σε κάθε τομέα της ζωής του και, μάλιστα, για κάτι το οποίο τις περισσότερες φορές βρίσκεται εκτός της σφαίρας ελέγχου του.
Στον αντίποδα της παράνοιας, μπορεί να εντοπισθεί η πλήρης απραγία με δικαιολογητική βάση το «αφού ο κόσμος οδεύει προς την καταστροφή τι σημασία έχει να δράσω;» ή ακόμη και η ολοκληρωτική απαξίωση και «απαλοιφή» σε νοητικό επίπεδο, της ύπαρξης του καλού στον κόσμο μας, με αποτέλεσμα να χάνεται το νόημα της ζωής και η εμπιστοσύνη στην ανθρωπότητα. Μια τέτοια σκέψη, όσο δελεαστική και αν φαίνεται λόγω της βαρβαρότητας στην οποία αποδεδειγμένα μπορεί να προβεί ο άνθρωπος είναι ανησυχητικά τρομακτική. Μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κάποια μορφή κατάθλιψης, ψυχική νόσο για της οποίας τα αποτελέσματα έχουμε κληθεί να ενημερωθούμε τα τελευταία χρόνια σε εντατικότερο βαθμό συγκριτικά με το παρελθόν (και ορθώς!).
Δεν θα μπορούσε κανείς να απαρνηθεί το δικαίωμα του ατόμου στην ενημέρωση, είτε αυτή αφορά σε ευχάριστες, είτε σε ουδέτερες, είτε σε δυσάρεστες και απωθητικές ειδήσεις. Εξάλλου, διαφορετικά, θα είχαμε μια ουτοπική ή αν μη τι άλλο ψευδή εντύπωση για τον κόσμο μας. Παρόλα αυτά, συχνά η απλή πληροφόρηση για τυχόν αρνητικά γεγονότα μεταπλάθεται σε ένα ειδησεολογικό παραλήρημα ματαιότητας και βέβαιου κινδύνου, μεγαλοφυώς κατασκευασμένο με σκοπό τον πανικό του δέκτη και την «τύφλωσή» του προς άλλα φλέγοντα ζητήματα. Συνεπώς, όπως η ολική άγνοια περί της επικαιρότητας συντελεί σε μια λανθασμένη προσέγγιση του παρόντος, έτσι και η υπερβολική έκθεση στην αρνητικότητα της καθημερινότητάς μας δημιουργεί μια όψη αυτής μέσα από έναν προκατειλημμένο μεγεθυντικό φακό. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν υπονοείται ότι δεν υφίστανται όσα εγκλήματα και καταστροφές προβάλλονται· ενδιαφέρων, βέβαια, θεωρείται ο τρόπος διατύπωσης και παρουσίασης της κάθε είδησης.
Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να προστατεύουμε τους εαυτούς μας τόσο από τους πιθανούς κινδύνους που έγκεινται μόνο από την ύπαρξη και την κίνησή μας σε έναν κόσμο –όπως τον σημερινό–, όσο και από την ακρότητα της ποσότητας και της προσέγγισης των ειδήσεων αυτών σε καθημερινή βάση. Μόνο μέσω αυτού του τελευταίου, έχουμε την δυνατότητα να διατηρήσουμε την ψυχική μας υγεία και την προσωπική μας κυριαρχία, κρατώντας μια απόσταση από την αρνητική ειδησεογραφία ή θέτοντας κάποια όρια όσον αφορά την ημερήσια επαφή με αυτήν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- When too much news is bad news: is the way we consume news detrimental to our health?, theconversation.com, διαθέσιμο εδώ
- The science behind doomscrolling, abcnews.go.com, διαθέσιμο εδώ
